از سه دهه پیش دنیا بیشتر متوجه محیط زیست شد، گرم‌تر شدن زمین، سوراخ شدن لایه ازن، جاری شدن سیل‌های بنیان کن که بر اثر قطع بی رویه و بی حساب درختان پیش آمد، آلودگی‌های شدید هوا در شهرها و ... از جمله بحران‌های عمیق محیط‌ زیستی است که بشر را به شدت تهدید می‌کند.

نگاه یکسویه به پیشرفت در کشورهای در راه توسعه در سه دهه گذشته رنگ باخته است و روند حرکت توسعه‌ای صرف، به سمت حرکت‌های توسعه‌ای هوشمندانه و پایدار پیش می‌رود. یکی از بنیان‌های توسعه پایدار توجه به محیط‌ زیست است و این مهم، بویژه در رویکردهای چند سال گذشته وزارت نفت پررنگ‌تر شده است.

تالاب هورالعظیم به عنوان یکی از سرمایه‌های زیست محیطی کشور که در جوار میدان‌های نفتی و فعالیت‌های صنعتی وزارت نفت قرار گرفته، موضوع میزگرد شاناست.

پریسا احمدی‌نیا، کارشناس محیط‌ زیست شرکت ملی نفت ایران در میزگرد تخصصی شانا، بر اساس کنوانسیون رامسر، تالاب را چنین تعریف کرد: «مرداب‌ها، باتلاق‌ها و لجن‌زارها، آب‌های طبیعی یا مصنوعی اعم از دائمی یا موقت است که آب‌های شیرین -تلخ یا شور در آن راکد یا جاری یافت شود- و آب‌های دریا که در جزر عمقشان بیش از 6 متر نباشد، در این تعریف گنجانده می شود.»

احمدرضا لاهیجان زاده، مدیرکل حفاظت محیط زیست استان خوزستان در روایتی که از تالاب هورالعظیم ارائه داد، گفت؛ تالاب هورالعظیم در گذشته قطب اقتصادی خوزستان بوده و معیشت بیشتر مردم استان از این تالاب تأمین می‌شده است. ده‌ها هزار گاومیش در آن محیط، زیست می‌کردند و تولیدات لبنی منطقه، به فراوانی یافت می‌شد اما این مزیت با توجه به دلایلی به تدریج از میان رفت. یک دلیل آن عملیاتی بود که صدام انجام داد، دلیل دیگر آن خشکسالی‌های مستمری بود که رخ داد و دلیل دیگر سد سازی‌هایی بود که ترکیه انجام داد. این کشور با ساخت 130 سد روی رودخانه‌های دجله و فرات، سبب کاهش 70 درصدی آب در منطقه هورالعظیم شده است.

وی افزود: برخی اقدام‌ها سبب دو پارچه شدن زیستگاه تالاب هورالعظیم شد. احداث دایک (خاک‌ریز) مرزی از شمال به جنوب ازسوی وزارت نیرو و جلوگیری ورود آب به عراق یکی از روش‌هایی بود که با مدیریت آب از مرگ 130 هزار هکتار از تالاب جلوگیری کرد.

این اقدام‌ها با عملیات اجرایی میدان‌ نفتی آزادگان جنوبی در سال 84 و آزادگان شمالی در سال 87 مصادف شد که حفاظت از تالاب یکی از اساسی‌ترین کارها به شمار می‌رفت. همچنین مقرر شده بود تا جاده‌ها و عملیات عمرانی با نگاه زیست محیطی ساخته شود.  با وجود همه موارد یاد شده باید گفت که سازمان حفاظت محیط‌ زیست و وزارت نفت پارسال در زمینه احیای تالاب هورالعظیم همکاری‌های خوبی داشتند که همچنان ادامه دارد. به‌طوری‌که که مدیر کل حفاظت محیط زیست استان خوزستان گفته است: «به منظور احیای تالاب هورالعظیم در یک سال اخیر 30 میلیارد تومان اعتبار از سوی وزارت نفت هزینه شده است.»

