امروزه به سبب اهمیت و جایگاه ویژه شرکتهای دانش بنیان در توسعه و پیشرفت پایدار هر کشور، نگاه ویژه و حمایتی خاص از هسته های علمی برای صنعتی شدن آنها در جهان انجام می شود. خوشبختانه در کشور ما نیز با توجه به برنامه های توسعه، حرکتهای مناسبی برای حمایت از فعالیتهای شرکتهای دانش بنیان انجام شده است که می توان از ایجاد پارکهای علم و فناوری و مراکز رشد، مراکز صنایع نوین و حمایت از فعالیتهای خاص نظیر، تشکیل ستاد توسعه فناور های نانو و ... در این زمینه نام برد.

ماحصل چنین اقدامهایی، تشکیل تعداد زیادی از شرکتهای توانمند و اثرگذار در کشور بوده است. وجود نیروهای خبره در کنار شبکه ای از شرکتهای کوچک و توانا در عرصه فناوری می تواند به عنوان موتور محرکی در شرایط ویژه به رفع مشکلات صنعتی کمک کند. این شرکتها مانند کندوی عسل با فعالیت نیروهای خود می توانند محصولی پربار برای اقتصاد کشور فراهم آورند.

برنامه ریزی برای استفاده از پتانسیل شرکتهای دانش بنیان با دید توسعه درون زا و فعالیتهای برون گرا مانند موتورهای کوچک ساعت می ماند که می تواند برای به حرکت درآوردن عقربه های بزرگ اقتصادی بکار گرفته شود.

طبق تعریف، شرکت دانش بنیان به شرکتی گفته می شود که در زمینه گسترش و کاربرد اختراع و نوآوری و تجاری سازی نتایج تخقیق و توسعه شامل طراحی، تولید کالا و خدمات در حوزه فناوریهای برتر و با ارزش افزوده بالا و برای توسعه کسب و کار بر پایه قابلیتهای اعضای هیئت علمی، پژوهشگران، کارکنان و یا واحدهای فناور مستقر در مراکز تحقیقاتی شکل گرفته و فعالیت می کند.

یکی از را ههای برون رفت از شرایط پیچیده اقتصادی در هر کشور، توجه به نقش شرکتهای دانش بنیان در چرخه اقتصادی است. تلاش برای استفاده بهینه از مزیتهای شبکه شرکتهای دانش بنیان برای کاهش وابستگیها علاوه بر خود باوری، به خودکفایی کشور کمک کرده و در محیط نوآور و ریسک پذیر می تواند در مسیر اهداف اقتصاد مقاومتی گام بردارد.

با نگاهی اجمالی بر آنچه صنایع بزرگ ما در چند سال گذشته با آن درگیر بوده اند، متوجه می شویم که اغلب هزینه های تولیدی ما به سبب هزینه های استفاده از فناوریهای لازم برای تولید بوده است. این فناور یها که خود را در قالب نرم افزارها، علم مهندسی و طراحی و  ... نشان داده است، به سبب نیاز به حضور در شرایط رقابتی جهانی به کشور تحمیل شده اند؛ بطوریکه کشورهای صاحب علم، هدفگذاری خود را بر این اساس تنظیم کرده و به جای خام فروشی، به سمت فروش دانش و فناوری با ارزش افزوده بالا روی آورده اند.

پر واضح است در صورت حمایت از شرکتهای دانش بنیان و پذیرش ریسک حرکتی این شرکتها در یک برنامه ریزی مشخص کوتاه یا بلند مدت می توان علاوه بر محصولات تولیدی، محصولات پرارزش دیگری نظیر فناوری برای صنعت آماده کرد که علاوه بر رفع نیازها و تنگناهای کشور می تواند به عنوان یک بازوی کارآفرینی در کشور مطرح شده و به علاوه ثروت نیروی انسانی در خود کشور مورد استفاده قرار گرفته و در صورت رونق فناو ری کسب و کار چنین شرکتهایی، سطح رفاه کلی اجتماع نیز افزایش یابد.

شتاب پژوهش در مراکز تحقیقاتی کشور از جمله در پژوهشگاه صنعت نفت در دهه های اخیر بدلیل حمایتهای جدی دولتها زیاد بوده و به تبع آن در سالهای اخیر یک انباشتگی از توانمندیهای علمی در مراکز تحقیقاتی حاصل شده است.

 تولید علم در کشور این باور را ایجاد کرده است که در صورت برنامه ریزی و بهره گیری صحیح از این پتانسیل علمی بتوان نتایج مطلوب تری نیز برای کشور به ارمغان آورد. در پژوهشگاه صنعت نفت نیز با توجه به لزوم برنامه ریزی برای استفاده از تولیدات علمی، حرکت به سمت تشکیل شرکتهای دانش بنیان در حوزه های مختلف در دست اقدام است. نخستین و مهمترین گام به این منظور تدوین زیرساختهای مقرراتی است که با حمایت و توجه ویژه مدیریت عالی پژوهشگاه پیش رفته است.

با توجه به مذاکراتی که در زمینه جذب سرمایه گذار به عنوان یک بازوی تاثیرگذار برای مشارکت در تشکیل شرکتهای دانش بنیان شده است، نخستین شرکت دانش بنیان پژوهشگاه صنعت نفت در حوزه کاتالیست، حلالها و پلیمرها در اواخر سال 92 و با مشارکت بیش از 300 نفر از اعضای هیات علمی و کارکنان پژوهشگاه تاسیس شد.

همزمان و با عنایت به هدفگذاری پژوهشگاه، توافق تشکیل دومین شرکت دانش بنیان پژوهشگاه نیز به منظور توسعه فناوری و تجاری سازی GTL با مشارکت سرمایه گذار خصوصی در حاشیه نوزدهمین نمایشگاه نفت، گاز، پالایش و پتروشیمی حاصل شد و هم اکنون براساس برنامه ریزی های انجام شده، برنامه ریزی های اولیه و مذاکرات با سرمایه گذاران علاقه مند برای تشکیل شرکتهای دانش بنیان در حوزه های نانوفناوری، روان کارها، طراحی و مهندسی پایین دستی، توسعه فعالیتهای نرم افزاری و فعالیتهای آزمایشگاهی بالادستی در دست اقدام است و انتظار می رود تا پایان سال 93 بتوان با حمایت مدیریت، پژوهشگران و کارکنان پژوهشگاه این شرکتها را تاسیس و با توجه به پتانسیل این شرکتها، گام موثری برای رشد اقتصادی، اشتغالزایی و خودکفایی در کشور برداشت. 

 حسین یادگاری
 عضو هیئت علمی پژوهشگاه صنعت نفت