برآورد تابع مانده تقاضای بلندمدت گاز GECF

در صنعت نفـت، همـواره گـاز بـه عنـوان حامـل انرژی توأم نفت به شمار آمده است. این ویژگی گاز سبب شده است تا عرضه آن تا حد زیادی بـه قیمـت و عرضه نفت - و نه قیمت خود این محصول- مـرتبط شود.

از طرفی، بازار جهانی گاز یـک بـازار در حـال شکل گیری است و برخلاف بازار نفـت کـه بـازاری دقیق و پیچیده است، در بازار جهانی گاز بـه دلایلـی همچون نیاز بـه گذشـت زمـان بـرای تبـدیل فرآینـد استفاده از گاز به جای هر منبـع دیگـر، عـدم تکامـل شبکه انتقال گاز و بازارهای مرتبط با آن سبب شـده است که قیمت جهانی این محصول، قیمت واقعی آن نباشد. شکل گیری قیمت واقعی گاز در آینده تـا حـد زیادی به گسترش اسـتفاده از ایـن محصـول، تکامـل بازار آن و مهمتر از همه، به چگـونگی شـکل گیـری ساختار طرف عرضه مرتبط است. هر چـه بـازار گـاز تکامل یافته تر شود، قیمت این محصول بـه واقعیـت نزدیکتر و ارتباط عرضـه و تقاضـای جهـانی گـاز بـا قیمت این محصول بیشتر می شود (گلستانی، 1391: 70).*

تجربه اوپک در تولید و تجارت نفت مـی توانـد در ارتباط با بازار گاز بسیار مفید و قابل استفاده باشد. در سال 1339 کشورهای صادرکننده نفت بـه منظـور همــاهنگی و یکپارچــه ســازی سیاســتهــای نفتــی کشورهای عضو و تعیین بهترین راه برای تامین منافع جمعی و فردی آنها، طراحی شیوه هایی برای تضـمین ثبات قیمت نفت در بازار جهـانی بـه منظـور از بـین بردن نوسان های مضر و غیر ضروری، توجـه خـاص به ضرورت فراهم کردن درآمد ثابت برای کشـورهای تولید کننده نفت، تامین مقرون به صـرفه و همیشـگی نفت کشورهای مصرف کننده به صـورت کارآمـد، و بازده مناسب و منصفانه برای آنهـایی کـه در صـنعت نفت سرمایه گذاری می کنند؛ اقدام به تشکیل سـازمان (OPEC) کردند. روند کشورهای صادرکننده نفت افزایش قیمت نفت در بلندمدت علاوه بر منافعی کـه برای کشورهای تولید کننده نفت داشت، باعث بـروز تحولات مهمی در بازار انرژی گردیـد. از جملـه ایـن تحولات آن اسـت کـه افـزایش قیمـت نفـت باعـث افزایش تقاضا برای انرژی های جانشین، همچون گاز طبیعی و انرژی هست های گردید. پیش بینی هـا حـاکی از آن است که رشد تقاضا برای گاز طبیعی طی سـال های آینده سریعتر از سایر انـرژی هـا خواهـد بـود. علت این مسأله، این اسـت کـه از یـک سـو اهمیـت مسایل زیست - محیطـی در دنیـا بـه سـرعت رو بـه افزایش است و از سـوی دیگـر، همچنـان اسـتفاده از انواع دیگر انرژی ها در سطح کلان مقرون بـه صـرفه نیست (همان).

طرح تأسیس اوپک گازی در 10 بهمن سال 1385 از سوی مقام معظم رهبری در دیدار با ایگور ایوانـف دبیر شورای امنیت وقت روسیه مطرح شد. ایشـان بـا اشاره به وجود نزدیک به نیمی از ذخایر گاز جهان در روسیه و ایران پیشنهاد کرد: این دو کشـور بـا کمـک یکدیگر مـی تواننـد بنـای یـک سـازمان مربـوط بـه همکاری های گازی را همچـون اوپـک پایـه گـذاری کنند، که بعدها در سفر مقام های روسـی بـه قطـر - یکی دیگر از کشورهای دارنده ذخایر عظیم گـازی - این پیشنهاد به آن کشور نیـز ارائـه شـد و مقـام هـای دوحـه بـا آن موافقـت کردنـد و سـازمان مربـوط بـه کشورهای صادر کننده گاز به سرعت شـکل گرفـت. هم اکنون یازده کشور به عنـوان عضـو و سـه کشـور (GECF) ناظر در مجمع کشورهای صـادرکننده گـاز حضور دارند که کشورهای عضو 42 درصد از تولیـد گاز جهـان، 67 درصـد از ذخـایر گـازی جهـان، 38 درصـد از انتقـال گـاز بـا خـط لولـه و 85 درصـد از ال ان جی را در اختیـار 2 تجارت گاز طبیعی مایع شده دارند. ایران، قطر، روسیه، ترینیـداد و توبـاگو، مصـر، بولیوی، الجزایر، نیجریه، لیبی، ونزوئلا و گینه استوایی به عنوان اعضای مجمع کشورهای صادرکننده گـاز و کشــورهای قزاقســتان، نــروژ و هلنــد بــه عنــوان ناظرحضور دارند.

با توجه به روند افزایشی اهمیت گاز در سالهـای اخیر، هر کشوری که در بازار گـاز نقـش مهمتـری را ایفا نماید، از موقعیـت برتـری در روابـط بـین الملـل برخوردار خواهد بود. بنابراین، در حالی که به تدریج سهم گاز در سبد انرژی رو به افزایش است، ضرورت اتخاذ سیاست های هماهنگ از سوی تولیـد کننـدگان بیش از پـیش ضـرورت مـی یابـد. ایـن کشـورها در صورتی که خواهان جایگاه بهتری در بازار جهانی در زمینه تولیـد، فـرآوری و انتقـال گـاز باشـند، نیازمنـد اقدامات همسو و هماهنـگ خواهنـد بـود. بـه همـین علت، کشورهای تولید کننده، در پی اسـتراتژی هـایی در این مورد هستند. از جمله این استراتژیها تشکیل گروهـی از صـادرکنندگان گـاز اسـت، کـه بـه طـور هماهنگ فعالیت کنند. تشکیل چنین مجموعـه ای، در ابتدا با مخالفت مصرف کنندگان روبه رو شـد، امـا در بلندمـدت تولیدکننـدگان مـی تواننـد بـا تصـمیمات کارآمد، در بازار جهانی گاز موقعیت برتـری را بـرای خــود فــراهم آورنــد. بــدین جهــت، تعــدادی از صادرکنندگان گاز طبیعی، با عضویت در ایـن مجمـع خواستار آنند کـه بـا تصـمیمات هماهنـگ و همسـو توسط صادرکنندگان گاز طبیعی، بازار با ثبـاتی بـرای فروش خود ایجادکنند. یکی از مهمترین مسائل پـیش رو پس از تشکیل چنین کارتل گـازی، تخمـین تـابع تقاضای این سازمان برای تصمیم گیری های کارآمـد قیمتی و مقداری است (گلستانی، 1391: 71).

با توجه به آنچه گفته شـد، مقاله برآورد تابع مانده نقاضای بلندمدت گاز GECF، به دنبال تخمـین تـابع تقاضـای گـاز ایـن سازمان است.

*گلستانی، شهرام و ام البنین جلالی و مجید هاتفی مجومرد (1391) برآورد تابع مانده نقاضای بلندمدت گاز GECF، مجله اقتصاد منابع طبیعی، سال اول، شماره 1، پاییز 1391

کد خبر 250038