به گزارش خبرنگار شانا، دکتر محسن مسیحی، مدیر پژوهشکده بالادستی نفت دانشگاه صنعتی شریف در  میزگرد کارشناسی بررسی «کاربرد روش های بهینه و نوین ازدیاد برداشت» با محوریت «اهمیت بکارگیری تکنولوژی های نوین و نیروی انسانی متخصص در این بخش» که در شانا برگزار شد، به تحولات مثبت حاصل از ایجاد رشته های مرتبط با صنعت نفت، مانند «زمین شناسی» در دانشگاه های کشور طی سال های نخست دهه 80 از سوی بیژن زنگنه وزیر کنونی نفت اشاره کرد.

وی ادامه داد: هم اکنون نیز ما شاهد اقداماتی از این دست مانند تجمیع توان دانشگاه های کشور در قالب کنسرسیوم ازدیاد برداشت نفت در صنعت نفت کشور هستیم که به یقین اثرات مثبت و سازنده آن در حوزه پژوهش در سال های آینده نمود خواهد داشت.

مدیر پژوهشکده بالادستی نفت دانشگاه صنعتی شریف ایران گفت: متاسفانه هم اکنون درصد قابل توجهی از فارغ التحصیلان رشته های نفتی این دانشگاه به دلیل نبود امکان کارهای پژوهشی در کشور برای ادامه تحصیل و کار به خارج می روند.

مسیحی گفت: در دانشگاه های سراسری و آزاد ایران سالانه بیش از هزار نفر در مقاطع مختلف در رشته های مرتبط با صنعت نفت فارغ التحصیل می شوند، این در حالی است که در سالهای اوایل دهه 80 تعداد این افراد انگشت شمار بود.

وی با تاکید بر اصلاح رابطه صنعت و دانشگاه افزود: برای افزایش بهره وری پروژه های پژوهشی واگذار شده صنعت به دانشگاه، بهتر است به جای حمایت از پایان نامه های دانشجویی از یک مجموعه پروژه پژوهشی شامل چندین پایانه نامه مرتبط، استادان راهنما و نمایندگان شرکت های عملیاتی حمایت شود؛ با این کار، ضمن تجاری سازی فعالیت های پژوهشی و جلوگیری از دوباره کاری، هسته های پژوهشی در دانشگاه ها شکل می گیرد. 

دیوار بی اعتمادی میان صنعت و بخش های پژوهشی

بر اساس این گزارش شهاب گرامی، رئیس بخش پژوهش سیالات مخازن در پژوهشکده ازدیاد برداشت شرکت ملی نفت ایران گفت: متاسفانه هم اکنون دیوار بلند بی اعتمادی  میان صنعت و بخش های پژوهشی کشور وجود دارد و برای خراب شدن این دیوار به انسجام و اعتماد دو طرف به یکدیگر نیاز است.

وی با بیان این که در سالهای گذشته صنعت نفت برای اثر بخشی پروژه های پژوهشی خود با دانشگاه های کشور ارتباط داشته است، گفت: البته گاهی به دلیل ناتوانی در ساختار مدیریت مخازن و  تجمیع نشدن توانمندی این دو بخش در پروژه های پژوهشی، نتایج عملی خوبی به دست نمی آید.

رئیس پژوهش های سیالات مخازن پژوهشکده ازدیاد برداشت از مخازن نفت و گاز شرکت ملی نفت ایران تاکید کرد: هم اکنون برای به کارگیری روش های نوین ازدیاد برداشت در صنعت نفت ایران به لحاظ علمی هیچ مشکلی وجود ندارد، زیرا امروزه ما شاهد درخشش بسیاری از متخصصان ایرانی در شرکت های بزرگ نفتی دنیا هستیم.

گرامی با بیان این که پژوهشکده ازدیاد برداشت نفت مدیریت پژوهش و فناوری شرکت ملی نفت ایران در چند سال گذشته مانند دانشگاه های کشور با کاهش پروژه های تحقیقاتی روبرو بوده است، گفت: خوشبختانه به تازگی با وجود مشکلات زیاد، قراردادی تحت عنوان بهینه سازی تولید با الگوی مدیریت مخزن میان این پژوهشکده و  شرکت نفت و گاز پارس امضا شده که بر اساس این قرار داد برای افزایش تولید از مخازن گاز میعانی روی روش گس گس کاندنسریت مطالعه می شود.

 رئیس بخش پژوهش سیالات مخازن در پژوهشکده ازدیاد برداشت شرکت ملی نفت ایران ادامه داد: در این طرح پژوهشی که شامل جمع آوری داده ها به همراه مشخصه سازی بخش سیال، سنگ و زمین شناسی مخزن است برای افزایش تولید از مخزن وارد مرحله برنامه ریزی و اجرا می شویم؛ البته نقش مدیریت مخزن در همه این مراحل از اهمیت زیادی برخوردار است.

