در این میان اشاره به چند نکته خالی از لطف نیست:

•    پنلهای تخصصی پرباری در این کنفرانس دوروزه برگزار شد و سخنرانیها به قدری جامع بود که اغلب سخنرانان برای ارائه مطالب خود که غالبا هم به صورت پاورپوینت تهیه شده بود، زمان کم می آوردند. بویژه پنل تخصصی "معرفی مدل جدید قراردادهای نفتی از منظر حقوقی و قراردادی" که در آن، قوانین بالادستی موضوع قراردادهای جدید، کلیات مدل حسابرسی و نظارت و راه حلهای اختلافات مالی، دامنه عملیات و چگونگی همکاریهای مشترک، مباحث حقوقی، اهداف و سیاستهای شکلگیری، برنامه های آینده و مدل مالی این قراردادها به تفصیل بیان شد. همچنین سخنرانی نمایندگان بخش خصوصی در پنل تخصصی "معرفی ظرفیتهای داخلی کشور" در دومین روز برگزاری کنفرانس، شمای کلی از توانمندیها و ظرفیتهای داخلی صنعت نفت را پیش روی سرمایه گذاران خارجی ترسیم کرد و اذعان فعالان بخش خصوصی بر این که مدل جدید قراردادهای صنعت نفت، فرصت مناسبی را برای ارتقا و بهره مندی بیشتر شرکتهای داخلی از فناوریها و علوم روز دنیا فراهم می کند، مهر تاییدی بود بر حمایت مدل جدید قراردادی نفت از ظرفیتهای داخلی و پاسخی به آن دسته از منتقدان که این روزها برای بخش خصوصی دایه مهربانتر از مادر شده اند.

•    از نکات حائز اهمیت در این کنفرانس، تاکید مدیران ارشد وزارت نفت و شرکت ملی نفت ایران بر افزایش ضریب بازیافت از مخازن به عنوان یکی از الزامات صنعت نفت بود، تا جایی که مدیر امور فنی شرکت ملی مناطق نفتخیز جنوب پس از معرفی فرصتهای سرمایه گذاری این شرکت در پنل"معرفی طرحهای نفتی خشکی ایران" خطاب به سرمایه گذاران تاکید کرد: "ما به دنبال افزایش تولید به هر قیمتی نیستیم و آنچه در اولویت قرار دارد، افزایش ضریب بازیافت از مخازن است حتی اگر این اقدام، لزوما افزایش تولید را به دنبال نداشته باشد."
مسئول میدانهای مشترک شرکت ملی نفت ایران نیز که ریاست یکی از پنلها را برعهده داشت، تاکید کرد: "شرکتهای متقاضی برای همکاری در طرحها و پروژه های فراساحلی در شرکت نفت فلات قاره ایران، باید خود را برای مطالعه ای جامع با هدف بازنگری و یافتن روش بهینه برای ازدیاد برداشت از مخازن این شرکت آماده کنند".

•    به جرئت می توان گفت مهمترین موضوع مورد تاکید از سوی مدیران و مسئولان صنعت نفت کشور در کنفرانس تهران، بسترسازی برای ارتقای توانمندی شرکتهای داخلی بود. باید پذیرفت حمایت از توان داخل با شعار دادن محقق نمی شود و گذشته از همه هجمه ها به این قراردادها تحت این عناوین که "سیاست راه بنداز، جا بنداز است" یا این که IPC به دنبال بر باد دادن ظرفیتهای داخلی است و ...، مدل جدید قراردادهای صنعت نفت، حمایت از شرکتهای داخلی را با الزام آور کردن مشارکت آنها در جریان اجرای قرارداد، نه در سطح شعار بلکه به صورت عملیاتی در دستور کار قرار داده است.   مدیرعامل شرکت ملی نفت ایران در جمع خبرنگاران خارجی اعلام کرد: "ما انتظار داریم سهم طرف ایرانی در قراردادها حداقل 70 درصد باشد". البته این دومین گام اساسی وزارت نفت با هدف ارتقای توان داخلی به شمار می رود؛ نخستین گام تصمیم و برنامه ریزی برای بومی سازی 10 گروه کالای مورد نیاز صنعت نفت بود که در دست اقدام است.

•    شکستن انحصار اطلاع رسانی در مورد میدانهای مشترک در کنفرانس تهران بخصوص برای خبرنگاران جالب توجه بود. تا پیش از این عنوان کردن میزان تولید یا جزئیات میدانهای مشترک جزو خطوط قرمز صنعت نفت به شمار می رفت و البته بدیهی بود که اعلام این موارد برای آگاهی سرمایه گذاران از چند و چون فرصتهای سرمایه گذاری در کشور ضرورت داشت.

