۱۸ مرداد ۱۳۹۴ - ۱۲:۲۲
  • کد خبر: 245229
چشم انداز روابط اقتصادی ایران و ژاپن در پساتحریم

ما باید در عین تعامل با دنیای خارج و اجازه دادن به ورود تکنولوژی و دانش و فناوریهای روز دنیا، هوشمندانه در مسیری قرار بگیریم که ژاپنی ها در سال ١٩٤٥ در آن گام گذاشتند.

به گزارش شانا، پس از توافق ایران با گروه 1+5 هیئتهای تجاری و مقامات بلندپایه سیاسی و اقتصادی آلمان، فرانسه، ایتالیا، صربستان، آذربایجان، ترکمنستان وارد ایران شدند و ژاپنیها گروه بعدی هستند که امروز برای توسعه روابط تجاری به تهران آمدند.
در هیئت اقتصادی ژاپن، مدیران بخشهای فاینانس، نفت و گاز، برنامه ریزی و سیاستهای منابع طبیعی، سوخت و خاورمیانه وزارت اقتصاد، تجارت و صنایع ژاپن (متی) حضور دارند.
مدیران و نمایندگان ویژه شرکتهای میتسوبیشی، تویوتا، سومیتومو، ایتوچو، سوجیتز، کنساماتسو، میتسویی، کانسایی پینت، ساندن هلدینگ، نیپون استیل، سومیتومو متال، تویو، جِی جی سی (JGC)، کوبه استیل، چیودا، بانک UFJ میتسوبیشی توکیو، گروه بانکی سومیتومو و میتسویی، بانک میزوهو، گروه نفت و انرژی نیپون JX، شواشل، اینپکس، فدراسیون تجارت ژاپن (Keidanren)، جترو، بانک همکاریهای بین الملل ژاپن، بیمه صادرات و سرمایه گذاری ژاپن، گروه ملی فلزات و نفت و گاز ژاپن و مرکز همکاریهای ژاپن و خاورمیانه از جمله حاضران در مذاکرات با ایران هستند.
بیژن زنگنه، امروز (یکشنبه، ١٨ مردادماه) پس از دیدار با دایشیرو یاما گیوا، وزیر اقتصاد، تجارت و صنایع ژاپن با اشاره به این‌که روابط ایران و ژاپن به دلیل تحریمهای ظالمانه در چندسال اخیر دچار خدشه شده بود، افزود: امید است بعد از تحریمها حداکثر بهره‌مندی را برای توسعه و سربلندی دوکشور ببریم.
وزیر نفت با بیان این‌که در این دیدار درباره روابط و گشودن راه جدید همکاری در زمینه‌های اقتصادی و صنعتی مذاکره کرده‌ایم، تصریح کرد: در این دیدار همچنین مذاکره‌هایی در بخش بالادستی نفت، پتروشیمی، پالایش و سرمایه‌گذاری شرکتهای ژاپنی در ایران صورت گرفت.
به گفته زنگنه قرار است شرکتهای دو کشور برای توسعه تکنولوژی و سرمایه‌گذاری در بخشهای مختلف همکاری کنند.
پیش از اعمال تحریمهای گسترده علیه ایران در سال 2012، ژاپن از خریداران اصلی نفت ایران در آسیا بود. دولت ژاپن اعلام کرده است پس از توافق هسته ای در بازار ایران فعال می شود و مایل به مشارکت در طرحهای نفتی، صنعتی و زیرساختی این کشور است.
پس از انقلاب اسلامی، حجم مبادلات تجاری میان دو کشور گسترش چشم افسایی یافت و در سال ۲۰۰۶ از مرز 3 میلیارد دلار عبور کرد. با این حال پررنگ شدن حضور چین در بازار ایران باعث شد حضور ژاپنی‌ها در کشورمان کمرنگ شود.
آخرین اطلاعات دریافتی نشان می‌دهد در 4 ماه نخست امسال میزان صادرات ایران به ژاپن 111 میلیون و 397 هزار دلار بوده و در این مدت ایران 203 میلیون دلار کالا از ژاپن وارد کرده است.