وی گفت: امروزه تعداد پروژه های پژوهشی که بتواند فرآیند های تولید را در صنعت نفت بهبود دهد زیاد است، اما استخراج داده ها، مانیتورینگ و برداشت مولفه ها در این موارد به راحتی صورت نمی گیرد که دلیل این امر، نبود ساختار مناسب پژوهشی در صنعت نفت است.

گرامی با بیان این که هم اکنون در پژوهشکده ازدیاد برداشت نفت در بخش مدیریت پژوهش و فناوری شرکت ملی نفت، پنج پروژه در حال اجراست، گفت: به تازگی این پژوهشکده چهار پیشنهاد جدید همکاری در زمینه های مختلف از سوی شرکت های تابعه صنعت نفت دریافت کرده است.

تدریس منابع خارجی در دانشگاه ها بعد 106 سال سابقه نفتی 

در این میزگرد همچنین دکتر سید علیرضا طباطبایی نژاد، دانشیار دانشکده مهندسی شیمی دانشگاه صنعتی سهند با ابراز تاسف از این که هم اکنون بعد از 106 سال سابقه نفتی هنوز کتابها و منابع خارجی  در دانشگاه های ایران تدریس می شود، اظهار داشت: یکی از مهترین دلایل وجود این مشکل بی ثباتی مدیریتی در دانشگاه ها و وجود برخی قوانین دست و پا گیر در سیستم پژوهشی و کاری کشور است.

وی با اشاره به سیاست گذاری های اشتباه قبل از انقلاب اسلامی ایران همچون ورود کارشناسان و استادان خارجی در صنعت نفت، گفت: بعد از انقلاب با خروج این کارشناسان خارجی از ایران، حرکت هایی برای خودکفایی در زمینه آموزش نیروهای انسانی انجام شد، اما مدتی بعد با واردات کالا و حضور مجدد شرکت های پیمانکار خارجی این حرکت ها با وقفه روبرو شد.

دانشیار دانشکده مهندسی شیمی دانشگاه صنعتی سهند ادامه داد: بعد از 106 سال اکتشاف، استخراج و صادرات نفت، به تازگی فعالیت های خوبی در زمینه ساخت داخل صورت گرفته است که دلیل اصلی آن تنگ تر شدن حلقه تحریم هاست.

طباطبایی نژاد با اشاره به کاهش شدید پروژه های پژوهشی و تحقیقاتی در دانشگاه های کشور به دلیل اجرای نظام نامه پژوهشی جدید در صنعت نفت، گفت: بسیاری از دانشجویان فوق لیسانس و دکترای دانشگاه سهند به همین دلیل بعد از تربیت و آموزش برای کار به خارج  مهاجرت کرده اند.

دانشیار دانشکده مهندسی شیمی دانشگاه صنعتی سهند ادامه داد: همزمان با از دست دادن نیروی انسانی در بخش های دانشگاهی و پژوهشی کشور، استادان دانشگاه نیز در حال فرسایش و ریزش هستند، هم اکنون بسیاری از پروژه های پژوهشی تعریف شده در این دانشگاه با هزینه های شخصی استادان و دانشجویان اجرا می شود.

وی با تاکید بر ضرورت همکاری نزدیک دانشگاه و صنعت نفت کشور، گفت:  دانشجویان و پژوهشگران دانشگاه سهند تبریز به دلیل  تعریف نشدن پروژه های جدید میان این دانشگاه و شرکت های تابعه صنعت نفت حتی از داشتن نمونه های سیال و سنگ مخازن برای تکمیل آزمایش های خود محروم هستند.

طباطبایی نژاد خاطرنشان کرد: در دانشگاه ها و مراکز علمی و پژوهشی خارج از ایران در زمینه ازدیاد برداشت نفت و گاز برنامه ریزی بلند مدت و حمایت های ویژه ای از محققان صورت می گیرد، در حالی که متاسفانه در ایران پروژه های پژوهشی یک سال بعد از اجرا به دلایل مختلف مثلا تغییر مدیریت متوقف می شوند.

دانشیار دانشکده مهندسی شیمی دانشگاه صنعتی سهند تزریق گازهای همراه نفت را به چاه بهترین گزینه برای حفظ فشار مخازن نفتی دانست و گفت: البته همزمان با اجرای این روش باید روش های نوین ازدیاد برداشت نفت را با همکاری دانشگاه ها و مراکز تحقیقاتی و پذیرفتن ریسک ها و عواقب موجود در دستور کار خود قرار دهیم، اما امروزه در ایران به دلیل وابستگی  به درآمدهای نفتی، میزان ریسک پذیری در این زمینه در میان شرکت های عملیاتی به شدت پایین است.

وی با اشاره به توانایی و استعداد های جوانان ایرانی در زمینه ازدیاد برداشت نفت اظهار کرد: اگر می خواهیم روش های جدید را در این زمینه  در صنعت نفت کشور به کار گیریم باید با اعتماد به این جوانان و پذیرفتن ریسک های موجود کار کنیم.