•    برخی نمایندگان شرکتهای خارجی حاضر در این کنفرانس از این که در قالب قراردادهای IPC، ریسک اکتشاف بر عهده سرمایه گذار است و اگر اکتشافی منجر به نتیجه نشود، سرمایه گذار نیز عایدی نخواهد داشت، متعجب بودند اما مدیران نفتی در صحبتهای خود بارها بر این نکته تاکید کردند که به هیچ عنوان بابت اکتشافی که بی نتیجه باشد، پولی پرداخت نمی شود.
•      همانطور که وزیر نفت پیشتر تاکید کرده بود وزارت نفت ادعایی مبنی بر این که مدل قراردادی ای بدون نقص را تدوین کرده است، ندارد و آنچه معرفی شده تلاش کمیته بازنگری قراردادهای نفتی با بهره مندی از تجربیات جهانی موجود در این زمینه و امکانات و بسترهای در اختیار است، مدیرعامل شرکت ملی نفت ایران نیز در این کنفرانس اعلام کرد که بی شک امکان بهبود مدل جدید قراردادهای صنعت نفت وجود دارد و مجموعه نفت همچنان و بسان سابق از پیشنهادهای سازنده در این زمینه استقبال می کند.

•    کنفرانس تهران که به گفته رئیس کمیته بازنگری قراردادهای نفتی تنها در مدت 45 روز مقدمات برگزاری آن فراهم شد، با استقبال بی نظیر شرکتهای داخلی و خارجی روبرو بود: حدود هزار و هفتصد نفر شرکت کننده، حضور نمایندگانی از 45 کشور جهان و گردهمایی 130 شرکت در یک کنفرانس. سیدمهدی حسینی این استقبال را نشانه ای امیدوار کننده برای آینده طرحها و پروژه های صنعت نفت کشورمان عنوان کرد.  حتی اگر تحریمها پابرجا بمانند و بسیاری از مذاکرات انجام شده در نطفه خاموش شوند، عزم و تلاش وزارت نفت جمهوری اسلامی ایران برای پیشبرد طرحها و پروژه های صنعت نفت از رهگذر تدوین مدل جدید قراردادی با ایجاد جذابیت برای جذب سرمایه گذاران خارجی همگام با درنظرگرفتن منافع حداکثری کشور در تاریخ به یادگار خواهد ماند.

•    آمار جذب سرمایه گذاری شرکت ملی نفت ایران را مرور می کنم: "چهار میلیارد دلار سرمایه گذاری در کارنامه 6 ماهه ابتدای امسال" و بعد به سراغ آمارهای برنامه ششم توسعه می روم: "نیاز به جذب 100 میلیارد دلار سرمایه گذاری برای تحقق اهداف صنعت نفت در سالهای 95 تا 99". باید این واقعیت را بپذیریم که نفت، تشنه سرمایه گذاری است. آزادگان جنوبی برای تولید 320 هزار بشکه فاز نخست که هیچ برای افزایش تولید به 100 هزار بشکه نیز سرمایه می خواهد. برداشت نفت از میدان سردارجنگل که می تواند نماد اقتدار ملی ایران در خزر باشد، امروز به دلیل دسترسی نداشتن ما به تکنولوژی آبهای عمیق با وجود بیش از 2 میلیارد بشکه نفت درجا عملیاتی نمی شود؛ میدانی که توسعه آن، گذشته از نیاز به فناوریهای خاص، سرمایه گذاریهای کلانی نیز می طلبد. سروش به عنوان بزرگترین میدان نفتی درحال تولید نفت فلات قاره ایران می تواند با ضریب بازیافتی بسیار بیش از آنچه امروز است، نفت تولید کند. برای افزایش بیش از پیش ضریب بازیافت از لایه های نفتی میدان مشترک سلمان هنوز جای کار زیادی وجود دارد. فردوسی سالهاست با وجود میلیاردها بشکه ذخایر نفت درجا، در انتظار سرمایه است و ... اگرچه تمام امکانات مجموعه صنعت نفت کشور برای برداشت هرچه بیشتر از میدانهای مشترک بسیج شده اند و الحق والانصاف با وجود تمام محدودیتها، تولید این میدانها روند مناسبی را طی می کند اما این موضوع نمی تواند نافی نیاز فزاینده صنعت نفت به جذب سرمایه گذاری باشد.

کنفرانس تهران تمام شد اما حاشیه ها ادامه دارد. یاد مطلبی می افتم که پیش از برگزاری کنفرانس تهران، در یکی از خبرگزاریها به نقل از استاد دانشگاهی خواندم (البته نشانی از گفتمان دانشگاهی در آن نیافتم) که در آن از شرکتهای نفتی بین المللی با عنوان "گرگهای بین المللی" نام برده شده بود.  شرکتهای صاحب نام دنیا، البته به قول استاد! "گرگهای بین المللی"، هم اکنون خود را برای انتقال سرمایه و فناوری به صنعت نفت کشورمان آماده می کنند. اگر برای اکتشاف متقاضی همکاری باشند، تنها در صورتی عایدی خواهند داشت که عملیات اکتشاف آنها منجر به نتیجه شود و در غیر این صورت باید ریسک هزینه کرد خود را بپذیرند. این گرگها می توانند سردارجنگل را توسعه دهند، روشهای ازدیاد برداشت شرکتهای تابعه نفت را مورد بازنگری قرار دهند، ریسک اکتشاف در ایران را بپذیرند و البته از مزایایی مانند کم هزینه بودن کار در صنعت نفت ایران هم برخوردار شوند. به نظر می رسد امروز ما به شرکتهای بین المللی نیاز داریم، حتی اگر خیلیها این را نپسندند...

هانیه موحد