پیش از اجرایی شدن برجام، ۱۴۵ هیئت تجاری، اقتصادی و سرمایه‌گذاری با سه هزار و ۷۶۳ نفر از ۴۸ کشور به ایران سفر کردند که از این میان، ۷۱ هیئت با دو هزار و ۶۴۰ نفر از قاره‌های اروپا و آمریکا، ۴۱ هیئت با ۷۰۲ نفر از آسیا و اقیانوسیه و ۳۴ هیئت با ۴۲۱ نفر از کشورهای عربی و آفریقایی وارد ایران شدند.

پس از اجرایی شدن برجام، علاوه بر قطعنامه های شورای امنیت علیه ایران که پیش از این برداشته شده است، تحریمهای آمریکا و اتحادیه اروپا نیز برچیده شد و محدودیتها علیه صنایع ایران از جمله صنعت نفت، بیمه و بانکها برداشته شده و امکان نقل و انتقال از طریق سوییف ممکن شد.

در این شرائط اقتصاد ایران از فشار تحریمها خلاصی خواهد یافت و امکان ورود سرمایه گذاران خارجی، افزایش رشد اقتصادی و تولید ناخالص داخلی بیشتر و سرعت بخشیدن به پروژه ها و طرحهای توسعه ای شتاب می گیرد.

سرمایه گذاریهای جدید به واسطه برداشته شدن تحریمها علیه ایران و دسترسی آزاد ایران به بازارهای بین المللی می تواند علاوه بر فراهم کردن شرائط برای بازسازی و نوسازی سیستم قدیمی حاکم بر اقتصاد و صنعت ایران، مقدمات را برای کاهش شدت انرژی و رونق دادن دوباره صنایعی که به دلیل فشار تحریمها تولید و فعالیت خود را متوقف کرده اند و یا با حداقل ظرفیت فعالیت می کنند، فراهم کند.

در این میان صنعت نفت ایران از جمله مهمترین صنایعی است که با توجه به نیاز بیش از 185 میلیارد دلاری برای توسعه در طی 5 سال آینده از جذابیتهای بالایی برای ورود سرمایه گذاران خارجی برخوردار است. در بخش پتروشیمی هم صنایع ایران در بخش بالادستی نیازمند سالانه 7 تا 8 میلیارد دلار سرمایه گذاری هستند.

این به جز سرمایه گذاریهایی است که باید در بخش میانی و پایین دستی پتروشیمی صورت گیرد.

بر این اساس، تجهیز مناطق آزاد صنعتی در حاشیه خلیج فارس همانند دیگر کشورهای جهان می تواند نه تنها صدها میلیارد دلار سرمایه گذاری خارجی را برای احداث مراکز تجاری و صنعتی و بانکها به این منطقه گسیل کند بلکه قادر خواهد بود با ایجاد اشتغال و رونق دادن به گردشگری و توریسم و خارج کردن ایران از وابستگی به اقتصاد تک محصولی شرائط را برای دست یافتن به اقتصادی مقاوم در برابر تکانه های نفتی و بداخلاقی های اقتصادی برخی کشورهای جهان فراهم کند.

در این شرائط سفر جین پینگ به ایران طی روزهای 2 تا 3 بهمن ماه صورت می پذیرد. اقتصاد چین طی سالهای 2007 تا کنون نتوانسته از بحران خارج شده و رشد اقتصادی گذشته را تجربه کند. برابر نظر چینی ها جهان در حال فرورفتن به رکودی دوباره همانند آن چیزی است که در سال 2007 تجربه کرده است! این سخنان چینی ها در حالی است که نماگرهای اقتصادی کشورهای اروپایی و آمریکایی نشان می دهد که اقتصاد این کشورها بعد از پایان بحران جهانی توانسته است خود را به سالهای قبل از رکود بازگشت دهد.

به هر روی، در این یادداشت به دنبال پاسخ دادن به شک و شبهه های ادعای کارشناسان چینی نیستیم اما نمی توان افت شدید بورسهای بین المللی و بخصوص در چین در ماههای اخیر را به افت شدید قیمت نفت و کاهش واردات کشورهای نفتخیز ارتباط نداد. کاهش درآمدهای ارزی کشورهای نفتخیز منجر به اتخاذ سیاستهای اقتصادی انقباضی و کاهش سرمایه گذاریها و واردات این کشورها شده است.

