ورودی سالن خواجه نصیر مرکز همایش های صدا و سیما مملو از جمعیت است. چشم آبیهای برخی شرکتهای خارجی از جمله توتال و گازپروم هم در بین جمعیت مشغول صحبت هستند. در بین چهره های بسیار، چهره قدیمی های نفت هم که دوباره در حوزه های مختلف فعال شده اند دیده می شوند. فضا حال و هوای نشستهای سالهای دور را دارد. صندلی خالی در سالن مرکز همایشها به راحتی پیدا نمی شود. بر خلاف بسیاری از همایشهای تکراری که شمار زیادی از مدعوین به جای نشستن و گوش سپردن به صحبتها در لابی و راهروهای اطراف به گپ و گفت مشغول می شوند، امروز همه گوش سپرده اند که مدیران نفت چه می گویند و چه رویداد جدیدی در صنعت نفت در حال وقوع است. آیا عرصه جدیدی برای شرکتهای بین المللی با قراردادهای جدید نفتی ایجاد می شود و میدانهای نفت و گاز باز هم زیر پای کارشناسان گوشه و کنار جهان به تپیدن می افتد؟

وزیر نفت رو به حضار سراپاگوش حاضر در هم اندیشی نظام جدید قراردادهای صنعت نفت می گوید: "مشکل امروز ما فقط کمبود منابع مالی نیست، ما نیازمند دسترسی به فناوری و مدیریت پیشرفته برای توسعه میادین نفت و گاز هستیم و باید قراردادهای جدیدی داشته باشیم که هم منافع ملی ما را تامین کند و هم مشوق های کافی برای شرکتهای بین المللی داشته باشد."

بیژن زنگنه مهمترین دغدغه خود را در مدل جدید قراردادها ضرورت پیوستگی و یکپارچه بودن عملیات اکتشاف، توسعه و بهره برداری عنوان می کند و قابل اجرا بودن آنها را برای طرحهای افزایش ضریب بازیافت میادین ضروری می داند.

وزیر نفت در پایان صحبت هایش وعده می دهد که بعد از نهایی شدن مدلهای جدید قراردادی، طرحهای صنعت نفت برای توسعه و امضای قرارداد معرفی شوند و با قاطعیت خاص خودش می گوید: "ما باید سهم متناسب با منابع خود را در بازارهای جهانی به دست آوریم و اراده ملی ایران در پی این موضوع است."

این نکته ای بود که معاون امور بین الملل و بازرگانی وزیر نفت هم در صحبت هایش به آن تاکید می کند و هدف مسئولان وزارت نفت را، رسیدن ایران به سهم متناسب با منابع خود؛ نه کمتر نه بیشتر می داند.

مشاور حقوقی رئیس جمهوری هم در این همایش حضوری فعال دارد. از استقبال ایران برای انعقاد قراردادهای مشترک با کشورهای همسایه به منظور توسعه میادین مشترک می گوید و اینکه باید بروکراسی های غیرضروری را در ارتباط با طرف های خارجی در چارچوب قانون اساسی رفع کنیم.

پس از سخنرانی الهام امین زاده، بخشی از سخنان  دکتر حسن روحانی در بازدید از وزارت نفت پخش می شود که در آن رئیس جمهور رو به مدیران نفتی می گوید: "اگر در میادین مشترک معطل کنیم، اموال مردم را دیگران خواهند برد و باید هر تلاشی لازم است بدون وقت کشی انجام دهیم. ما می خواهیم نفت خود را با راندمان بیشتر و صیانتی تر تولید کنیم، پس باید با جاذبه بیشتر بتوانیم رقابت سالمی با کشورهای دیگر داشته باشیم."

هر چند رئیس جمهوری در کسوت یک حقوقدان در همایش بازنگری در قراردادهای نفتی نبود، اما پیام روشن او از پرده سالن همایشها به نمایندگان شرکت های خارجی اعلام می شود و آن هم ضرورت تغییر رویکرد صنعت نفت برای توسعه است.

علی ماجدی، دیپلمات اقتصادی وزارت نفت هم در این هم اندیشی اقتصادی از سیاست جدید ایران می گوید و اینکه ایران برای تغییر و قرار گرفتن در چارچوب رقابت سالم در دنیا از حل و فصل مسائل هسته ای خود شروع کرد و به طور همزمان بازنگری در قراردادهای نفتی را گام بعدی خود قرار داده است که این دو حرکت ایران نشان دهنده هم زمانی رویکرد جدید ایران در تعامل با دنیا هم در سیاست و هم در اقتصاد است.

ماجدی بر اساس همین رویکرد می گوید: "ایران به شرکت های خارجی خوش آمد می گوید و این رویکرد جدید سیاسی و اقتصادی ایران است."

در میان چهره های نفتی، چهره های مطرح علمی نیز در همایش حضور دارند. دکتر سریع القلم یکی از آنهاست. او با نگاهی منتقدانه می گوید: "ایران هنوز کشوری بین المللی نیست و باید هرچه سریع تر در مدار بین المللی شدن قرار گیرد."