استفاده از ظرفیت های علمی بدنه شرکت ملی نفت 

بر پایه این گزارش در این میزگرد تخصصی دکتر حسین قجاوند، نماینده مدیریت برنامه‌ریزی تلفیقی شرکت ملی نفت ایران با بیان این که هم اکنون از همه پتانسیل‌ها و ظرفیت‌های علمی و کارشناسی موجود در بدنه شرکت ملی نفت ایران و شرکت‌های تابعه در زمینه ازدیاد برداشت از مخازن نفت و گاز  استفاده نمی‌شود، گفت: با ایجاد مدیریت پژوهش و فناوری شرکت ملی نفت ایران از سال 1379 تا به حال حمایت‌های بسیار خوبی در زمینه‌های مختلف ازدیاد برداشت در دانشگاه و پژوهشگاه صنعت نفت انجام شده است. 

وی ادامه داد: این حمایت‌های گسترده منجر به ایجاد بسترهای مناسب در این مراکز شده که امروز می‌توان ار آن در انجام تحقیقات کاربردی برای نیل به اهداف صنعت نفت به کار برد؛ به عنوان مثال امروز در صنعت نفت ما برای اجرای روش های نوین ازدیاد برداشت نفت یک بانک (کلکسیون)  تخصصی متشکل از میکروارگانیسم‌های جدا شده از مناطق مختلف نفتی در پژوهشگاه صنعت نفت ایجاد کرده ایم.

قجاوند با بیان این که بانک های میکروبی دیگری نیز با حمایت‌های مدیریت پژوهش و فناوری شرکت ملی نفت در مراکز تحقیقاتی کشور تکمیل شده‌اند، یادآور شد: در این خصوص درخواست های خرید زیادی برای این میکروارگانیسم‌ها از مراکز تحقیقاتی خارج کشور داشته‌ایم که این نشان دهنده کیفیت بالای تحقیقات توسط محققان صنعت نفت بوده است. 

نماینده مدیریت برنامه‌ریزی تلفیقی شرکت ملی نفت ایران  افزود: علاوه بر این حمایتهای پژوهشی، در طول این سالها نیروی انسانی بسیار خوبی نیز در هر یک از زمینه‌های ازدیاد برداشت از مخازن نفت و گاز با اجرای طرح‌های ضربتی اعزام دانشجو به دانشگاه‌های معتبر خارج از کشور و پس از آن با ایجاد دوره‌های تحصیلات تکمیلی و دکترا در دانشگاه‌های داخل کشور به صنعت نفت وارد شده‌اند که اکنون همگی  به افرادی صاحب‌نظر در زمینه‌های تخصصی خود بدل شده‌اند، اما متاسفانه استفاده از این پتانسیل‌های علمی و ظرفیت‌های بالقوه با ارزش پژوهشی  صنعت نفت در کنسرسیوم ازدیاد برداشت که برای انجام طرح‌های بزرگ و کاربردی تشکیل شده است مغفول مانده است. 

وی بهره نبردن صنعت نفت را از نیروهای توانمند خود در سالهای اخیر یکی از دلایل مهاجرت افراد صاحب‌نظر و متخصص صنعت نفت به شرکتهای بین المللی دانست و گفت: در صورت استفاده از این ظرفیت‌های بالقوه پژوهشی در کنسرسیوم ازدیاد برداشت نفت که با صرف هزینه و وقت زیاد در صنعت نفت حاصل شده است می‌توان شاهد بهبود و تجاری سازی پروژه‌های پژوهشی در این کنسرسیوم بود.

دکتر قجاوند با اشاره به این که هم اکنون بخش زیادی از هزینه‌ها در پروژه‌های پژوهشی صرف خرید تجهیزات آزمایشگاهی می‌شود، گفت: برای جلوگیری از این امر می‌توان یک شبکه ملی آزمایشگاه‌های ازدیاد برداشت ایجاد کرد تا به این طریق بتوان از کل پتانسیل‌های تجهیزاتی آزمایشگاه‌های سازمانها و نهادهای دولتی و خصوصی به طور مناسب استفاده کرد. 

نماینده مدیریت برنامه‌ریزی تلفیقی شرکت ملی نفت ایران ادامه داد: در این شبکه ملی آزمایشگاه‌های ازدیاد برداشت می‌توان برای هر یک از حوزه‌ها نظیر تزریق گاز، تزریق آب، پدیده‌های سطحی، PVT، نفت سنگین، گاز-گاز میعانی، روشهای شیمیایی، حرارتی و میکروبی و ... یک آزمایشگاه را به عنوان آزمایشگاه مرجع معرفی کرد تا ضمن تقویت و تکمیل آن، در مواقع ضروری بتوان از آن خدمات گرفت.

وی گفت: کنسرسیوم دانشگاهی ازدیاد برداشت نفت برای کمک به انتشار یافته‌های علمی و کاربردی محققان کشور در هر یک از زمینه‌های ازدیاد برداشت و نیز آگاهی صنعت نفت از این یافته‌ها می تواند اقدام به انتشار یک مجله تخصصی در مورد  ازدیاد برداشت از مخازن نفت و گاز کند.