طلسم انتخاب دبیرکل اوپک

بیش از دو سال است که از دوره دوم سه ساله دبیرکلی عبدالله سالم البدری لیبیایی می گذرد اما از آن زمان تاکنون به دلیل نبود اجماع میان اعضای این سازمان برای انتخاب دبیرکل جدید، وزیران نفت اوپک در نشست پاییز هر سال خود تصمیم می گیرند که دوره دبیرکلی البدری 75 ساله را همچنان یک سال دیگر تمدید کنند، تا جایی که دیگر به راحتی می توان خبر پایانی نشستهای پایان هر سال اوپک را با تیتر« سقف تولید اوپک ثابت و البدری دبیرکل ماند» حدس زد.

پیش از انتخاب البدری در سال ٢٠٠٧، اوپک نیز با چالش مشابهی روبرو بود به گونه ای که اعضا بر سر انتخاب دبیرکل به اجماع نمی رسیدند، از سال 2004 پس از پایان دوره دبیرکلی آلوارو سیلوا کالدرون ونزوئلایی که در سال 2002 به این سمت منصوب شده بود، این رؤسای اوپک بودند که در کنار سمت تشریفاتی یکساله ریاست، پست دبیرکلی را نیز بر عهده داشتند.

در فاصله سالهای 2004 تا 2007، پورنومو یوسگیانتورو اندونزیایی، شیخ احمد فهد الاحمد الصباح کویتی و ادموند مادئوابه به داکورا نیجریایی هر کدام به مدت یک سال علاوه بر ریاست، سمت دبیرکلی اوپک را عهده دار بودند تا این که سرانجام وزیران نفت اوپک در سال 2007 پس از یک بن بست سه ساله، بر سر انتخاب عبدالله سالم البدری به عنوان دبیرکل اوپک به اجماع رسیدند.

البدری لیبیایی پیش از سال 2007 نیز بر اساس تصمیم نشست 96 اوپک برای یک دوره 6 ماهه عهده دار وظایف اجرایی دبیرکل این سازمان شده بود، تا این که ریلوانو لقمان نیجریایی از سال 1995 آمد و تا سال 2000 میلادی سمت دبیرکلی را برعهده گرفت.

سمت دبیرکلی اوپک در طول تاریخ 55 ساله خود با فراز و نشیبهای زیادی همراه بوده است به گونه ای که گاهی عمر خدمت یک دبیرکل پنج سال و گاه 6 ماه بوده است.

در طول چند دهه فعالیت اوپک در یک دوره زمانی در غیاب دبیر کل، پنج رئیس کنفرانس که همزمان سکاندار وزارت نفت کشورهای خود بودند، سرپرستی بالاترین سمت اجرایی دبیرخانه را بر عهده داشته اند.

این سازمان بین المللی تاکنون در حیات بیش از پنجاه ساله خود با احتساب البدری لیبیایی ٢٢ دبیر کل داشته که نخستین آن نیز فواد روحانی از ایران بوده و چهار سال نیز در این سمت انجام وظیفه کرده است.

دبیرکل اوپک در جایگاه مدیر اجرایی دبیرخانه، با همکاری شورای نمایندگان هیئتهای عامل کشورهای عضو، امور اجرایی این سازمان را بر عهده دارد، این پست با اجماع وزیران نفت این نهاد بین المللی تعیین می شود و این مقام اجرایی به یقین باید تبعه یکی از کشورهای عضو باشد.

پیش از برگزاری نشست ١٦١ اوپک در تابستان سال 2012 که قرار بود البدری بازنشسته شود و جای خود را به دبیرکل جدید بدهد، چهار کشور جمهوری اسلامی ایران، عراق، عربستان و اکوادور با معرفی کاندیداهای خود به دبیرخانه اوپک در وین اتریش، نخستین گام را در راه انتخاب دبیرکل برداشتند و رقابت آغاز شد.

