به گزارش شانا، فدریکاموگرینی و محمد جواد ظریف در 23 تیرماه 1394 در شهر وین طی بیانیه ای مشترک اعلام کردند: " امروز یک روز تاریخی است. برای ما افتخار بزرگی است که اعلام کنیم که به یک توافق درمورد موضوع برنامه هسته ای ایران دست یافته ایم. ما آنچه را که دنیا به آن امید بسته بود به سرانجام رساندیم: یک تعهد مشترک به صلح، تلاش مشترک برای امن تر کردن دنیایمان".

در پی جمع‌بندی مذاکرات هسته‌ای ایران و 1+5 ، شورای امنیت سازمان ملل روز دوشنبه طی جلسه‌ای قطعنامه‌ای که قطعنامه‌های پیشین ضدایرانی این نهاد را لغو کرد، با 15 رأی موافق و بدون رأی مخالف تصویب کرد.

این قطعنامه همه مفاد قطعنامه های شماره 1696 و 1737 (مصوب سال 2006)، 1747 (مصوب سال 2007)، 1803 و 1835(مصوب سال 2008)، 1929 (مصوب سال 2010) و 2224 (مصوب سال 2015) و همه تحریمهای شورای امنیت سازمان ملل متحد و تحریمهای مرتبط با امور هسته ای را که توسط ایالات متحده و اتحادیه اروپایی و دولتهای عضو اتحادیه اروپایی تحمیل شده بودند، به طور جامع لغو می کند.

تا پیش از این، تحریمهای بین المللی علیه ایران سوئیفت، صنعت نفت و گاز و پتروشیمی و پالایش، صنایع سنگین، صنعت بیمه، کشتیرانی، صنایع هوا فضا، صنعت هسته ای و به طور کلی همه چیز را تحت تاثیر خود قرار داده بود.

در این شرایط، بانک مرکزی و دیگر بانکهای ایران با محدودیت مبادلات ارزی روبرو بودند و بخشهای مختلف اقتصادی ایران به دلیل قطع سوئیفت و بالا بودن ریسک سرمایه گذاری به دلیل تحریمها و قوانین بازدارنده سرمایه گذاری و محدودیتهای رقابتی امکان رشد متناسب با برنامه های توسعه ای کشور را پیدا نکردند.

بیشتر برنامه های پنجساله ( بخصوص در دولتهای نهم و دهم) با تعویق روبرو شد. بسیاری از کارخانه های صنعتی و نیمه صنعتی کشور به دلیل سوء مدیریت در سطوح کلان اقتصادی، قوانین بازدارنده ضد رقابتی و وجود شرکتهای دولتی شبه خصوصی تعطیل و یا نیمه تعطیل شدند. توسعه بسیاری از میادین مشترک و فازهای باقیمانده پارس جنوبی به دلیل بی برنامگی و تعلل برخی پیمانکاران داخلی و خارجی عقب افتاد. قراردادهای تجاری ایران در بخش نفت و گاز در هاله ای از ابهام قرار گرفت و بسیاری از شرکای تجاری ایران روابط خود را با ایران محدود کردند.

البته در این شرایط جمهوری اسلامی با بهره گیری از دانش فنی مهندسان داخلی و روشهای مختلف انتقال ارز و استفاده از توان کشورهایی که در زمان تحریم حامی ایران بودند توانست در بخشهای مختلف اقتصادی شگفتیهای مهمی بیافریند که از جمله آن می توان به فاز دوازده پارس جنوبی اشاره کرد.

