رکن الدین جوادی، مدیرعامل شرکت ملی نفت ایران پیش از برگزاری بیستمین نمایشگاه بین المللی نفت، گاز، پالایش و پتروشیمی در گفتگو با خبرنگار شانا به برخی از مسائل و پرسش های مطرح این حوزه پاسخ داد.

آنچه در ادامه می آید، متن گفتگوی شانا با معاون وزیر نفت و مدیرعامل شرکت ملی نفت ایران است.

کمبود منابع مالی، یکی از مهمترین مسائلی بود که پارسال پروژه های صنعت نفت را دچار مشکل کرد و سرانجام دامنه آن به ایجاد تاخیر در پرداخت حقوق کارکنان این صنعت نیز رسید، علت چه بود و آیا این اوضاع امسال نیز وجود دارد؟

بخشی از منابع جزو منابع داخلی شرکت نفت به شمار می روند که از محل 14.5 درصد درآمد حاصل از فروش نفت و میعانات گازی تامین می شود؛ بنابراین حداقل هزینه های جاری با کاهش شدید درآمدها و بار سنگین یارانه ها دچار مشکل شد و هزینه های نگهداشت از محل منابع داخلی تامین می شود.

باقیمانده منابع مالی که به طرحهای عمرانی مربوط می شود، در سه فصل به عنوان دیگر منابع از آن یاد می شود که شامل اوراق مشارکت، سپرده گذاری بانک مرکزی و به تازگی نیز بند "ق" تبصره بودجه سال 93 است؛ افزون بر موارد یاد شده، صندوق توسعه ملی به عنوان یک سرفصل در بودجه سال 94 قید شده و چهار میلیارد و 800 میلیون دلار برای آن پیش بینی شده است.

محقق نشدن این موارد به هر میزان و در هر شرایطی، می تواند منابع مالی شرکت ملی نفت ایران را با مشکل روبرو کند. بر اساس همین منابع، پروژه ها، وسعت و اعتبارات آنها تعریف می شود و اگر این منابعی که در قانون بودجه پیش بینی شده است تحقق نیابد، وضعیت توسعه در شرکت نفت به همان مقدار آسیب خواهد دید.

در سال 93 انتشار پنج هزار میلیارد تومان اوراق مشارکت در نظر گرفته شده بود، اما به دلیل این که شرکت ملی نفت تعهدهای سررسید شده زیادی را به بانکهای مختلف و بانک مرکزی از گذشته داشت، اجازه انتشار اوراق مشارکت داده نشد و پنج هزار میلیارد تومان از منابع پیش بینی شده شرکت ملی نفت ایران تحقق نیافت، همچنین در قانون بودجه پیش بینی شده بود که بانک مرکزی در نفت 10 میلیارد دلار سپرده گذاری داشته باشد، اما بانک مرکزی به دلیل مشکلات مربوط به درآمدها، نتوانست این موضوع را محقق کند و تنها توانست در پایان سال 2 میلیارد دلار را به صورت وام در اختیار شرکت ملی نفت ایران قرار دهد.

صنعت نفت در سالهای گذشته هزینه های زیادی را متحمل شده است و ما تلاش کردیم با غربالگری، پروژه های غیرضروری را حذف کنیم، اما به دلیل بدهی سنگین گذشته، هزینه های جاری و نیز به دلیل تخصیص نیافتن منابع دچار بحران مالی شدیم، در نتیجه پرداخت به پیمانکاران و فروشنده ها با تاخیر روبرو شد؛ این فشار تا حدی بود که در پایان سال آثار آن در نحوه پرداخت حقوق کارکنان نیز نمایان شد.

مسئله مهم دیگر این است که اگر پیش بینی در بودجه سال 94 تحقق نیابد مشکلات پارسال می تواند در سال 94 نیز دوباره رخ دهد، چرا که سال 94 نیز تامین منابع شرکت ملی نفت ایران از منابع داخلی و دیگر منابع تامین خواهد شد و سهم 14.5 درصد را برای منابع درآمدی در نظر گرفته اند که متناسب با درآمدهای حاصل از فروش نفت است که بسیار ناکافی است.