در این میان تجارت با ایران به عنوان کشوری که بعد از تحریمها وابستگی خود را به درآمدهای نفتی به شدت کاهش داده و بعد از اجرایی شدن برجام چشمهای زیادی به دنبال برقراری ارتباط تجاری و دسترسی به بازارهای بالقوه آن است، چیزی نیست که از نگاه چینی ها دور مانده باشد.

اقتصاد ایران دارای پتانسیلهای نهفته ای است که در طی سالهای تحریم همچون یک فنر جمع شده و هر لحظه آماده جهش است. جهشی بزرگ که هر کشور و سرمایه گذاری در محدوده حرکتی آن قرار گیرد از سود سرشاری برخوردار خواهد شد.

هم اکنون چینی ها باید برخلاف گذشته در بازاری رقابتی و در کنار اروپا و آمریکا که از دانش فنی و تکنولوژی برتر و محصولات با کیفیت بالاتر از چینی ها هستند برای دست یافتن به قراردادهای جذاب تر در ایران تلاش می کنند. اقتصاد ایران در کنار خاطرات خوب، تجربه های بدی هم از صنعتگران چینی و صادر کنندگان آنها دارد.

ناگفته پیداست که چینی ها با این که در سالهای تحریم به یکی از مراکز تامین کالایی و صنعتی ایران بدل شدند و پروژه های زیادی را در دست دارند، در برخی موارد خلف وعده های زیادی داشته اند و ضمنا هرگز کالاها و مصنوعات صنعتی درجه یک خود را به ایران صادر نکرده اند.

اگر چین تولید کننده کالاهای درجه یک و با استاندارد بالا هم هست و آنها را به بازارهای اروپا و آمریکا صادر می کند، ایرانیها همواره با کالاهایی از چین روبرو بوده اند که نه تنها استاندارد نیست بلکه در بیشتر مواقع به بخش مرجوعی کارخانه های چین تحویل می شد تا بازیافت شود!

در این خصوص و در بخش پروژه های کلان اقتصادی می توان به فاز یازده پارس جنوبی، میدان نفتی یاد آوران و بزرگراه تهران شمال اشاره کرد. در بخش کالاهای مصرفی هم کالاهای صنعتی الکتریکی و پوشاک و همه و همه آن چیزی که به ایران صادر کرده اند یا از رده خارج است یا استانداردهای لازم را برای مصرف در اروپا و آمریکا ندارد، این البته به دلیل تقصیر صرف چینی ها نبوده است، بلکه آنها که می خواستند قطعنامه ها را کاغذپاره معرفی کنند، با دادن انواع باج به چینی ها حتی به واردات نوع کالای صادراتی آنها هم نظارت نکردند.

به نظر می رسد چینی ها در نوع تعامل خود با ایران باید تغییرات وسیعی انجام دهند تا بازارهای ایران را از دست ندهند. مسئولان ایرانی از این پس سختگیریهای بیشتری برای حفظ و صیانت از سرمایه های ملی به خرج می دهند و در صورت امضای تفاهمنامه و عقد قراردادهای بین المللی و بخصوص با هیئتهای چینی جوانب احتیاط را بیشتر از گذشته رعایت کرده و تضمینهای بیشتری دریافت می کنند.

اقتصاد ایران با برداشته شدن بار سنگین تحریمهای اقتصادی در آستانه جهش بزرگ است و در نظر دارد سرمایه گذاریهای عظیمی در بخشهای مختلف اقتصادی انجام داده و با تغییرات بنیادی در بخشهای مختلف نسبت به افزایش بهره وری کار و سرمایه و جابجایی عوامل تولید و معکوس کردن روند افزایشی شدت انرژی، از هدر رفتن منابع عظیم نفت و گاز و نیروی انسانی خود جلوگیری به عمل آورد.

در سفر وزیر امور خارجه چین به ایران، علاوه بر مذاکره هیئتهای دو طرف؛ اسناد متعدد همکاری و موافقتنامه هایی در زمینه های مختلف اقتصادی، سیاسی، حقوقی و فرهنگی میان دو کشور به امضا خواهد رسید.