در هفته های اخیر، بار دیگر بحث تعیین قیمت خوراک گاز پتروشیمی ها به چالشی جدی بین وزارت نفت و سایر وزارتخانه های مرتبط با این صنعت بدل شده است. مدافعان کاهش قیمت خوراک گازی معمولا به قیمتهای گاز تحویلی به پتروشیمی ها در کشورهای حاشیه خلیج فارس استناد می کنند. منطقه ای که هر کدام از کشورهای آن، شرایط و ویژگیهای پیچیده ای از لحاظ اقتصادی و سیاسی دارند و نمی توان به سادگی به تحلیل این شرایط و ویژگیها پرداخت.
قیمت گاز تحویلی به واحدهای پتروشیمی در هر کشوری در حاشیه خلیج فارس متناسب با سیاستهای اقتصادی آن کشور مشخص می‌شود و نه تنها این سیاستها، بلکه خود قیمت فعلی تحویل گاز و چشم انداز آتی آن هم وضع چندان مشخص و شفافی برای دیگر کشورها ندارد. در نتیجه، گره زدن وضع قیمت گذاری خوراک گاز واحدهای پتروشیمی کشور به این اطلاعات مبهم و غیر شفاف در کشورهای حاشیه خلیج فارس منطقی نیست و ریسک بالایی دارد. به همین دلیل، تعیین قیمت گاز تحویلی به پتروشیمی های کشور بر مبنای قیمت گاز در کشورهای حاشیه خلیج فارس نمی‌تواند چشم انداز شفافی را در این زمینه در اختیار متقاضیان سرمایه گذاری در صنعت پتروشیمی ایران قرار دهد.
مدافعان کاهش قیمت خوراک گاز پتروشیمی ها بارها به وضع عربستان که بزرگترین رقیب ایران در صنعت پتروشیمی در میان کشورهای حاشیه خلیج فارس محسوب می شود و تحویل گاز 3 سنتی به واحدهای پتروشیمی این کشور را به عنوان معیاری برای گران بودن گاز 13 سنتی ایران دانسته اند. این در حالی است که درباره ساختار و وضع صنعت پتروشیمی عربستان نکات فراوان قابل تاملی وجود دارد که با استفاده از آنها می توان ثابت کرد که این تصور که قیمت خوراک گاز در عربستان بسیار ارزان تر از ایران است، تصوری صحیح و منطبق با واقعیتها نیست. برخی از این نکات عبارتند از:
1- اساساً سرمایه گذاریهای آتی صنعت پتروشیمی عربستان معطوف به افزایش تعداد و ظرفیت پتروشیمی های گازی نیست، زیرا عربستان محدودیت جدی در تولید گاز دارد و برخلاف ایران، از داشتن منابع گازی مستقل فراوان محروم است. به همین دلیل، برنامه های صنعت پتروشیمی این کشور در چارچوب چند خوشه مشخص قرار دارد که ناظر بر توسعه پتروشیمی های خوراک مایع است و با هدف تجمیع آنها با پالایشگاههای جدید نفت خود در قالب قطبهای مختلف شیمیایی دنبال می شود. به عنوان نمونه، می توان به برنامه ریزیهای انجام شده برای احداث پروژه Sadara در شهر صنعتی جبیل عربستان اشاره کرد. بر همین اساس نیز دولت عربستان صرفا مجوز احداث پتروشیمی های جدید را به سرمایه گذارانی می دهد که در چارچوب خوشه و یا پارکهای شیمیایی تعریف شده از سوی حکومت گام بردارند؛ نه تولید چیز دیگری! به عبارت ساده تر، عربستان در زمینه احداث پتروشیمی های گازی رقیب ایران محسوب نمی شود که متقاضیان سرمایه گذاری برای احداث این واحدها درباره انتخاب این کشور یا ایران با توجه به تفاوت قیمت خوراک گاز در این دو کشور دچار تردید شوند و به سراغ عربستان بروند.