هم اکنون؛
ژاپنیها می دانند که اقتصاد ایران با منابع عظیم نفت و گاز و سرزمینی که در هارتلند انرژی جهان قرار گرفته است، با جمعیتی نزدیک به ٧٠ میلیون نفر و نیروی کار تحصیلکرده و پیشرفتهایی که در زمینه های صنعتی به دست آورده، در صورت بازگشت مدیریت شده به عرصه تجارت بین الملل و برخورداری از دانش فنی و هایتکها، طی ده سال آینده توان افزایش تولید ناخالص داخلی خود را به بیش از ٢٥٠٠ میلیارد دلار دارد.
البته این مهم با رشد اقتصادی سالانه ٨ درصدی ممکن نیست. اما توان اقتصادی و تولید ناخالص داخلی ایران فراتر از ٣٧٠ یا ٤٠٠ میلیارد دلار است که امروز به عنوان پایه اقتصادی برای محاسبات آینده از آن استفاده می کنیم.
در این زمینه صنایع نفت، گاز، پالایش و پتروشیمی ایران به همراه صنایع پایین دستی در بخش محصولات تکمیلی و نهایی نیازمند سرمایه گذاری خارجی جهت نوسازی و توسعه و بهره مندی از دانش فنی و تکنولوژی " های تک" دنیا هستند و در بخش شدت مصرف هم کارهای بسیاری باید صورت گیرد.
علاوه بر این، بخش بالادستی نفت و گاز، صنایع پتروشیمی و پالایشی، صنایع پایین دستی پتروشیمی و صنایع تکمیلی مربوط به تولید محصولات نهایی در این بخش، صنایع خودروسازی، صنعت سیمان، صنعت فولاد، صنعت ساختمان، صنعت نساجی، صنایع تولیدکننده تجهیزات و لوازم خانگی، تجهیزات و محصولات مورد مصرف در صنعت برق و مخابرات و به طور کلی همه صنایعی که در ایران کار می کنند نیازمند بازنگری و سرمایه گذاری جدید هستند. اینها به جز مشکلاتی است که در نظام بانکی و بیمه ایران وجود دارد و باید اصلاح شود!.
به طور خلاصه ایران برای پایین آوردن شدت انرژی باید همه کارخانه ها،کالاها و محصولات انرژی بر را که تاکنون از چین و هند وارد کرده و یا با استانداردهای بسیار پایین در داخل تولید شده است نوسازی کند و با نگاهی جدید شروع به بازسازی اقتصاد و زیرساختهای آن بکند.
آنچه گفته شد خلاصه ای است از آنچه که کشورهای اروپایی و آمریکایی و آسیایی همچون ژاپن را تشنه ورود به ایران می کند و آنها می دانند که ورود به ایران می تواند دروازه های جدیدی را به روی اقتصاد آنها بگشاید.
ایران کشوری است با رتبه نخست در مجموع ذخایر نفت و گاز جهان و چهارراهی برای تبادل کالا و تجارت در منطقه ثروتمند خاورمیانه که می تواند با اقتصادی شکوفا جهان پیرامون خود را تحت تاثیر قرار داده و رهبری کند؛ اقتصادی که متاسفانه هم اکنون بخش اعظم آن وابسته به نفت است و تجارت خارجی آن عمدتا به محصولات خامی منتهی می شود که در صورت تبدیل به محصولات نهایی، گنجی بی پایان خواهد بود.
در این میان، هیئت بلندپایه ژاپنی برای گسترش همکاریهای سیاسی و اقتصادی به ایران سفر کرده است. همانطور که آلمانیها و فرانسویها و ایتالیاییها...در دو هفته گذشته به ایران آمدند تا روابط خود را احیا کنند.