به هر حال، در برنامه جامع اقدام مشترک که توسط محمدجواد ظریف وزیر خارجه ایران و فدریکا موگرینی مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا اعلام شد، لغو تحریمهای مرتبط با صنعت نفت مورد تاکید قرار گرفته که شامل موارد زیر است:

-- واردات و حمل نفت، فرآورده های نفتی، گاز و فرآورده های پتروشیمی ایرانی؛
-- صادرات تجهیزات یا تکنولوژی کلیدی برای بخشهای نفت، گاز و پتروشیمی؛
-- سرمایه گذاری در حوزه های نفت و گاز و پتروشیمی؛
-- طراحی و ساخت کشتیهای باری و تانکرهای نفتی؛
-- ارائه خدمات پرچم و تعیین وضع (classification)؛(مربوط به حمل محموله های نفت و فرآورده های نفتی)
-- خدمات بیمه ای یا بیمه اتکایی؛
-- (توقف) تلاش برای کاهش فروش نفت ایران؛
-- سرمایه‎گذاری شامل مشارکت در سرمایه گذاریهای مشترک، کالا، خدمات، اطلاعات، فناوری و دانش و کمک فنی برای بخشهای نفت، گاز و پتروشیمی؛
-- خرید، تحصیل، فروش، حمل و نقل یا بازاریابی نفت، محصولات پتروشیمی یا گاز طبیعی از ایران؛
-- صادرات، فروش یا عرضه فراورده های نفتی تصفیه شده و فراورده های پتروشیمی به ایران؛
-- معاملات در حوزه انرژی ایران؛
خاطرنشان می شود که رفع تحریمهای بانکی و آزادسازی نقل و انتقال پول نیز بر صنعت نفت ایران و دسترسی ایران به درآمدهای نفتی موثر است.

پس از آغاز فرایند برداشته شدن تحریمها شرایط برای رشد شتابان اقتصاد ایران فراهم شده و در این زمینه وزیر نفت ایران در دیدار با هیات بلندپایه آلمانی با بیان این که ایران خود را متعهد به تامین انرژی جهان می داند، تاکید می کند که ایران در قلب یک بازار 300 میلیون نفری در منطقه واقع شده که قادر است به همه کشورهای منطقه صادرات داشته باشد. ما تا سه سال آینده میزان تولید گاز را به یک میلیارد مترمکعب در روز و میزان تولید نفت را به 4 میلیون و 700 هزار بشکه در روز خواهیم رساند.

همچنین نباید فراموش کنیم که با برداشته شدن تحریمها، خطوط لوله گاز ایران دیگر در داخل محصور نخواهد ماند و در دوره زمانی نه چندان بلند صادرات گاز ایران می تواند به بیش از 200 میلیون متر مکعب در روز افزایش پیدا کند.

خطوط لوله ایران ؛
در شرق: با عبور از خاک پاکستان، مرزهای هند و چین را پشت سر خواهد گذاشت.
در غرب: با عبور از خاک عراق و اردن و سوریه به اروپا وارد می شود.
در جنوب: به خطوط لوله عمان و دیگر کشورهای حاشیه خلیج فارس متصل خواهد شد.
در شمال: از طریق خاک ترکیه بازارهای این کشور را سیراب کرده و بخش بزرگی از تقاضای گازی اروپا را تامین می کند.
در بازارهای دور دست: صنعت LNG ایران منبع مطمئنی برای تامین انرژی جهان در سالهای نه چندان دور خواهد بود.

با توجه به توسعه روز افزون صنایع ایران در دوران پسا تحریم و بازارهای بالقوه ای که در صورت به فعل درآمدندرآمدهای بزرگی را برای سرمایه گذاران در این بخش فراهم خواهد کرد، بیژن زنگنه در خصوص ورود شرکتهای خارجی و سرمایه گذاری در ایران، با تاکید بر این که ایران امروز با ایران 15 سال قبل تفاوت پیدا کرده است، به این نکته مهم اشاره می کند که شرکتهای آلمانی برای حضور در ایران باید به این موضوع توجه داشته باشند، زیرا جمهوری اسلامی در سالهای تحریم تجارب خوبی کسب کرده است. شرکتهای خارجی باید نگاهشان را نسبت به ایران تغییر دهند چون ایران بعد از تحریمها، ایران ده یا پانزده سال گذشته نیست.

وی می گوید: ما در سالهای تحریم توانستیم بدون همکاری با شرکتهای خارجی میزان تولید گاز را در سال گذشته 120 میلیون مترمکعب در روز افزایش دهیم.