2- واحدهای پتروشیمی گازی عربستان، خوراک خود را از گازهای همراه نفت دریافت می‌کنند؛ این گاز که با قیمت 3 سنت به پتروشیمی های عربستان تحویل داده می شود، تفاوت زیادی با گاز تحویلی به پتروشیمی های ایران دارد؛ چرا که اولاً گاز همراه نفت باید از مناطق مختلف جمع آوری شود و ثانیاً برای تصفیه و انتقال به پتروشیمی ها نیاز به ساخت واحدهای تصفیه گاز دارد که سرمایه گذاری بیش از 1.5 میلیارد دلاری را می طلبد. لذا قیمت تمام‌شده گاز مورد استفاده در پتروشیمی‌ها در کشور عربستان بسیار بیش از 3 سنت است. این در حالی است که پتروشیمی‌های ایران گاز را به صورت تصفیه شده و در محل واحدهای احداث شده تحویل می‌گیرند.
3- پتروشیمی های بالادستی عربستان در دست حکومت این کشور هستند تا از سودهای فراوان آن در راستای سرمایه گذاری برای توسعه بخش پایین دست این صنعت استفاده کنند. این در حالی است که با خصوصی سازی های صورت گرفته در صنعت پتروشیمی ایران، پتروشیمی های بالادستی گازی کشور در عمل از دست دولت خارج شده اند و به جای بخش خصوصی نصیب بخش خصولتی شده اند. این بخش نیز سودهای بالای حاصل از فعالیت پتروشیمی های بالادستی گازی کشور را از این صنعت خارج می کند و تلاش می کند برای توسعه فعالیت های خود در صنعت پتروشیمی حتی الامکان از درآمدهای حاصل از این واحدها استفاده نکند و به سراغ استفاده حداکثری از منابعی مانند صندوق توسعه ملی یا فاینانس چین برود.
4- حکومت عربستان 70 درصد از سهم سایر بخشهای پتروشیمی های این کشور را نیز در اختیار دارد و مابقی سهام آن به بخشهای مختلف و بورس تعلق دارد؛ بنابراین با فرض اینکه در عربستان ارزانفروشی خوراک گاز به واحدهای پتروشیمی صورت می گیرد، نمی توان از اصطلاح «رانت» برای این اقدام حکومت عربستان استفاده کرد. از طرف دیگر، در عربستان، علاوه بر زکات، مالیات نیز از پتروشیمی ها گرفته می شود. حتی در برخی موارد نیز بخشی از محصولات تولیدی این واحدها به دولت این کشور داده می شود، بدون این که هزینه ای بابت این موضوع به آنها پرداخت کنند.
در پایان خاطر نشان می شود که افزایش حضور در بازارهای جهانی مهمترین هدف کشور عربستان در صنعت پتروشیمی قلمداد می شود و این کشور به دنبال حفظ سهم و همچنین افزایش حضور خود در بازارهای بین المللی از طریق افزایش مزیت رقابتی خود است. در حالی، برخی افراد در داخل کشورمان، مزیت رقابتی عربستان را خوراک ارزان پتروشیمی های بالادستی گازی آن معرفی می کنند که این کشور حاشیه خلیج فارس با تکیه بر کاهش هزینه های تولید، تضمین کیفیت محصولات پتروشیمی مطابق با استاندارد جهانی، افزایش ظرفیت تولید، تنوع مواد اولیه، تشکیل سرمایه گذاری های مشترک بیشتر با تاکید بیشتر بر روی R&D و فراهم کردن شرایط مطلوب برای نقش آفرینی موثر بخش خصوصی در تولید محصولات پتروشیمی در بخش پایین دست، به دنبال افزایش توان رقابتی خود است.
پیام کهتری
http://www.ogj.com
http://www.chemanager-online.com/en
http://www.platts.com
نظر شما