اقتصاد امروز ژاپن،
تولید ناخالص داخلی ژاپن در سال 2014 با جمعیت 127 میلیون نفری دارای جمعیت نیروی کار 66 میلیون نفری و نرخ بیکاری 3.3 درصدی رقمی بالغ بر 4 هزار و 616 میلیارد دلار گزارش شده است. رشد اقتصادی واقعی اقتصاد ژاپن در سال 2014 منفی 0.1 درصد است.
برابر آمار مرکز اطلاعات آمار آمریکا، حدود 1.2 درصد تولید ناخالص داخلی ژاپن مربوط به بخش کشاورزی، 24.5 درصد مربوط به بخش صنعت و 74.3 درصد مربوط است به بخش بازرگانی و خدمات.
تولیدات کشاورزی ژاپن شامل سبزی، برنج، ماهی، مرغ ، میوه، محصولات لبنی ، گوشت، گل، سیب زمینی، نیشکر ، چای ، حبوب، گندم و جو می شود.
تولیدات صنعتی ژاپن به گونه ای است که این کشور را در میان بزرگترین و پیشرفته ترین تولیدکنندگان جهان از وسایل نقلیه موتوری، تجهیزات الکترونیکی، ماشین آلات، فولاد و فلزات غیر آهنی ، کشتیها، مواد شیمیایی، منسوجات و غذاهای فرآوری شده قرار داده است.
درآمدهای بودجه ای دولت ژاپن در سال ٢٠١٤ حدود یکهزار و 512 میلیارد دلار و مخارج بودجه آن بالغ یکهزار و 84 میلیارد دلار بوده است. بدهی خارجی این کشور تا پایان ٣١ دسامبر ٢٠١٣ رقمی بالغ بر 5 هزار و 18 میلیارد دلار و ذخایر ارزی و طلای آن یکهزار و 267 میلیارد دلار گزارش شده است.
در بخش تجارت خارجی نیز صادرات ژاپن در سال ٢٠١٤ حدود 711 میلیارد دلار و واردات این کشور 812 میلیارد دلار است.
عمده اقلام صادراتی ژاپن شامل مواردی مانند؛ وسایل نقلیه موتوری 14.9درصد ؛ آهن و فولاد 5.4درصد ؛ نیمه هادی ها 5درصد ؛ قطعات خودرو 4.8درصد ؛ ماشین آلات تولید برق 3.5درصد و مواد پلاستیکی 3.3درصد می شود.
عمده صادرات ژاپن به کشورهای آمریکا با سهم 18.8درصد و چین با سهم 18.1 درصد ، کره جنوبی با سهم 7.9درصد ، هنگ کنگ با سهم 5.2 درصد و تایلند با سهم 5درصد صورت می گیرد.
عمده اقلام وارداتی ژاپن شامل مواردی مانند نفت 16.1درصد ؛ گاز طبیعی مایع 9.1درصد ؛ لباس 3.8درصد ؛ نیمه هادی ها 3.3درصد ؛ زغالسنگ 2.4درصد و دستگاههای صوتی و تصویری 1.4درصدمی شود.
عمده واردات ژاپن از کشورهای چین 21.7درصد ، آمریکا 8.6درصد ، استرالیا 6.1درصد ، عربستان 6درصد، امارات 5.1درصد ، قطر 4.4درصد ، کره جنوبی 4.3درصد انجام می شود.

در بخش انرژی؛
کشور ژاپن در سال ٢٠١٢ بالغ بر 936 میلیارد کیلووات ساعت برق تولید کرده و مصرف برق این کشور حدود 860 میلیارد کیلووات ساعت بوده است. این کشور در سال 2011 حدود 71 درصد از برق مورد استفاده خود را با استفاده از سوختهای فسیلی، حدود 16.9 درصد را از طریق انرژی هسته ای، حدود 8.5 درصد آن را از طریق هیدرو الکتریک و حدود 3.6 درصد دیگر را از طریق دیگر انرژیهای تجدیدپذیر تامین کرده است.
ذخایر نفت خام طبیعی ژاپن تا مارس 2015 حدود 542 میلیون بشکه تخمین زده شده است و این کشور روزانه 11 هزار بشکه نفت خام تولید می کند. با توجه به ذخایر اندک نفتی ژاپن و مصرف بالای آن، واردات نفت خام این کشور به حدود 3.5 میلیون بشکه در روز بالغ می شود.
تولید محصولات پالایشی ژاپن در سال 2014 چیزی بالغ بر 3.3 میلیون بشکه در روز و مصرف آن نزدیک به 4.3 میلیون بشکه در روز گزارش شده است. ژاپن در سال 2013 روزانه 309 هزار بشکه محصولات پالایشی صادر و 951 هزار بشکه در روز وارد کرده است.
ذخایر گاز طبیعی ژاپن در سال ٢٠١٤ حدود 20.9 میلیارد مترمکعب اعلام شده است. تولید گازطبیعی این کشور چیزی بالغ بر 2.8 میلیارد مترمکعب در سال است. با توجه به مصرف سالیانه 127 میلیارد متر مکعبی گاز در کشور ژاپن در سال 2013، این کشور در این سال حدود 117 میلیارد مترمکعب گاز طبیعی وارد کرده است.