بودجه سالانه کل کشور را پارسال بر مبنای قیمت نفت 100 دلار برای هر بشکه محاسبه کرده بودند که تا پایان سال 93 متوسط قیمت نفت به حدود 80 دلار برای هر بشکه نیز رسید. اما در سال 94 که بودجه را بر مبنای نفت 50 دلاری تصویب کردند، به طور طبیعی درآمدها کمتر خواهد بود و اگر موارد درآمدی امسال نیز محقق نشود دچار مشکل می شویم.

با توجه به افت قیمت نفت به سطوح 50 دلار برای هر بشکه و در حالی که صادرات نفت خام ایران نیز نصف شده است، 14.5 درصدی که از درآمدهای فروش نفت خام حاصل می شود در این مدت به یک چهارم رسیده است و چنانچه تورم داخلی و خارجی را محاسبه کنیم، این رقم درآمدی به کمتر از یک پنجم می رسد.

البته باید تاکید کرد که همه پیش بینی های درآمدی با فرض اوضاع موجود تحریم انجام شده است، اما باید منتظر نتایج مذاکرات هسته ای و آثار آن باشیم. به عنوان نمونه نمی توان در باره درآمدهای نفتی در شرایط پس از تحریم برای سال 94 برنامه ریزی قطعی داشت و باید دید که تحریم ها چه زمانی از میان می رود و چگونه آثار آن برطرف می شود، اما به احتمال زیاد تاثیر رفع تحریمها به سال 94 نمی رسد؛ به این ترتیب شرکت ملی نفت ایران سالی را آغاز کرده است که درآمدهای حاصل از فروش نفت خام و میعانات گازی نصف شده است و تحقق دیگر منابع نیز اما و اگر زیادی دارد و به این ترتیب با دشواریهایی روبرو هستیم.

برای جبرای این اوضاع چه اقدامها و پیش بینی هایی انجام شده است؟

پیش بینی هایی در قانون بودجه وجود دارد که امید ما را برای تامین منابع مالی امسال نسبت به سال پیش بیشتر می کند. پارسال تائید نهایی شورای اقتصاد را برای چند پروژه از محل بند "ق" گرفتیم و امیدواریم امسال عملیاتی و اعتبارات به این پروژه ها تزریق شود؛ همچنین قرار است امسال چهار میلیارد و 800 میلیون دلار از محل صندوق توسعه ملی تامین شود و امیدواریم بزودی سازو کارهای اجرایی این اعتبارات نیز با صندوق توسعه ملی و بانکهای عامل نهایی شود.

صندوق توسعه ملی پارسال در فازهایی از میدان گازی پارس جنوبی که برایشان مسدودی گرفتیم تا حدودی خوب عمل کرد و هر آنچه در فازهای 20 تا 24 پارس جنوبی در این مدت انجام شده، از همین محل بوده است. ضمن این که در روزهای پایانی سال 93 هم فاز 13 مصوبه های نهایی خود را دریافت کرد و کارهای قانونی آن انجام شد. همچنین پروژه های میدان نفتی آذر و فاز دوم حفاری های فازهای 17 و 18 از محل صندوق توسعه ملی تامین و اقدامهای اجرایی آنها انجام شد و به این ترتیب خیالمان در باره تامین مالی تعدادی از پروژه های مهم تا حدودی راحت شد. امیدواریم با توجه به تامین مالی صورت گرفته در بخش عمرانی مشکلات کمتری داشته باشم اما کماکان در بخش تامین هزینه های جاری از منابع داخلی و هزینه های نگهداشت تولید مشکل جدی و نگرانی وجود دارد و باید به دنبال راه های تامین مطمئن و کافی مالی برای این موارد مهم باشیم.

رقم بدهی های کنونی شرکت ملی نفت ایران چقدر است و آیا برای رفع محدودیتهای این بدهی ها اقدامی صورت گرفته است یا خیر؟

رقم بدهی ما حدود 50 میلیارد دلار است اما امسال با کمک مجلس مصوبه ای تصویب شد تا اصل و فرع بدهی های شرکت ملی نفت ایران برای 2 سال استمهال شود و به این ترتیب فشار نقدشوندگی بدهی ها از سوی بانک مرکزی و دیگر بانکهای تجاری تا 2 سال به عقب بیفتد، همچنین با این شرایط امکان تامین اوراق مشاکت در سال 94 فراهم می شود و به این ترتیب یکی دیگر از منابع درآمدی ما در صورت همکاری دستگاههای ذیربط و بانکهای عامل امکان تحقق می یابد.

