وی با اشاره به تاخیر و عقب ماندگی در برداشت از میدانهای نفت و گاز مشترک گفت: عربستان، قطر، بحرین، کویت و عراق با سرعت زیادی در حال تولید و برداشت از این میدانهای مشترک هستند اما مقدار برداشت ما از مخازن بسیار پایین است و به طور میانگین به 25 درصد می رسد؛ اگرچه این رقم در هر میدان متفاوت است با این حال میانگین 25 درصد در مقایسه با میانگین جهانی در دیگر میدان های نفتی سراسر دنیا که ارقامی میان 20 تا 60 درصد دارند، ناچیز است.

معاون امور توسعه و مهندسی شرکت ملی نفت ایران گفت: در دنیا هر یک درصد افزایش ضریب برداشت از مخازن بیش از 300 میلیارد دلار ارزش را به همراه دارد و بیشتر شرکتهای بین المللی و کشورها در این اقدام ها پیشتاز هستند اما در ایران جز روش تزریق گاز از شیوه های دیگر استفاده نمی کنیم و به همین دلیل تولید نفت ما محدود باقیمانده است. 

درصد ضریب برداشت از میدانهای نفتی بسیار پایین است

پیمانکاران داخلی چند انضباطی نیستند

منوچهری چهارمین عامل مهم در قراردادهای نفتی بالادستی را چند انضباطی بودن پروژه ها و نقش سازمان مدیریت پروژه در طرحهای بالادستی عنوان کرد و گفت: در هر پروژه چند رده از انضباط کاری وجود دارد که شامل انضباطهای مهندسی، انضباطهای تاسیسات اصلی شامل چاه ها، خطوط لوله، سکوها، پالایشگاه ها و ... می شود.

وی ادامه داد: باید تاکید کرد بخش عمده تاخیرها در پروژه های داخلی ناشی از این است که پیمانکاران ما به طور معمول نمی توانند همزمان و مرتبط با هم چند انضباط را رعایت کنند و به نوعی می توان گفت در هیچ یک از پروژه های ما یک بسته کاری مشترک نداریم که چند مجموعه مهندسی را با هم تجمیع کند.

معاون امور  مهندسی و  توسعه شرکت ملی نفت ایران در ادامه به سرمایه بر بودن این پروژه ها اشاره کرد و گفت: کمترین و بیشترین پروژه های نفتی 500 میلیون تا 20 میلیارد دلار تفاوت دارد و این حجم از پول می تواند اقتصاد ملی را متحول کند و به طور طبیعی تامین مالی آنها هم اهمیت بالایی دارد.

منوچهری ادامه داد: به عبارتی این پروژه ها افزون بر سرمایه بر بودن، امکان جذب سرمایه بالایی را هم دارند و به همین دلیل دولتها در دنیا ترجیح می دهند از این طرحهای جذاب برای سرمایه گذاری و تامین سرمایه استفاده کنند زیرا بازگشت سرمایه بسیار بالایی دارد، به عنوان نمونه در زمانی که نفت در میانه قیمتی 120 دلار بود پروژه های نفتی تا 400 درصد بازگشت سرمایه داشت. 

معاون امور مهندسی و توسعه شرکت ملی نفت، وابستگی روز افزون به فناوری را یکی دیگر از موارد مهم در پروژه های بالادستی نفت عنوان کرد و گفت: امروز مهندسی مخزن اهمیت زیادی دارد و با انواع روشهای ژئومکانیک، ژئوفیزیک، لرزه نگاری و هیدرودینامیک مخزن و مدلهای سه بعدی و چهار بعدی و سایر سیستمهای پیشرفته فناوری که در حال حاضر ما از آنها غافل هستی ، قدرت زیادی در برداشت از میدان پیدا کرده اند.

وی ادامه داد: باید گفت که شرکتهایی ژاپنی، هلندی‌ها و امریکایی‌ها پیشرفت خوبی در عرصه فناوری دارند و این تلاش آنها ثابت می کند رساندن ضریب برداشت از رقم هشت درصد به 20 درصد برای آنها چه اهمیتی دارد، EOR و IOR می دهد چرا که این موضوعات به مراتب از موضوع نانو که در کشور ما بیش از حد مورد توجه قرار گرفته ، اهمیت دارند. 

وی تصریح کرد: موضوع مشترک بودن بیشتر میدانهای ما و از دست رفتن فرصتها یکی بیشتر از آن مورد قابل توجه است و می افزاید: متاسفانه سرعت برداشت ما از میدانهای مشترک بسیار کم است و به طور مشخص در عراق این رقابت بسیار نگران کننده است زیرا این کشور با کمک شرکتهای بین المللی سرعت خوبی در برداشت دارد. 

وی یکی دیگر از مسائل اساسی در قراردادهای بالادستی نفت را HSEQ عنوان کرد و گفت: این موضوع در کلان پروژه ها اهمیت زیادی دارد زیرا تنها استفاده یک لوله غیر استاندارد می تواند سبب انفجاری شود که صدهای میلیارد دلار خسارت وارد کند و آسیبهای جبران ناپذیری را به محیط زیست بیاورد. 

 معاون امور توسعه و مهندسی شرکت ملی نفت گفت: یکی دیگر از موضوع های مهم اهمیت و جایگاه نفت در حافظه تاریخی ملت ما است. مردم ما هنوز هم در حافظه تاریخی خود موضوع های مرتبط با 28 مرداد و اتفاقات مرتبط با آن را دارند که این قضاوتها تا حد زیادی به حق است و مبنای عمل و رفتار و قضاوت و حتی در تصمیم گیری اجرایی و مدیریتی ما دخالت دارد. همین دیدگاه ها به شکلی دیگر در خود نفت و فضای داخلی ان هم وجود دارد و این تفاوت در دیدگاه ها را مثلا در تفاوت امور اجرایی در خوزستان و پارس جنوبی به خوبی می بینیم.