ژاپن چطور ژاپن شد؛
در آگوست ۱۹۴۵ بود که بمباران اتمی هیروشیما و ناکازاکی، ژاپن را به تسلیم در جنگ جهانی واداشت. پس از این شکست، ژاپن با بیش از ۱۳ میلیون نفر بیکار مواجه بود. کمبود مواد غذایی به شدت وجود داشت. تورم به حدی بود که حقوق افراد، تکافوی مخارج جاری را نمی کرد، افراد برای سیر کردن شکم خود، اقدام به فروش داراییهای خود کرده بودند. برای کالاهای ضروری بازار سیاه درست شده بود. قیمتها ۳۰ تا ۶۰ برابر قیمت رسمی دولتی بود. در مورد برنج این رقم به ۱۵۰ برابر نیز می‌رسید. ژاپن اشغال شده بود و مردم ژاپن مسئول بازسازی اقتصاد خود و علاوه برآن مسئول پرداخت خسارت به متفقین بودند. جنگ برای ژاپن، به جز ۸ میلیون کشته و زخمی به بهای ویرانی ۲۵ درصد از داراییهای غیر نظامی و نابودی ٤١,٥ درصد از ثروت ملی تمام شد.
پس از جنگ، مجمع الجزایر ژاپن، با داشتن ٠,٣ درصد از سطح کره زمین (که تنها ۱۷درصد آن مناسب کشاورزی است) و ٢.٣ درصد از جمعیت جهانی ، توانست با بهره‌گیری از بهره‌وری مطلوب نیروی انسانی مولد خود، بیش از ۲۴ درصد از تولید جهانی را به خود اختصاص دهد .
اینک ژاپن در شاخصهایی چون تولید سرانه، نسبت جمعیت مولد، پزشک و تخت بیمارستان، تحقیق و توسعه و نفوذ در بازارهای جهانی، رتبه یکم یا دوم جهان را در کنار آلمان یا آمریکا، در دست دارد . به رغم شهرنشینی بسیار متراکم، از جرم و جنایت نسبتاً به دور مانده است. نسبت سرقت ژاپن در مقایسه با آمریکا، چیزی کمتر از ٠,٧ درصد است!
آنچه تصویر ویران ژاپن سال ۱۹۴۵ را به ژاپن قدرتمند اقتصادی امروز بدل کرده است، فرآیندی است که عده‌ای آن را معجزه اقتصادی نامیده‌اند. لیکن این معجزه، درسهایی آموزنده برای کشورهایی مانند ما دارد.
حقیقت این است که شکلگیری تدریجی فرهنگ کار و توسعه، به مدیران و سیاستگذاران ژاپنی کمک کرد تا ضمن مدیریت صحیح منابع انسانی، منابع مادی و منابع مالی، بتوانند تصمیم‌گیری درستی در مواجهه با بحرانها و استفاده از فرصتها داشته باشند و همزمان ساختار و چارچوب نهادی لازم را برای توسعه ایجاد کنند.
در این میان فرهنگ  هم می‌تواند عامل توسعه لقب بگیرد و هم مانع توسعه کمی موثر بود که شتاب توسعه ژاپن را دو چندان کرد .
ژاپنیها بخوبی می دانستند تازمانی که محیط فرهنگی و اندیشه عمیق لازم جهت توسعه اقتصادی، به هر شیوه و هر سیستم، هم در میان نیروهای مولد و هم رهبران اقتصادی ـ سیاسی یک جامعه حاکم نباشد، برنامه‌های کاغذی مدرنیزاسیون و .... نتیجه‌ای به بار نخواهد داد.
ژاپنی‌ها با حس ناسیونالیستی شدید خود همواره فرهنگ اصیل خود را در برخورد با فرهنگ غربی حفظ کرده‌اند. برای پیشرفت و سربلندی کشور خود، آگاهانه و هدفدار از علم و تکنیک سود جسته‌اند. ضمن داشتن تصویری روشن از خود (اصیل، یکتا و بی‌هتما) و با داشتن حس قوی همبستگی ملی، پذیرش سلطه اجنبی را حرام می‌دانند؛ و با انعطاف فکری و نو پذیری علمی، از میان همه جریانهای غربی به راحتی دست به انتخاب زده‌اند.
الگوی کاری ژاپن برای تأمین سود نیست. ژاپنیها از حرص مصرف نیست که به دنبال کار رفته‌اند. در نظر آنها کار امری مقدس است و فعالیت تولیدی، عبادت محسوب می‌شود. به همین دلیل، حتی سود ناچیز نیز، سرمایه‌دار ژاپنی را از تولید باز نمی‌دارد. این چیزی است که در کشورهای توسعه نیافته تقریبا به فراموشی سپرده شده است!.
الگوی صادرات ژاپن مبتنی بر صادرات کالاهای ساخته شده و با ارزش افزوده بالاست و نه بر صادرات مواد اولیه. درآمد بالای ناشی از این الگو، دوباره برای رشد و توسعه کشور، هزینه می‌شود. الگوی واردات مبتنی بر واردات مواد خام و مواد اولیه مورد نیاز صنایع این کشور است. اولویت در ذهن مدیران "تولید" است و نه سود کوتاه مدت، لذا الگوی اقتصادی حاصل، مبتنی بر ۴ گزاره است: "واردات مواد خام از خارج" برای "تولید در وطن" به منظور "مصرف کالای ساخت وطن" و "صادرات کالای ساخت ژاپن" برای اعتلای نام ژاپن در دنیا.
ژاپن پس از استقلال توانست به سرعت خود را به یک ابر قدرت اقتصادی بدل کند، در سال ۱۹۸۰ بیش از ۸۰درصد از رشد ژاپن ناشی از رشد صادرات بود که قسمت اعظمی از آن به آمریکا صورت می‌گرفت. در داخل خاک آمریکا، شرکتهای ژاپنی به سرعت از رقیبان آمریکایی خود پیشی گرفته بودند. بالاخره گسترش مازاد تجاری ژاپن در مقابل آمریکا، به ایجاد منازعات و فشارهایی از طرف آمریکا برای محدودیت صادرات منجر شد. فشارهای آمریکا دولت ژاپن را واداشت تا مردم را به طرف کالای آمریکایی تشویق کند و ارزش دلار را در برابر ین کاهش دهد، تا کالاهای آمریکایی ارزانتر تمام شوند. اما ژاپنی‌ها با زیرکی تمام از ارزان شدن کالاهای آمریکایی استفاده کرده و برخی مستغلات استراتژیک آمریکا را خریداری کردند!