آخرین برنامه ریزی ها و اهداف برای برگزاری کنفرانس لندن چیست و آیا ممکن است این کنفرانس به زمان دیگری موکول شود؟

هدف از برگزاری این کنفرانس که تاکنون 2 بار زمان برگزاری آن تغییر کرده است معرفی فرصت های سرمایه گذاری در صنعت نفت و روشهای بهره مندی از این فرصتها با عنوان مدل تازه قراردادهای نفتی ایران است، هم اکنون پیش نویس قراردادهای تازه به دولت ارسال شده و طبق قانون، دولت باید این موارد را تصویب کند، تا آن جایی که اطلاع دارم در این مدت بررسی های اولیه آغاز شده است و امیدوارم به موقع نظرات دولت و مصوبه لازم را داشته باشیم.

اگر شرایط سیاسی به همین روال کنونی پیش رود این امیدواری وجود دارد که تا اواسط تابستان امسال توافق های نهایی حاصل شود و ما نیز بتوانیم تا اواخر شهریور ماه و اوایل مهرماه این کنفرانس را در لندن برگزار کنیم. در این کنفراس فرصتها و پروژه های اکتشاف، توسعه، نگهداشت، تولید و افزایش ظرفیت تولید در قالب قراردادهای تازه ارائه می شود، اگر تعداد شرکتهای مراجعه کننده زیاد بود از طریق مناقصه و در صورت کم بودن تعداد از طریق مذاکره می توان موارد را پیگیری کرد و مهمترین انتظار در این روند تحقق تامین مالی و انتقال دانش فنی برای پروژه هاست.

در یک سال اخیر بارها در باره شرکتهای صندوق بازنشستگی نفت (SPV) و عملکرد آنها صحبت به میان آمده است و گویا این شرکتها به مرحله اقدام عملیاتی رسیده اند، در این باره بیشتر توضیح دهید؟

طبق بند "ق" تبصره قانون بودجه سال 93 که امسال نیز ادامه دارد، پروژه های میدان های مشترک می توانند با اعتبارات صندوق توسعه ملی توسعه یابند و با درآمدهای حاصل از اجرای پروژه ها بازپرداخت شوند؛ بر همین اساس برای پروژه های پارس جنوبی 29 میلیارد دلار و برای توسعه میدانهای غرب کارون نیز 21 میلیارد دلار در شورای اقتصاد تصمیم گیری و نهایی شد تا به شکل قراردادهای بیع متقابل و از طریق شرکتهای SPV تامین مالی شوند.

شرکتهای SPV هم اکنون تاسیس شده و مراحل تنظیم قرارداد آنها در حال انجام است و امیدواریم قراردادهای SPV با شرکت نفت تا پایان اردیبهشت نهایی شوند. این شرکتها مدیریت مالی این پروژه ها را بر عهده دارند و در باره دریافت پول از صندوق توسعه ملی و نظارت بر بازپرداخت آنها از محل درآمدهایشان اقدام می کنند. قرارداد این شرکتها به طور مستقیم با شرکت ملی نفت امضا می شود و یک واحد نظارتی فنی در مدیریت برنامه ریزی تلفیقی ایجاد می شود تا بحثهای فنی را ارزیابی و نظارت کنند و بحثهای اجرایی را هم شرکت نفت و گاز پارس و شرکت مهندسی و توسعه نفت (متن) دنبال خواهند کرد.

با توجه به اعلام وزیر نفت در باره ازسرگیری سوآپ، در ماه های اخیر حرف و حدیث زیادی هم در باره زمان و نحوه آن مطرح شد؛ آیا می توان زمانی برای این تصمیم مهم اعلام کرد و به نظر شما ورود به بازار سوآپ برای ایران همانند گذشته خواهد بود؟

اعلام زمان برای از سرگیری سوآپ نفت خام زود است. در موضوع سوآپ نفت دو موضوع "ظرفیت تولید" و "ظرفیت مصرف" وجود دارد و این دو مورد را باید افزون بر ظرفیت مورد نیاز کشور محاسبه کنیم. هم اکنون ظرفیت عرضه برای سوآپ در دست کشورهای همسایه است و ظرفیت مصرف نیز به دلیل تحریم و اشباع بازار افق روشنی ندارد.

