کریس کوک، مدیر سابق بازار بین‌المللی مبادلات نفت که از او با عنوان طراح اولیه ایده بورس نفت ایران یاد می‌شود، با هدف جلوگیری از اعمال نفوذ بانکداران و معامله‌گران غربی در بازار نفت، از تولیدکنندگان عمده نفت خواست تا با ایجاد یک بازار منطقه‌ای به تعیین قیمت نفت بپردازند.

وی در سال 2001 با ارسال نامه‌ای به رئیس کل وقت بانک مرکزی ایران پیشنهاد خود را مطرح کرد و سپس در سال 2004 از سوی دولت ایران دعوت به انجام فعالیتهای مطالعاتی اولیه شد.

کوک به بهانه آغاز به کار بازار بورس انرژی ایران گفتگویی با «شانا» انجام داد و به تشریح دیدگاه خود در خصوص بازار نفت ایران و خاورمیانه پرداخت.

وی در این گفتگو افتتاح بازار بورس انرژی ایران را گامی در جهت افزایش شفافیت در این حوزه دانست و گفت: همانطور که در سال 2001 به مرحوم نوربخش مدیر کل وقت بانک مرکزی ایران گفتم، ایجاد مرکزی منطقه‌ای برای تعیین قیمت نفت خام یک نیاز ضروری است و بهترین مکان برای اجرای چنین طرحی نیز ایران است.

محقق مرکز مطالعات امنیتی دانشگاه لندن با انتقاد از  همراهی نکردن مسئولان سابق در راه‌اندازی بورس نفت ایران اظهار داشت: متاسفانه در دولتهای قبلی ایران، همه مقامات در خصوص لزوم وجود شفافیت همعقیده نبودند و حتی امروز هم بحث و جدلهایی در این خصوص وجود دارد. اما با این حال فکر می‌کنم دولت کنونی ایران درک خوبی از بازار و موضوعات مرتبط به آن دارد.

کوک همچنین تاکید کرد: در صورت لغو تحریمهای مالی علیه ایران، بورس انرژی این کشور از توان خوبی برای تاثیرگذاری بر سایر بازارهای انرژی برخوردار است.

بنیانگذار ایده بورس نفت ایران در پاسخ به سئوال «شانا» در خصوص چگونگی تاثیر بورس انرژی ایران بر معاملات نفتی منطقه گفت: اگر حجم زیاد و قابل توجهی نفت به طور کاملا شفاف و آزادانه به فروش گذاشته شود، آنگاه ظرفیت ایجاد یک مرکز پایدار قیمت‌گذاری در ایران بوجود می‌آید. 

وی با اشاره به رویگردانی خریداران بین‌المللی نفت از بازارهای غربی تشریح کرد: کاهش حجم معاملات در بازار نفت خام برنت دریای شمال به این معناست که فعالان بین‌المللی بازار نفت به شدت به دنبال یک مرکز قیمتگذاری معتبر هستند که مانند بازارهای کنونی مورد سوءاستفاده و اعمال نفوذ قرار نگیرند.

کوک افزود: این امکان وجود دارد که ایران با همکاری عراق و عمان یک قیمت معتبر و جدید با عنوان قیمت «خلیج فارس» برای نفت خام ارائه کند. اما دستیابی به چنین نتیجه‌ای در کوتاه مدت ممکن نیست. بویژه آن که بازیگران مهم مالی و مبادلاتی با قدرت هرچه بیشتر علیه تشکیل چنین بازاری صف آرایی کرده‌اند.

به گفته این محقق انگلیسی حوزه انرژی، گروههای ذی نفع و قدرتمند در بازار جهانی انرژی به شدت مخالف حضور ایران در این بازار هستند و واسطه‌گران و دلالان نفتی با هر ایده‌ای که قیمت نفت را به سمت شفافیت و ثبات ببرد مخالفت می‌کنند.

بنیانگذار ایده بورس نفت ایران گفت: همکاری ایران با عمان در حوزه گاز طبیعی می‌تواند در کوتاه و میان مدت توسعه یافته و منجر به ایجاد قیمت نفت خام «خلیج فارس» شود. 

وی افزود:این فرصت هم‌اکنون وجود دارد که قیمت سوختهای کربنی مثل گاز طبیعی، بنزین و نفت کوره در منطقه تعیین شوند و ایران می‌تواند با ایجاد یک بازار جدید مالی در حوزه سوختهای کربنی، در این زمینه پیشتاز شود.

کوک با تاکید بر آن که چنین بازاری فاقد اوراق بهادار و روشهای مغایر با اصول جمهوری اسلامی است گفت: در بازار سوخت می‌توان از روش اعتبار پیش‌پرداخته استفاده کرد که توسط تولیدکنندگان صادر می‌شود و به عنوان جایگزینی برای دلار در زمان تحویل سوخت قابل بازگشت است. این اعتبارهای پیش‌پرداخته از زمان بحران مالی سال 2008 ایجاد شدند و در معامله بیش از 85 میلیارد دلاری بین روسنفت روسیه و ساینوچم چین نیز از همین روش استفاده شد.

به گفته کوک، استفاده از اعتبارات پیش‌پرداخته سوخت و انرژی همچنین می‌تواند راه را برای ایجاد  یک طرح یارانه هوشمند باز کند تا یارانه به جای ریال در قالب اعتبار سوخت پرداخت شود.