به این ترتیب هرسال نیاز به جذب سرمایه بسیار زیادی دیده می شود که با شرایط فعلی حتی با لغو تحریمها هم در کوتاه مدت نمی تواند از خارج از ایران تامین شود. اگر قسمتی از این نیازها را بتوان در وهله نخست از مشارکت ایرانیان در طرحهای نفت و گاز به دست آورد، کمک بزرگی به توسعه صنعت نفت و گاز خواهد بود. بدیهی است که آن قسمت از پیشنهاد که مربوط به انتقال منابع مالی از خارج از کشور و یا تعامل با بانکهای خارجی است تا برداشتن تحریمها قابل اجرا نیست و در اینجا فرض بر آن است که تحریمهای اقتصادی لغو شوند.

گفته می شود که در یک دهه گذشته به دلیل بی اعتمادی نسبت به آینده اقتصادی و نرم تبدیل ریال به ارزهای دیگر ایرانیان رقمی معادل بین 10 تا 20 میلیارد دلار به ارزهای مختلف از بازارهای آزاد خریداری کرده و خارج از سیستم بانکی در داخل کشور نگهداری کرده اند. اگر با به کارگیری سیاستهای جدید بتوان قسمت عمده ای از این سرمایه حبس شده را که نه برای کشور سودی دارد و نه برای صاحبان آن، به چرخه اقتصاد باز گرداند گام مهمی در راه رسیدن به اهداف چشم انداز خواهد بود. صنعت نفت و گاز یکی از بهترین گزینه ها برای جذب این منابع مالی است که در صورت تحقق علاوه بر تسریع در طرحهای توسعه نفت و گاز ایران منافع ذیل را به دنبال خواهد داشت:

1ـ کمک به جلوگیری از فرار سرمایه از کشور

2ـ جذب سرمایه ایرانیان خارج از کشور

3ـ جذب سرمایه از حوزه خلیج فارس

4ـ کمک به جلوگیری از افزایش تورم به دلیل سرازیر شدن پولهای سرگردان به بخشهای غیر تولیدی

5ـ افزایش درآمد خزانه از مالیات بر منافع این سرمایه گذاریها و بیمه های مربوطه

طرحهای توسعه نفت و گاز سود کلانی را به دنبال دارد. در گذشته دولت اجازه داده است که در بیشتر قراردادهای مختلف از جمله بیع متقابل سود شرکتهای نفتی از این طرحها سالیانه میان 11 تا 25 درصد باشد. سود واقعی طرحها به مراتب بیشتر است. مثلا در توسعه هر فاز پارس جنوبی که احتمالا در حال حاضر حدود 4 میلیارد دلار هزینه دارد روزانه 40 هزار بشکه مایعات گازی تولید می شود که ارزش آن بر مبنای قیمتهای فعلی (نفت 60 دلار هر بشکه) روزانه 2.4میلیون دلار است. اگر 25 میلیون مترمکعب گاز تولیدی را هم بر مبنای هر مترمکعب 4 سنت در نظر بگیریم ارزش گاز حاصله نیز در روز برابر یک میلیون دلار خواهد بود. با در نظر گرفتن ارزش گازهای تولیدی دیگر مانند اتان، پروپان، بوتان و تولید گوگرد ارزش حاصله از بهره برداری هر فاز پارس جنوبی در حال حاضر حدود 5/3 میلیون دلار در روز و یا حدود 1.2میلیارد دلار در سال خواهد شد. با این حساب پس از شروع تولید در کمتر از چهار سال اصل وام و سود مربوطه قابل پرداخت خواهد بود. به این ترتیب علاوه بر آن که وام دهندگان سود مناسبی در زمینه این مشارکت به دلار دریافت خواهند کرد، شرکت ملی نفت نیز موفق به افزایش تولید نفت و گاز می شود و دولت هم پس از بازپرداخت وام و سود آن همه منافع طرح را خواهد داشت. موارد کلی برای فاینانس طرح که از طریق مشارکت ملی می باید در نظر گرفته شود به این شرح خلاصه می شود:

1ـ فاینانس طرح از طریق اوراق مشارکت ارزش با تضمینهای لازم به مدت هشت سال با اولویت خرید به ایرانیان داخل کشور و در صورت کمبود تقاضا به مشتریان خارج از ایران ارائه شود. نرخ تبدیل ریال به ارز و بالعکس در مدت طرح یا با نرخ بازار و یا طبق جدولی از قبل اعلام شود.

2ـ وام دهنده بتواند منابع ارزی خود را با تضامین معتبر و از طریق بانکی انتقال دهد.

3ـ وام دهنده بتواند منابع ریالی خود را با نرخ تبدیل روز و با تضامین معتبر و از طریق بانکی انتقال دهد.

4ـ سود 10 درصد هر سال به حساب وام دهندگان داخلی به ارز محسوب می شود.

5ـ وام دهنده بتواند در صورت نیاز سود سالیانه را در بانکهای کشور به ریال و با نرخ روز و یا جدول ارائه شده از قبل تبدیل کند.

6ـ اوراق مشارکت قابل انتقال بوده و وام دهنده بتواند از آن برای تضمینهای موردنیاز برای طرحها و یا فعالیتهای دیگر اقتصادی استفاده کند.

7ـ در پایان دوره مشارکت کل مبلغ وام به صورت ارزی به حساب وام دهنده منتقل می شود.

8ـ سود این مشارکت حدود 10 درصد (با در نظر گرفتن دلار و یا یورو) خواهد بود. برای تشویق اشخاص حقیقی و حقوقی در ایران می توان سود مشارکت برای خارج از کشور را 8 درصد تعیین کرد و به این ترتیب انتقال سرمایه و مشارکت از طریق بانکهای داخلی را رونق بخشید. این رقمها با در نظر گرفتن شرایط زمانی پیشنهاد شده و در حال حاضر بالاتر از روند بازار خارج از کشور است.

اگر قبول کنیم که مالک اصلی ذخایر نفت و گاز کشور شهروندان فعلی و نسلهای آینده این مرز و بوم هستند، مشارکت آنها در توسعه صنعت امری طبیعی است ولی دولتها در گذشته به بهانه حفاظت از منابع ملی با مشارکت ایرانیان در درآمدهای طرحهای نفت و گاز عملا موافق نبوده اند، در حالیکه خارجیها می توانستند از آن بهره مند شوند. اگر این مهم در دو دهه گذشته به انجام رسیده بود بزرگترین مانع بر سر تحریمهای فعلی شکل گرفته بود.

دکتر نرسی قربان