البته در سالهای اخیر با توجه به خروجی انبوه دانشکده های مهندسی کمی از شدت و حدت این موضوع کاسته شده ولی هنوز هم جایگاه و مفهومی فراتر از یک شغل و حرفه دارد. برخلاف بسیاری از کشورهای پیشرفته که وزرا و مدیران آنها بیشتر از رشته های حقوق، مالی، جامعه شناسی و امثال آن می آیند و مهندسان، مجریان مدیریت آنها هستند، در ایران مهندسان هم زرع می کنند و هم می برند و هم می دوزند. مدیر و مجری و برنامه ریز عموما مهندس هستند. از رئیس بانک مرکزی و وزیر امور اقتصادی و دارایی تا دیگر وزیران وزارتخانه های مختلف و رئیس صدا و سیما در ایران مهندس هستند. مساله ای که واقعا در کشورهای پیشرفته به ندرت ممکن است روی دهد.

شاید دلیل اصلی این پدیده، این است که توسعه و امروزینه کردن ایران در اوایل قرن چهاردهم شمسی با توسعه فیزیکی و سخت افزاری آغاز شد و سردمداران توسعه کشور نیز خیلی زود از صاحبان فنون این نوع توسعه انتخاب شدند. در کمی قبل تر از این نیز همه فرنگ رفته ها هم در رشته های علوم و فنون و پزشکی مشغول تحصیل می شدند. همه این عوامل، سبب شد که رسیدن به مدارج عالیه، و قرار گرفتن در صف مدیران ارشد کشور که مسئول توسعه عمرانی و سخت افزاری کشور بودند از راه تحصیلات مهندسی بگذرد و این طور شد که کم کم مهندس شدن شد آرزو؛ آرزوی محصلان ایرانی که از سال 1313 گشایش نخستین دانشکده مهندسی را در کشور خود دیدند و اتفاقا این روزها سالروز هشتادمین سال تاسیس دانشکده فنی دانشگاه تهران؛ نخستین دانشکده مهندسی ایران است.

آری؛ مهندس شدن آرزو شد و معادل چند دهه عموم افراد باهوش کشور در این رشته تحصیل کردند. قطعا یادتان هست که تا یکی دو دهه پیش اگر کسی در دبیرستان غیر از علوم ریاضی می خواست درس بخواند یا باید عاشق پزشکی می بود یا این که خیلی باهوش فرض نمی شد، حتی به تجربی ها صفتهای زیاده خوان می دادند و باهوشی را معادل شاگرد خوب در علوم ریاضی می دانستند. حتی به خاطر دارید تا اوایل دهه هفتاد که مهندس اینقدر زیاد نبود، عناوین بابا دکتر و عمو مهندس مشتری خاص خود را داشت.

همین ها بود که سبب شد دانشکده فنی دانشگاه تهران که پیش از انقلاب به معنای واقعی چکیده هوش نسل جوان آن زمان بود، بشود منشا بسیاری از رویدادها در انقلاب اسلامی و بسیاری از مهره های موثر جریانهای مختلف فکری از چپ گرفته تا مسلمان و ملی، همه خاستگاهشان دانشکده فنی باشد. بعدها نیز بسیاری از این مهره ها چهره های نامدار دولت و ملت شدند.

در صنعت نفت نیز با توجه به ماهیت آن، مهندسی نقش ویژه و ارزنده ای دارد که باید به جد برای آن جایگاه ویژه ای قائل شد. ذات صنعت نفت در بسیاری از بخشها از بالادست گرفته تا پایین دست مهندسی است و سایر بخشها حکم ستاد و پشتیبان برای این بخش را دارند و در بسیاری از سیاستگذاریها و تصمیم گیریهای کلان، اشراف به مسائل مهندسی بسیار تاثیرگذار است. به دفعات در جلساتی که با حضور وزیر نفت و مدیران عامل چهار شرکت اصلی وزارت نفت برگزارشد، شاهد بوده ام که اگر این افراد به مسائل فنی اشراف نداشتند، قطعا تصمیمها به دقت لازم اخذ نمی شد. این به آن معنا نیست که باید همه مدیران ارشد صنعت نفت مهندس باشند، حتماً می توان و باید مدیران ارشد را از رشته های دیگری هم پرورش داد و از آنها بهره گرفت. صنعت نفت باید به نحوی عمل کند که افراد باهوش بیشتری در رشته های غیرمهندسی جذب شوند.  برای این طرح ریزی مجدد و کاستن از نفوذ و قدرت مهندسان باید مدلهای منابع انسانی و آموزش شرکتهای پیشرفته نفتی را بررسی کرد ولی تا آن زمان، محوریت نهاد مدیریت همچنان در سیطره فارغ التحصیلان رشته های مهندسی باقی می ماند.

آیدین ختلان