شرکت ملی نفت بدون شک به دنبال سوآپ است، اما نمی توان آن را زمانبندی کرد، زمانبندی این موضوع بستگی به اوضاع پس از تحریم دارد؛ ابتدا باید بازار خودمان را احیا کنیم و فرصت ورود به بازار منطقه را داشته باشیم، زیرا در شرایط تحریم رقیبان فرصت ورود به بازار بهتری دارند. به همین دلیل باید ابتدا این شرایط برطرف شود تا بتوان در باره مراحل بعدی تصمیم گیری کرد، البته نباید از اثر منفی تصمیم های پیشین در این حوزه را از نظر دور داشت.

درست به نظر می آید که برای ورود و پیشنهاد شرکتهای خارجی مطرح بین المللی زود است، اما آیا در این مدت پیشنهادهایی برای میدانها و پروژه های صنعت نفت مطرح شده است؟

هم اکنون پیشنهادهای اولیه از سوی سرمایه گذاران خارجی  مطرح است ولی بیشتر شرکت های نفتی درجه یک و دو بین المللی منتظر رفع تحریم هستند.
یکی از موارد مورد بررسی در این مدت میدان گازی فرزاد B بوده است که تا به حال به جز بخش اکتشاف تصویر روشنی از حضور خارجی‌ها در آن نداشته‌ایم. در دولت گذشته نیز مدتها بحث مشارکت در تولید مطرح شد اما به نتیجه نرسید و دولت یازدهم هم اعلام کرد که برنامه ای برای مشارکت در تولید ندارد. به تازگی پیشنهادهایی با مدل اولیه قراردادهای نفتی ایران (IPC) ارائه شده است و ما نیز اعلام کرده ایم همه پیشنهادها را بررسی می کنیم؛ این شرکتها اعلام کرده اند که حضورشان منوط به رفع تحریم نیست. البته ما مذاکرات را ادامه می دهیم و اگر به نتیجه نرسید این پروژه ها را نیز در لندن ارائه می کنیم.

افزون بر این، تصمیم گرفته شد تا مسئولیت طرح توسعه میدان سلمان را به شرکت متن واگذار کنیم، زیرا شرکت نفت فلات قاره برای بازسازی و نوسازی بویژه در شرایط پس از تحریم برنامه ریزی سنگین دارد و به همین دلیل تصمیم بر این است که  پروژه های جدید و بزرگ را شرکت متن انجام دهد. درعین حال میدان سلمان را در کنفرانس لندن جزو پیشنهادها ارائه می‌کنیم.

در دوره تحریم، ارزیابی و شناسایی بازارهای هدف را برای پس از تحریم آغاز کرده‌ایم و یکی از بازارهای مهم ما کشور چین است و قصد و برنامه ریزی سیاسی دولت بر این نیست که پس از تحریم چینی ها از بازار ایران حذف شوند؛ این کشور بازار بزرگی برای ما دارد و یک شریک راهبردی به شمار می آید که تقاضای روزانه 700 تا 800 هزار بشکه ای نفت حائز اهمیت است. 

از سال 90 به بعد هیچ اکتشاف تازه ای در صنعت نفت کشورمان اعلام رسمی نشده است، آیا در این مدت کشف تازه ای در میدانهای نفت و گاز داشته ایم؟

اکتشافهای تازه ای داشته ایم که در حال جمع بندی است و بدون شک وزیر نفت در زمان مناسب خبر آن را اعلام خواهد کرد.

در روزهای گذشته و پس از تغییرات صورت گرفته در باره شرکت تهیه کالا نفت تهران و تغییر وضع آن به مدیریت امور پشتیبانی از ساخت، واکنشهایی از سوی تعدادی از نمایندگان مجلس مطرح شد، دراین باره نیز توضیح دهید؟

این تصمیم بر اساس تصمیم ستاد اجرایی اصل 44 اتخاذ شده است.

لطفا در باره وضع اجرایی شدن قرارداد دانشگاه ها با شرکت ملی نفت برای مطالعه فناورانه میدانهای نفتی نیز توضیح دهید؟

قرارداد با دانشگاه ها برای انجام مطالعه فناورانه میدانهای نفتی امضا و طرف های اجرای پروژه ها نیز معرفی شده اند؛ بخش زیادی از پیش پرداختها، پرداخت و تیمهای اجرایی هم معرفی شده اند و به نظر می رسد انشالله اوایل خرداد ماه این قراردادها وارد فاز اجرایی شوند.

گفتگو از معصومه اصغری و امیر دشتی