ایران، غلامحسین نوذری، وزیر نفت دولت نهم، عراق، ثامر غضبان، وزیر نفت پیشین خود، عربستان ماجد المنیف، نماینده آن زمان خود در هیئت عامل اوپک و اکوادور ویلسون پاستور، وزیر وقت نفت این کشور را به عنوان کاندیداهای خود برای احراز پست دبیرکلی معرفی کردند، اما اکوادور بعدها کناره گیری کرد. با این حال در آستانه نشست 165 اوپک در تابستان سال 2014، نیجریه هم با اعلام کاندیدایی که وزیر وقت نفت این کشور بود، وارد رقابت برای احراز پست دبیرکلی اوپک شد.

اعضای اوپک در دسامبر 2014 (دیماه 94) دوباره تصمیم گرفتند دوره دبیرکلی البدری را یک سال دیگر تمدید کنند، این در حالی است که براساس ماده ٢٨ اساسنامه اوپک درباره انتخاب دبیرکل، دوره دبیرکلی اوپک سه ساله است و امکان تمدید آن برای یک دوره سه ساله دیگر نیز وجود دارد، با این حال شاهد بوده ایم که به دلیل نبود اجماع نه تنها البدری نرفته بلکه از نشست دسامبر 2012 به بعد هر بار نیز یک سال دیگر در پست دبیرکلی ابقا شده و از راه حلهای جایگزین هم خبری نبوده است.

پیش از این، زمانی که اوپک به چنین بن بستی می رسید از دو راه حل که سابقه هم داشته است، استفاده می کرد؛ راه حل نخست این است که رئیس کنفرانس تا زمان انتخاب دبیرکل جدید، وظایف مربوط به دبیرکل را نیز بر عهده می گیرد و از آنجا که رئیس دوره ای اوپک سکاندار وزارت نفت کشور خود است، بنابراین فردی را به عنوان نماینده خود برای رسیدگی به امور دبیرخانه مامور می کند.

راه حل دوم این است که یکی از مدیران یا معاونان ارشد دبیرخانه اوپک تا انتخاب دبیرکل جدید به طور موقت رسیدگی امور را به عهده می گیرد و اعضای اوپک نیز باید درباره استفاده از این راه حلهای موقتی نیز توافق نظر داشته باشند.

بی شک نمی توان نقش دبیرکل اوپک را در ایجاد و حفظ هماهنگی میان اعضای اوپک و کسب اعتبار جهانی برای این سازمان به عنوان نهاد تاثیر گذار در معادلات بازارهای جهانی نفت خام نادیده گرفت.

بحث تعیین تکلیف دبیرکل اوپک با توجه به پایان یک دوره یکساله دیگر البدری، در کنار بررسی سیاستهای تولید اوپک در 6 ماه نخست سال 2016 با توجه به شرائط پیچیده کنونی بازار نفت و سطوح پایین قیمتها، یکی از مواردی خواهد بود که در دستور کار نشست عادی 168 اوپک قرار می گیرد.

می توان گفت حداقل در چند نشست اخیر بحث داغ وضع بازار و قیمت نفت تا حدودی موضوع دبیرکلی اوپک را به حاشیه رانده است، تا جایی که اعضا تصمیم گرفته اند بیش از این که بخواهند در این باره چانه زنی کنند به فکر چاره ای برای بهبود شرائط بازار نفت و حفظ سهم و جایگاه خود در بازارهای جهانی باشند.

حالا باید تا روز چهارم دسامبر (13 آذرماه) که وزیران نفت اوپک بار دیگر برای آخرین بار در سال 2015 گردهم می آیند به انتظار نشست و مشاهده کرد که آیا دوباره رسانه ها در سراسر دنیا هنگام مخابره خبر پایان نشست 168 اوپک تیتر تکراری «البدری ماند» را منتشر خواهند کرد یا چالش قیمت نفت بر پیچیدگی رقابت سنتی ایران و عربستان برای دبیرکلی می افزاید؟!

امیر دشتی

کد خبر 251145