همین تحقیقات، پیشرفتهای وسیع تکنولوژیک را در زمینه صنایع نفت،گاز و پتروشیمی در پی داشته است. مسلما" عامل موثری که میزان تولید دردهه های آینده به آن وابستگی فراوانی دارد، تکنولوژی است. چگونگی ظهور و بروز تکنولوژی و نحوه به کارگیری آن، تعیین کننده میزان تولید درآینده صنعت نفت خواهد بود. صنعت نفت به عنوان اهرمی قدرتمند در موازنه قدرت، در منطقه و در سطح جهانی، جایگاهی ویژه دارد و از همین رو اعتلای این صنعت بنیادین به عنوان یکی از الزمات ملی کشور تلقی می شود. در نگاهی کلی به چارچوب و کلیت برنامه جامع توسعه نفت و نگاهی عمیق تر به مفاد و راهبردهای توسعه ملی در افق 1404 و برنامه پنجم توسعه، این نکته استنباط می شود که توسعه این صنعت، تنها از راه شاهراه ارتقای فناوری و بهره مندی از ابزارهای نوین، به لحاظ صنعتی و در بعد کلان تر از منظر سیاسی و استراتژیک می گذرد. افزایش سهم و ارتقای جایگاه صنعت نفت و گاز در سطح منطقه و جهان و افزایش استحصال و استخراج نفت و گاز با اولویت میادین مشترک، به همراه استفاده بهینه از از ذخایر هیدروکربوری کشور به عنوان پشتوانه و محرک توسعه پایدار اقتصادی کشور همگی به توسعه صنعت نفت بستگی دارد. بدون شک امروزه پژوهش و تحقیق در حوزه نفت و گاز برای توسعه این صنعت، به عنوان یک ضرورت اجتناب ناپذیر تلقی می شود. و از همین رو استفاده از پتانسیل فکری نیروهای موجود و انتقال فناوری به داخل کشور اهمیتی خاص دارد. از زمان ملی شدن صنعت نفت تاکنون، کشور ما در حال طی کردن روند گذار از اقتصاد تجارت نفت به اقتصاد صنعت نفت بوده و کماکان راهی بسیار طولانی پیش روی دارد که شتاب گرفتن در این مسیر تنها با اهتمام به توسعه علمی کشور و انباشت تجربیات با هدف حفظ و صیانت از مخازن هیدروکربنی امکان پذیر خواهد بود. در برنامه های صنعت نفت، رسیدن به اهداف سند چشم انداز، حداکثر کردن بهره وری از مخازن هیدروکربوری از طریق افزایش ازدیادبرداشت و استفاده از فناوریهای نوین، از مهمترین راهکارهای توسعه این صنعت به شمار می رود. همچنین شناسایی کل منابع هیدروکربوری با اولویت مخازن مشترک، افزایش ظرفیت تولید نفت و گاز با هدف افزایش سهم ایران در بازارهای جهانی نفت و ارتقای جایگاه آن در اوپک، تغییر رویکرد از صادرات مواد خام به صادرات فرآورده های با ارزش افزوده بالا، ایجاد ظرفیتهای جدید پالایشی بویژه برای پالایش میعانات گازی و نفت خام بسیار سنگین و حداکثر سازی ارزش افزوده صنعت نفت و گاز کشور از طریق هم افزایی زنجیره ارزش با توسعه سرمایه گذاری در منابع و صنایع نفت و گاز، صنایع انرژی بر و صنایع و خدمات مهندسی پشتیبان آنها از دیگر برنامه های این صنعت مهم در کشور به حساب می آید. از سند چشم انداز و همچنین برنامه های وزارت نفت چنین بر می آید که دستیابی به افق چشم انداز و رسیدن به رتبه نخست در زمینه های علمی و فناوری در خاورمیانه، با راهبردی دانش محور و پژوهش میسر می شود، به جرأت می توان گفت در فرآیند توسعه و چشم انداز صنعت نفت کشور، پژوهش، کلید توسعه صنعت نفت است. در تحقق سیاستهای کلان ارتقای فناوری، نقش مراکز تحقیق و توسعه به عنوان مراکز تولید و تطبیق فناوری، نقشی غیر قابل انکار است. استراتژی تحقیق و توسعه، خود متاثر از یک استراتژی کلان، یعنی استراتژی تکنولوژی است، استراتژی تکنولوژی با توجه به اهداف کلان صنعت نفت، توانمندی داخلی و میزان جذابیت تکنولوژیهای کلیدی و روش اکتساب آنها را مشخص می کند.
تحقیق و توسعه در صنعت نفت
دستیابی به تکنولوژیهای جدید و تثبیت آنها به عنوان تاثیرگذارترین عامل در تولید، نیازمند انجام تحقیقات متناسب وهدفمند است، نقش و جایگاه امر تحقیق و توسعه در توسعه صنعت نفت امری بدیهی و انکار ناپذیر است. تحقیق در لغت به معنای کشف حقیقت، رسیدگی به حقیقت یک امر و کوششی روشمند برای پاسخگویی به مسأله‌های علمی است که منجر به نوآوری و پیشرفت علم می‌شود.
تحقیق و توسعه به کار خلاقانه‌ای گفته می‌شود که به طور نظام مند انجام می‌شود تا به دانش موجود بیفزاید و این دانش را برای ابداع کاربردهای تازه به‌کار ببرد. پژوهش در صنعت نفت به منظور تحقیق و مطالعه برای دستیابی به دانش و تولید علم است و آنچه در واحد های پژوهش و توسعه باید در نظر گرفته شود، انجام تحقیقات بنیادی و علمی و کاربردی کردن آنها در تولید یک محصول و بستر سازی استفاده از آن محصول در سطح برزگتر و در نهایت بهینه سازی عملکرد است. امروزه برای فروش ایده های تازه و بدل شدن به یک مرجع علمی جهانی نیازمند بسترسازیهای مناسب هستیم. یکی از سیاستهای افزایش مراکز تولید علم و همچنین تولید علم در بخشهای صنعت نفت، ایجاد بسترهای مناسب جهت دستیابی به فناوری جدید می تواند باشد. البته در موضوع انتقال فناوری و تربیت نیروی انسانی، طبق مطالعات انجام شده، انتقال فناوری، بدون وجود نیروی انسانی متخصص عملی نیست و کیفیت انتقال فناوری بستگی به دانش و مهارت نیروی انسانی دارد.
نتیجه گیری:
رویکرد کنونی صنعت نفت دانش محوری و فناوری محوری است و به دلیل وجود تقاضای جدی در صنعت نفت، شایسته است محیطهای علمی و تحقیقاتی در راستای نیازهای صنعت نفت حرکت شود. تحقیق و توسعه در صنعت نفت به عنوان موتور محرک توسعه صنعتی، اقتصادی و اجتماعی کشورمان، اهمیت و اولویت مضاعف دارد زیرا با وجود ذخایر عظیم نفت و گاز از یک سو و نیاز روز افزون ملی و بین المللی به این منبع خدادادی، هر گونه تلاش برای روز آمد کردن این صنعت به هدف جلوگیری از اتلاف منابع، استفاده بهینه از منابع، امکانات، تجهیزات و تأسیسات و بهره برداری اصولی و منطقی و صیانت از آنها با استفاده از فناوریهای پیشرفته و فراهم کردن زمینه ها و بسترهای مناسب برای انجام پژوهش و نیز جذب و بومی سازی فناوریهای نوین، بسیار تأثیر گذار و حیاتی است.
محسن حائری نژاد
کارشناس تحقیق و توسعه شرکت راه اندازی و بهره برداری صنایع نفت (OICO)
نظر شما