این میدان در بخش ایرانی دارای 14.2 تریلیون مترمکعب گاز درجاست. همچنین حدود 19 میلیارد بشکه میعانات گازی و 7.5 میلیارد بشکه نفت خام را نیز در دل خود جای داده است که مقدار میعانات گازی قابل برداشت آن تنها 9 میلیارد بشکه برآورد می‌شود.
قطر برداشت خود از این میدان عظیم گازی را حدود 12 سال زودتر از ایران آغاز کرد و به این دلیل تاکنون همواره از ایران جلوتر بوده است؛ بنابراین رصد فعالیت‌ها و اقدام‌های قطر در این زمینه خالی از فایده نیست. قطر در حوزه میعانات گازی قصد دارد با ساخت و افزایش ظرفیت پالایشی در شهر راس لفان ارزش افزوده بیشتری نسبت به صادرات میعانات برای خود ایجاد کند. در این گزارش به بررسی سیاست‌های قطر در حوزه میعانات گازی و مقایسه سیاست‌های ایران و قطر در این قبال پرداخته شده است.
سیاست‌های قطر در حوزه میعانات گازی:
تنها پالایشگاه نفت کشور قطر با نام «پالایشگاه نفت قطر» در سال 1958 به بهره برداری رسید. با وجود آن که میزان مصرف فرآورده‌های نفتی این کشور با توجه به جمعیت پایین آن همواره کمتر از میزان تولید این فرآورده‌ها توسط پالایشگاه نفت قطر بوده است، قطر با هدف کاهش خام فروشی نفت و میعانات گازی ساخت پالایشگاه «راس لفان» با خوراک میعانات گازی و پالایشگاه «الشاهین» با خوراک نفت خام را در دستور کار قرارداد. طبق گزارش اداره اطلاعات انرژی امریکا و همانطور که در شکل زیر مشاهده می‌شود کل مصرف فرآورده‌های نفتی قطر از 72 هزار بشکه در روز در سال 2003 به 189 هزار بشکه در روز در سال 2012 رسید که تا حدودی با تولید «پالایشگاه نفت قطر» به ظرفیت 192 هزار بشکه در روز سر به سر شد. اگرچه جمعیت کم کشور قطر و به تبع آن مصرف پایین فرآورده‌های نفتی مثل بنزین و گازوئیل در این کشور، امنیت انرژی را با همین یک پالایشگاه برای قطر تامین کرده بود اما این کشور از سال 2002 برنامه‌ریزی برای تاسیس یک پالایشگاه میعانات گازی در شهر ساحلی راس لفان را با هدف صادرات فرآورده به جای میعانات خام آغاز کرد.
قرارداد احداث پالایشگاه راس لفان در سال 2002 امضا شد. ساخت این پالایشگاه در سال 2006 آغاز شد و سرانجام در سال 2009 به بهره برداری رسید. این پالایشگاه 146 هزار بشکه در روز ظرفیت دارد. همچنین فاز دوم آن با ظرفیت مشابه قرار است طی سال جاری (2016 میلادی) به بهره برداری برسد تا ظرفیت میعانات گازی پالایش شده در داخل قطر به 292 هزار بشکه در روز افزایش یابد.
برداشت گاز و میعانات گازی قطر از میدان مشترک پارس جنوبی طی سه سال اخیر تقریبا ثابت بوده و این کشور در سال‌های اخیر روزانه در حدود 700 هزار بشکه میعانات گازی از این میدان برداشت کرده است که هم اکنون 200 هزار بشکه از آن در داخل قطر پالایش می‌شود و 500 هزار بشکه به صادرات اختصاص دارد. با توجه به بهره برداری از فاز دوم پالایشگاه راس لفان تا سال 2017، میزان صادرات و پالایش میعانات گازی این کشور تقریبا با یکدیگر برابر و به شرح جدول زیر خواهد شد:
سیاست‌های کشور ایران در حوزه میعانات گازی:
مقامات کشورمان پس از بهره برداری از فازهای اولیه پارس جنوبی در نیمه اول دهه هشتاد به ضرورت فرآورش و مصرف میعانات گازی در داخل کشور پی بردند. دلایل این موضوع عبارت بود از:
ـ بازار کوچک‌تر میعانات گازی در مقایسه با نفت خام و بازاریابی سخت‌تر در عرصه جهانی؛ به طوری که عمده مشتری میعانات گازی کشورهای ایران و قطر، کشورهای آسیای شرق و جنوب شرق هستند.
ـ ارزشمند بودن میعانات گازی برای پالایش و فرآورش به دلیل سبکی نسبت به نفت خام؛ به طوری که این ماده پس از فرآورش به تولید 60 درصد بنزین، 30 درصد گازوئیل و تقریبا صفر درصد نفت کوره می‌انجامد.
ـ قیمت پایین میعانات در مقایسه با ارزش ترکیبات محتوایی؛ به طوری که قیمت این فرآورده معمولا فقط 2-3 دلار بیشتر از نفت خام در هر بشکه است.
این موارد به معنای سود بیشتر پالایشگاه‌های میعانات گازی در مقایسه با پالایشگاه‌های نفت و سود کمتر صادرات این فرآورده بصورت خام است و همین عامل سبب طراحی پالایشگاه‌هایی با خوراک میعانات گازی در ایران شد که فهرست و وضع کنونی هر کدام از آنها در جدول 2 آمده است:
همانطور که در جدول 2 مشاهده می‌شود، ایران برنامه کاملی برای فرآورش میعانات گازی در داخل کشور طرح‌ریزی کرده است به طوری که به گفته مسئولین وزارت نفت در سال‌های آینده ایران هیچ میعاناتی برای صادرات نخواهد داشت؛ اما نکته اینجاست که با در نظر گرفتن عمر مفید مخازن گازی در میدان مشترک پارس جنوبی و افت فشار حاصل شده در این مخازن پس از گذشت چند سال از بهره برداری آنها، تسریع در احداث و بهره برداری از پالایشگاه‌های میعانات گازی باید بیشتر مورد توجه مسئولان دولتی و بخش خصوصی قرار گیرد.
در مجموع، هرچند عزم جدی وزارت نفت برای آغاز فرآیند احداث پالایشگاه‌های 8 گانه سیراف طی دو سال اخیر قابل تحسین است اما امید است که در سال‌های آتی نیز ساخت این طرح بزرگ و فراگیر پالایشی با قوت پیگیری شود تا به روند فرسایشی مشابه در پالایشگاه‌های ستاره خلیج فارس و پارس پتروفیلد گرفتار نشود. همچنین مورد انتظار است که وزارت نفت عنایت ویژه‌ای به دو پالایشگاه اخیر داشته باشد؛ بویژه پالایشگاه ستاره خلیج فارس که یک طرح ملی است و با تولید 36 میلیون لیتر بنزین در روز، می‌تواند کشور را از وارد کننده به صادر کننده این فرآورده بدل کند.
عماد رفیعی، کارشناس انرژی (فوق لیسانس مهندسی شیمی از دانشگاه تبریز)
نظر شما