ایران امروز کشوری است که با مدد توان داخلی توانسته است بسیاری از تجهیزات صنعت نفت و گاز و پتروشیمی و پالایش را بومی سازی کرده و در بیشتر موارد از وابستگی تجهیزاتی به شرکتهای دارای لیسانس و فناوری خارجی رهایی یابد.

از این رو شرکتهایی که از این پس قصد ورود به ایران و بخصوص صنعت نفت این کشور را دارند باید به این نکته توجه داشته باشند که در شرایط رقابتی و بازاریابی سخت تری باید فعالیتهای خود را آغاز کنند. بازاری که فقط در بخش بالادستی صنعت نفت نیازمند بیش از 345 میلیارد دلار و در بخش پتروشیمی نیز نیازمند بالغ بر 70 میلیارد دلار سرمایه گذاری خارجی است.

علاوه بر این، شرکتهای سرمایه گذار خارجی با ورود به صنایع پاین دستی پتروشیمی و تولید محصولات نهایی در بخش تکمیلی خواهند توانست از ارزش افزوده بالاتر و بازارهای بزرگ منطقه ای و فرامنطقه ای که در اختیار آنها قرار داده می شود، بهرمند شوند.

متأسفانه، هم اکنون تنها از 30 درصدظرفیت موجود در صنایع پایین دستی پتروشیمی کشور استفاده می شود و 70 درصد از ظرفیت نصب شده در این حیطه عملاً بلااستفاده است.

این امر که از تمامی ظرفیتهای نصب شده نتوان در عمل بهره برداری کرد در بسیاری از صنایع تولیدی امری غیر قابل اجتناب به شمار می رود اما در اینجا این نسبت خیلی بیشتر از حد استاندارد است و اصلی ترین معضلی است که می تواند با ورود سرمایه گذاران خارجی به صنایع پایین دستی پتروشیمی ایران حل شود.

 ذکر این نکته ضروری است که دلیل اصلی مشکل زیر ظرفیت کار کردن صنایع پایین دستی پتروشیمی، نبود زیرساختها و قوانین باثبات مناسب در فضای حاکم بر این صنایع است. بهترین راهکار برای رفع مشکل را می توان از طریق مطالعه و الگوبرداری از عملکرد کشورهای موفق و پیشرو در این صنایع جست.

معمولاً در کشورهای پیشرفته صنعتی، توسعه صنایع تبدیلی و پایین دستی در گرو فعالیت گروههای ارائه دهنده خدمات (service providers ) است که با اصلاح و روزآمدکردن قوانین، سعی در بهبود اوضاع موجود در زمینه های مختلف مورد نیاز این صنایع ( نظیر : دسترسی به بازار، آموزش نیروی انسانی، تامین مالی، تامین تکنولوژی، مشاوره مدیریتی و ...) دارند.

علاوه بر این، ایران کشوری است که از شدت انرژی بالایی برخوردار است و برای رهایی از این چالش بزرگ و کاهش 50 درصدی شدت انرژی نیازمند سرمایه گذاری بالغ بر 200 میلیارد دلاری است.

 چنان که ملاحظه می شود؛ بررسی میزان سرمایه گذاری خارجی مورد نیاز برای توسعه صنعت نفت، گاز، پالایش و پتروشیمی و همچنین لزوم کاهش 50 درصدی شدت انرژی در ایران نشانگر نیاز بیش از 600 میلیارد دلاری در این بخش است.

نکته آخر این که، جذابیتهای سرمایه گذاری و سود بالای سرمایه در ایران تنها به حوزه سوخت و انرژی محدود نمی شود. موقعیت ژئوپولتیک و ژئو اکونومیک ایران در وضعی است که ایران را در مرکز بازارهای بزرگی که در هم مرزی با پانزده کشور همسایه با جمعیتی بالغ بر 300 میلیون نفر است، قرار می دهد.

پیمان جنوبی