وی یکی دیگر از مسائل مهم در مورد قراردادهای بالادستی را اهمیت و نقش جایگاه کارفرمایی در بالادستی نفت عنوان کرد و گفت: این تصور که پروژه ای را به فلان پیمانکار سپرده اند و دیگر کار تمام است، درست نیست و کارفرما هر زمان که بخواهد می تواند دخالت کند و حتی کار را از پیمانکار بگیرد.

منوچهری ادامه داد: مسئله این است که کارفرما باید به این حد از بلوغ در مدیریت پروژه ها برسد که هم اکنون این بلوغ وجود ندارد و در عین حال فناوری پیاده ساز پروژه برای حداکثرسازی سود نیز وجود ندارد و باید به دست بیاوریم. 

وی با بیان این که تصمیم گیری اصلی درباره فعالیتهای نفت و گاز با قراردادهای مختلفی به طرفهای قرارداد واگذار می شوند، گفت: بیشتر شرکتهای بزرگ توسعه دهنده همانند توتال و انی و یا شرکت ملی نفت چین (سی ان پی سی) این است که سرمایه، فناوری و مدیریت را دارند اما خود اجرا کننده آن نیستند و بخشهای دیگری را در پروژه شرکت می دهند.

منوچهری تصریح کرد: گروه دیگر شرکتهای خدماتی هستند که معمولا به عنوان پیمانکار گروه نخست مشغول به کار می شوند؛ این گروه صاحب فناوری هستند اما سرمایه ای ندارند. گروه دیگر پیمانکاری ها هستند که پول نمی آورند اما به طور تخصصی در بخشهایی مثل خط لوله و یا حفاری مشغول می شوند. 

منوچهری پیوند خوردن منافع توسعه دهندگان (پیمانکاران) و دولتها (کارفرمایان) را یکی دیگر از مسائل مهم در قراردادهای بالادستی نفت عنوان کرد و گفت: پس از امضای قرارداد منافع این دو گروه به هم گره می خورد و هرچه سهم تولید بیشتر باشد هر دو گروه هم منتفع می شوند، البته در این مورد چالش و چانه زنی بیشتر از سوی کارفرما با پیمانکار وجود دارد.

معاون امور  مهندسی و  توسعه شرکت ملی نفت ایران با اشاره به این که اهمیت زمان در پروژه های بالادستی بسیار زیاد است، با ذکر مثالی گفت: در هر دو فاز پارس جنوبی بیش از پنج میلیارد دلار روی زمین مانده که در مجموع حدود 30 و چند میلیارد دلار می شود و همین موارد است که کمر دولت را به زمین می زند و شرکت نفت را تا 50 میلیارد دلار بدهکار می کند و همه اینها فارغ از میزان عدم النفع است؛ اگر سالانه 1.5 میلیارد دلار هم برای هر فاز در نظر بگیریم برای 12 فاز پارس جنوبی حداقل 18 میلیارد دلار عدم النفع وجود دارد.

وی به تضامین مربوط به پروژه های بالادستی در نفت اشاره کرد و گفت: به طور معمول دولتها این تضامین را می دهند اما مسئله اینجاست که اگر پروژه ها را در مدلی خوب قرار دهیم دیگر تضمینی داده نمی شود و می توانیم بگوییم زمانی پرداخت داریم که به تولید مورد نظر رسیده باشیم. هم اکنون در فازهای پارس جنوبی هیچ ریسکی متوجه پیمانکاران نیست و حتی اگر بی کفایتی هم داشته باشند همه ریسک را وزارت نفت می دهد. در شرایط کنونی اگر تضمین را از محل تولید بگذاریم بسیاری از مشکلات حل می شود. 

منوچهری انتقال فناوری و مدیریت مناسب در بالادستی نفت را یکی از مسائل مهم برشمرد و گفت: ممکن است چینی‌ها اصرار زیادی به استفاده از نیروهای خودشان رد پروژه ها داشته باشند اما این اصرار در شرکتهای دیگر وجود ندارد و ما می توانیم از شرکتهای دیگر بخواهیم و شرط بگذاریم که در پروژه های خود از نیروهای داخلی ما استفاده کنند.

وی ادامه داد: 51 درصد را الزام قانونی قرار داده اند اما من فکر می کنم این میزان تا 80 درصد هم افزایش می یابد؛ باید تاکید کنیم تا شرکتهای خارجی دفاتر خود را در ایران مستقر کنند و از عوامل و متخصصان ما استفاده کنند، همچنین می توان در پروژه های متوسط شرکتهای ایرانی را مجری طرح پروژه ها قرار دهیم. 

منوچهری آخرین مورد درباره قراردادهای بالادستی را ایجاد ذنجیره اشتغال صنعتی و مهندسی عنوان کرد و گفت: باید حداقل 100 میلیارد دلار سرمایه گذاری (20 میلیارد دلار در هر سال ) داشته باشیم تا حجم عظیمی از کار و توسعه ایجاد شود؛ بنابر این نباید فکر کرد که اگر خارجی‌ها بیایند ظرفیت کار داخلی ما کم می شود؛ بالعکس حضور و فعال بودن آنها در پروژه های بالادستی، ظرفیت بیشتری از کار و شغل را ایجاد می کند و حجم زیادی از متخصصانی که امروز در خارج از کشور فعال هستند در پروژه های خودمان فعال می شوند.