در پایان،
آنچه می‌تواند در تجربه توسعه ژاپن برای ایران آموزنده باشد در روشی است که ژاپن برای "حرکت مداوم و تکاملی" به کار برده است. ژاپنی‌ها با آگاهی کامل از نقاط ضعف و قوت خود، عزم خود را برای دستیابی به هدف آرمانی کشور که همان "برتری و اقتدار ژاپن" بود، جزم کرده و پیامد تصمیم‌گیریهای خود را در مواجهه با چالشها پیش‌بینی کرده‌اند. با انگیزه قوی (غرور ملی)، بستر مناسب توسعه را ایجاد کردند و توانستند با هماهنگی و مدیریت صحیح منابع مادی، مالی و انسانی و با تصمیم‌گیری صحیح در مقابله با بحران و استفاده از فرصتها به آرمان خود دست یابند.
با توجه به این که ایران کمتر به واردات مواد خام از خارج نیاز دارد، برخلاف الگوی چهار گزاره ای ژاپنی ها، الگوی اقتصادی ما باید مبتنی بر سه گزاره باشد: "تولید در وطن" به منظور "مصرف کالای ساخت داخل" و "صادرات کالای ساخت ایران" برای اعتلای نام ایران در دنیا.
البته منظور، حمایت مطلق و مادام العمر از صنایعی که با رانت نفت زنده هستند نیست. رقابت نخستین شرط ورود به بازارهای رقابتی جهان است وگرنه روزی فرا می رسد که پژو آردی وطنی هم مانند پیکان اجازه حرکت در خاک وطن را نخواهد داشت و در کنار پراید مسکن می گزیند!.
ما باید در عین تعامل با دنیای خارج و اجازه دادن به ورود تکنولوژی و دانش و فناوریهای روز دنیا ، هوشمندانه در مسیری قرار بگیریم که ژاپنی ها در سال ١٩٤٥ در آن گام گذاشتند و در سال ١٩٨٠ به یکی از قدرتهای اقتصادی جهان بدل شدند.
ما تنها نیازمند تکنولوژی ژاپنیها نیستیم. بلکه باید از آنها بیاموزیم که چطور از فرهنگ خود برای توسعه ژاپن استفاده کردند و چگونه در عین استفاده از توانمندیهای کشورهای توسعه یافته برای ارتقای سطح دانش و تولید ناخالص داخلی خود، اجازه ندادند فرهنگهای نا همجنس، فرهنگ و تاریخ آنها را منکوب کرده و منجر به ایجاد جامعه ای فاسد و رانتخوار شود.

کد خبر 245229

برچسب‌ها

نظر شما

شما در حال پاسخ به نظر «» هستید.
0 + 0 =