«این گونه استدلال‌ها گویای نداشتن شناخت نه فقط از اقتصاد بلکه از فرهنگ ایران ... است. برخورداری از نفت و گاز یک نعمت بزرگ است که اتفاقا از سالهای دهه 1340 به این سو و به برکت نهضت بزرگ ملی شدن نفت و مدیریت درست دکتر مصدق، توانستیم آن را در خدمت رشد کشور قرار دهیم و شک نکنیم اگر نفت و گاز نداشتیم یا نفت و گازمان ملی نشده بودند و در دست نیروهای استعماری بودند... وضعی به مراتب بدتر از آنچه الان داریم، می داشتیم. نفت و گاز در طول نیم قرن اخیر ... از آن رو که ملی شده بود، به ما امکان داد که کالبدهای بی‌شمار و زیر بناهایی بسازیم که کشور ما را در رده‌ای نزدیک به کشورهای توسعه یافته نوظهور قرار دهد.»*
تلاش برای اثبات علمی این مهم که نفت خاصه در کشور ایران یکی از مهمترین ابزارهای حرکت در مسیر توسعه است زمینه ساز تحقیقات بسیاری است.
مقالۀ «نفت، بخش پیشرو در توسعه نامتوازن ایران» در صدد است تا مشخص کند که نفت چه نقشی در توسعه اقتصادی ایران ایفا کرده و در این رابطه درآمدهای نفتی با توسعه اقتصادی در ایران بررسی کرده است.
برای تبیین رابطه توسعه اقتصادی کشور با درآمدهای نفتی، ابتدا با مراجعه به گزارشهای منتشره، روند تغییر درآمدهای نفتی و تحولات اقتصادی ایران در دوران پیش و پس از پیروزی انقلاب اسلامی بررسی شدند.
بدین‌ترتیب مجموعه‌ای از اطلاعات مورد نیاز، برای پاسخگویی به سؤال اصلی تحقیق به روش کتابخانه‌ای جمع‌آوری شد. سپس به منظور تحلیل رابطه همبستگی رشد اقتصادی کشور - به عنوان یکی از شاخصهای اصلی توسعه اقتصادی - با درآمدهای نفتی از مدل خود توضیح‌برداری (VAR) استفاده شده است.
نتیجه تحقیق حاکی از آن است که نفت در اقتصاد ایران به مثابه بخش پیشرو، ابتدا عاملی برای رشد نامتوازن بوده و سپس با آثار پسین و پیشین بر بخشهای دیگر موجبات توسعه نسبی کشور را فراهم کرده است.
از این رو می توان مدل توسعه اقتصادی ایران را با مدل رشد نامتوازن ملهم از نظریه هیرشمن تحلیل کرد. با عنایت به این که توسعه جمهوری اسلامی ایران در افق 1404 هجری شمسی با ابتنا به مشخصات جامعه آرمانی در قانون اساسی و ویژگی‌های سند چشم‌انداز بیست‌ساله، توسعه‌ای همه‌جانبه و انسانی خواهد بود، از این رو راهبرد «استفاده از درآمدهای نفتی هم‌زمان با فراهم نمودن زمینه گسترش توسعه های سیاسی، اجتماعی و زیست‌محیطی به عنوان استراتژی مطلوب پیشنهاد شده است.
نظر شما