او با بیان اینکه 95 درصد کشورهای جهان به اهداف و اصول مشترک رسیده اند اما ایران هنوز در بین آنها جایی ندارد می گوید: "اطلاعات و شناخت ما از کشورهای دنیا بسیار کم است و مهم فهم غالب ما از جهان به دوره جنگ سرد بر می گردد ضمن اینکه ارزیابیهای ما نه بر اساس واقعیتهای دنیای امروز بلکه ناشی از ذهنیتهای ما است."

یکی دیگر از نکات کلیدی صحبت های این استاد دانشگاه این است که سهم رشد آمریکا از 29.8 درصد رشد دنیا در دهه 80 میلادی به 13.9 درصد در سال 2012 میلادی کاهش یافته است در حالی که سهم رشد چین در همین دوره از 9.9 درصد به 33.6 درصد رسیده است و این موضوع روشن می کند که ما باید توجه خود را به سمت آسیا معطوف کنیم.

این استاد دانشگاه معتقد است که امروز اروپا و آمریکا در تقابل با ایران قرار ندارند بلکه عربستان و اسرائیل مهم ترین قطب هایی هستند که مقابل ایران قرار دارند و باید بر این اساس به دنبال راهبرد بلندمدت باشیم.

سخنان سریع القلم با استقبال بیشتر حاضران در سالن همراه می شود و وقتی جلسه را برای شرکت در کلاس درس دانشگاه ترک می کند باز هم با تشویق آنها بدرقه می شود.

محمد علیپور، سخنران بعدی این هم اندیشی بود که آمار نگران کننده ای از وضعیت سهم ایران در تولید و صادرات بین اعضای اوپک ارائه کرد.

او که سالها در دبیرخانه اوپک فعالیت کرده می گوید: اگر به سرعت افزایش ظرفیت تولید نفت نداشته باشیم در سال های آینده کویت و امارات، هم در تولید و صادرات نفت از ما پیشی می گیرند و برای حفظ سهم 13.2 درصدی تولید نفت خود در اوپک باید به سرعت بیش از 4 میلیون بشکه نفت تولید کنیم و تا 2035 به 6 میلیون بشکه تولید در روز برسیم.

علیپور اما یک پیام نویدبخش هم می دهد: اگر رشد اقتصادی ایران دو برابر شود در مرحله اول ترکیه را پشت سر می گذاریم و در مرحله دوم خود را به کره جنوبی می رسانیم و هیچ بخشی مثل صنعت نفت نمی تواند رشد اقتصادی کشور را شتاب دهد.

پس از سقوط صدام و تشکیل دولت جدید در عراق، این کشور تلاش بسیاری برای توسعه صنعت نفت خود آغاز کرد و در سالهای گذشته میادین بسیاری در عراق به دست شرکتهای خارجی سپرده شد.

عراق که از بزرگترین دارندگان نفت عضو اوپک است، سالهاست که به دلیل جنگ و تحریم از نظام سهمیه بندی اوپک جدا شده و هیچ شرکت خارجی امکان فعالیت در آن نداشت، اما با باز شدن درهای این کشور به روی شرکتهای بین المللی، عرصه رقابت بزرگی در این کشور فراهم شده است.

در مقابل شرایط تحریم ایران و جذاب نبودن قراردادهای نفتی صنعت نفت هیچ تمایلی برای شرکتهای خارجی برای مشارکت در طرحهای ایران باقی نگذاشت و عراق همچون یک کیک بزرگ نفتی، چشم شرکتهای بزرگ نفتی را به خود خیره کرد.

عراق اکنون رقیب بزرگی برای ایران شده است. این موضوعی بود که در سخنان بسیاری از افراد حاضر در پنلهای هم اندیشی نسبت به آن ابراز نگرانی شد.

غلامرضا منوچهری با اشاره به اینکه عراق در آینده به دنبال تامین 40 درصد از افزایش مصرف انرژی دنیا است، می گوید: باید حساسیت بیشتری نسبت به این کشور و کردستان عراق داشته باشیم چون این کشور قراردادهای جذابی ارائه کرده است و هم اکنون تعداد زیادی از شرکتهای بین المللی در این منطقه فعالیت دارند و تولید نفت آنها را افزایش می دهند.

او تاکید می کند: حتی در پاکستان که نفت و گاز بسیار کمی دارد هم اکنون 200 شرکت خارجی فعالیت دارند و این در حالی است که ایران از این بازار رقابتی جدا مانده است.

همایش معرفی قراردادهای جدید نفتی امروز به کار خود پایان می دهد، حال که عزم ایران بر تغییر رویکرد سیاسی و اقتصادی جزم شده است و نوید فرصت های جدیدی به شرکتهای خارجی داده شده باید دید چقدر مدل جدید قراردادهای نفتی برای آنها را جذاب است و تا چه حد می تواند آنها را به ایران بازگرداند، بازگشتی که هم منافع آنها را تامین می کند و هم به گفته وزیر نفت فرصتی برای رفع کامل تحریمها برای ایران فراهم می کند.

فهیمه مزینانی