به گزارش شانا، انرژی یکی از مهمترین نهاده های توسعه و از عوامل اصلی تولید است و تأمین امنیت عرضه انرژی در دنیا از مسائل استراتژیک پیش روی همه دولتهاست.
در کنار محور مدیریت سمت عرضه انرژی ، بخشی که کمتر از آن نامی به میان می آید، مدیریت سمت تقاضای انرژی است. مدیریت تقاضای انرژی و تلاش در جهت استفاده بهینه از انرژی در همه کشورهای پیشرفته دنیا از مهمترین عوامل پیشرفت صنعتی پایدار بوده است .
توسعه دانش عمومی و تخصصی بهینه سازی مصرف انرژی و همچنین استانداردسازی مصارف انرژی در بخشهای مختلف مصرف کننده از مهمترین روشهای کنترل مصرف حاملهای انرژی و صیانت از سرمایه های ملی است.
از سوی دیگر، توسعه پایدار با استفاده صحیح و بهینه از همه منابع و امکانات موجود و انجام برنامه ریزی و داشتن بینشی بلندمدت، با تأکید بر برنامه های اجرایی واقع بینانه تحقق می یابد.
با نگاهی به آمار و اطلاعات موجود درباره فاصله شدت مصرف انرژی در ایران با کشورهای توسعه یافته، مصرف ناکارآی انرژی در کشور ما بیشتر دیده  می شود که از مهمترین دلایل آن بازده پایین فناوریهای تبدیل انرژی و فرهنگ غیر صحیح مصرف انرژی است.

علاوه بر این، فرسودگی تجهیزات، قدیمی بودن فرآیندهای تولید، بی توجهی به فعالیتهای تحقیقاتی و پژوهشی در واحدهای صنعتی، استفاده از تجهیزات و لوازم خانگی با کارایی کم و فرهنگ ناصحیح استفاده از انرژی در بخش ساختمان و تکنولوژیهای پایین خودروهای تولیدی در کشور از عوامل مهم مصرف غیرمنطقی انرژی در بخشهای مختلف کشور است.
برای بسیاری از کشورهای صنعتی و برخی کشورهای در حال توسعه، دهه های 1970 و 1980 نقطه عطفی برای اعمال مدیریت بهتر و برنامه ریزی کارآمدتر برای مصرف انرژی در توسعه اقتصادی و بخشهای صنعتی، حمل و نقل و ساختمان بوده است. دلیل این امر به طور عمده، شوک اول نفتی ، ضرورتهای امنیت تأمین انرژی، افزایش قیمت حاملهای انرژی در سطح جهانی و اثرات مخرب زیست محیطی به کار گیری انرژیهای فسیلی بوده است.

اکنون از نظر مسائل زیست محیطی مصرف سوختهای فسیلی به سطحی مازاد بر تحمل طبیعی کره زمین رسیده و پدیده های مخرب جدیدی چون تراکم گازهای گلخانه ای و تحلیل لایه اوزن را به وجود آورده است . از این روست که کشورهای صنعتی اکنون در کنار تلاش برای استفاده از انرژیهای نو، همزمان ساز و کارهای مهار مصرف انرژی فسیلی را مورد توجه قرار داده اند و در این راستا، صاحبان صنایع، سازندگان ساختمانهای اداری و تجاری و نیز ساکنان ساختمانهای مسکونی را با استفاده از روشهای گوناگون به رعایت اصول استفاده کارآمد تر از انرژی تشویق می کنند.

بسیاری از این تمهیدات مستلزم هزینه های ناچیزی بوده و بعضا با ارتقای آگاهی های عمومی صورت می پذیرند.
رشد متوسط سالانه مصرف انرژی ایران در 10 سال گذشته حدود 5.5 درصد بوده است که ادامه این روند تا سال 1404 مصرف انرژی کشور را به 3752 میلیون بشکه معادل نفت خام می رساند. در این صورت با توجه به وضع کنونی تولید ، صادرات نفت خام کشور به صفر خواهد رسید .

چنان که جدول زیر نشان می دهد، مقایسه مصرف انرژی در ایران در بخشهای صنعت ( 2.015 برابر جهان)، ساختمان ( 2.58 برابر جهان)، حمل و نقل ( 2.04 برابر جهان)، لوازم خانگی ( 1.76 برابر جهان) بیانگر فاصله عمیق ایران با معیارهای بین المللی است.

همچنین جدول مقایسه شاخصهای انرژی در صنایع مختلف ایران نشان دهنده بهره وری پایین و فاصله زیاد با استانداردهای مصرف انرژی در کشورهای صنعتی است که حاکی از نبود سرمایه گذاری و فقدان بهره مندی از تکنولوژیهای روز دنیا در این بخش است.

پایین بودن بهای انرژی، فرسوده بودن تجهیزات و وجود تکنولوژیهای قدیمی و انرژی بر، افزایش جمعیت و توسعه شهرنشینی و شیوه زیست مدرن، تغییر الگوی مصرف، افزایش غیر استاندارد مصرف انرژی در بخشهای صنعت و خدمات، اطمینان از وجود نفت و گاز سرشار تا سالها، ناکارآمدی برنامه ریزی ها در بخش انرژی و ساماندهی نشدن بازار انرژی و وجود قاچاقچیانی که به اختلالات بازار دامن زده اند، از جمله دلایل افزایش رشد غیر استاندارد مصرف انرژی در ایران است.
برابر بند 7 ابلاغه سیاستهای کلی اصلاح الگوی مصرف از سوی مقام معظم رهبری باید صرفه جویی در مصرف انرژی با اعمال مجموعه ای متعادل از اقدامات قیمتی و غیر قیمتی به منظور کاهش مستمر شاخص شدت انرژی کشور به حداقل دو سوم میزان کنونی تا پایان برنامه پنجم توسعه و به حداقل یک دوم میزان کنونی تا پایان برنامه ششم توسعه انجام پذیرد.
برای کاهش شدت مصرف و افزایش بهره وری انرژی در ایران ارتقای تکنولوژی تولید، اصلاح فرآیند تولید، ارتقای راندمان تجهیزات، مدیریت انرژی و تدوین مقررات و استانداردهای لازم الاجرا، بهبود عملیات و روشهای تولید، فرهنگ سازی و منطقی کردن قیمتها از الزاماتی است که باید در سیاستهای انرژی کشور مورد توجه قرار گیرد.
البته، تا زمانی که دلالان بازار کالاها و کارخانه های خارج از استاندارد چینی و مشابه آن در بازار ایران جولان می دهند و عده ای فرصت طلب رانت خوار داخلی و خارجی کارخانه ها و تجهیزاتی را که از رده خارج شده اند با سوء استفاده از موقعیت ویژه ای به نام تحریم اقتصادی و با قیمتهای بالا وارد کشور می کنند، دست یافتن به شدت پایین مصرف انرژی و بهره وری بالا در این بخش همچنان دور از دسترس خواهد بود!.

منابع:
اداره بررسیها و سیاستهای اقتصادی بانک مرکزی
سازمان بهره وری انرژی ایران
دوفصلنامه توسعه تکنولوژی صنعتی شماره نوزده سال 91