اهمیت این موضوع به حدی بود که معصومه ابتکار، رئیس سازمان حفاظت محیط زیست، در یکی از نشست‌های خبری خود گفت: «با همکاری وزارت نفت 63 درصد از تالاب هورالعظیم احیا شده است». حساسیت‌ها درباره وضع زیست محیطی تالاب هورالعظیم، جایگاه بهداشت، ایمنی و محیط‌ زیست (HSE) در صنعت نفت و رویکرد تعاملی وزارت نفت با سازمان حفاظت از محیط زیست در فعالیت‌های صنعتی خود سبب شد شبکه اطلاع‌رسانی نفت و انرژی (شانا) میزگردی را با عنوان «احیای تالاب هورالعظیم؛ چالش‌ها و راهکارها» و با حضور احمدرضا لاهیجان زاده، رئیس سازمان محیط زیست استان خوزستان؛ کوروش رضازاده، قائم‌مقام HSE (بهداشت، ایمنی و محیط زیست) شرکت مهندسی و توسعه نفت (متن)؛ میترا البرزی‌منش، مدیرعامل انجمن پایشگران محیط‌ زیست ایران؛ منصور ناصرین، کارشناس ارشد مدیریت محیط زیست شرکت ملی نفت ایران و پریسا احمدی نیا، کارشناس محیط زیست شرکت ملی نفت ایران برگزار کند. در ادامه مباحث مطرح شده در این میزگرد را می‌خوانیم:

• وزارت نفت چه اقدام‌هایی برای احیای تالاب هورالعظیم انجام داده است؟

رضازاده:

 

شرکت مهندسی و توسعه نفت (متن) در کنار رسالت‌ها و وظایف محول شده خود، حفاظت محیط‌ زیست را در دستور کار قرار داده که مصداق آن فعالیت‌های توسعه‌ای در میدان‌های نفتی غرب کارون است.

ما پیش از اجرای هر پروژه‌ای، برای دریافت مجوز از سازمان حفاظت محیط‌ زیست مطالعه می کنیم و گزارش را ارسال می‌کنیم تا بر اساس آن اقدام کنیم، به عنوان نمونه؛ بخش عمده‌ای از عملیات توسعه‌ای میدان نفتی آزادگان شمالی، در تالاب هورالعظیم قرار دارد که پیش از آغاز عملیات، مطالعات زیست‌محیطی را انجام دادیم.

این تالاب از پنج حوضچه تشکیل شده است که شماره‌های یک و دو آن در طرح آزادگان شمالی قرار دارد و در آینده نزدیک افتتاح خواهد شد. در بخشی دیگر نیز در حوضچه‌های سه، چهار و پنج نیز قرار دارند و مراحل حفاری را طی می‌کنند.

طرح یاران شمالی در نقطه صفر مرزی نیز در حوضچه شماره چهار اجرا می‌شود که حدود 85 درصد پیشرفت داشته است و دو تا سه ماه دیگر افتتاح خواهد شد. در عین حال طرح توسعه میدان یاران جنوبی در نقطه صفر مرزی نیز در حوضچه شماره پنج انجام می‌شود.

باید گفت که در آبگیری یا همان حقابه تالاب، شرکت ملی نفت و سازمان حفاظت محیط‌ زیست دخیل نیستند و مدیریت آن بر عهده وزارت نیرو و سازمان آب است. افزون بر این‌، بارش‌های کم یکی از دلایل اصلی خشکسالی تالاب‌ها در سال‌های اخیر به شمار می‌رود، برای خطوط لوله‌ نفتی نیز خطر آفرین است، زیرا نیزارها بر اثر کم آبی، از خود گاز متان تولید می‌کنند و این مسئله سبب آتش‌سوزی می‌شود، بنابراین شرکت متن برای پیشگیری از مشکل احتمالی در آن منطقه ایستگاه آتش نشانی ایجاد کرده است.

حقابه حدود 80 میلیون متر مکعب در ساعت، پارسال پاسخگوی تالاب‌ها نبود. این مسئله سبب ایجاد گمانه‌زنی‌هایی شد. برای نمونه گفته شد؛ شرکت نفت مسئول خشک شدن حوضچه‌های شماره 3 و 4 شده، که در پاسخ باید گفت این نگاه اشتباه است، زیرا از بالا دست، آبی برای رهاسازی وجود نداشت.

در سال 1390 به دلیل پایان سریع ساخت جاده‌های منتهی به چاه‌های نفت برای دسترسی‌های ضروری، از شورای امنیت ملی برای بستن حوضچه‌های شماره سه و چهار، به مدت یک تا دو سال مجوز گرفتیم و پس از پایان پروژه ساخت جاده‌ها، دریچه‌ها دوباره باز شدند.

با وجود مشکلات پیش آمده، به دلیل بارندگی‌های نسبتا زیاد امسال، کمیت (دبی) آب در دریچه‌های بالا دست (سد دز و کرخه) به 450 متر مکعب در ثانیه رسید و حوضچه‌های شماره 3 و 4 پرآب شدند. بر خلاف برخی گفته‌ها و گمانه زنی‌ها، فعالیت‌های نفتی در این منطقه سبب خشکسالی تالاب هورالعظیم نبود بلکه بارش‌های کم از دلایل اصلی این خشکسالی‌ها به شمار می‌آمد.

نکته دیگر این است که بر اساس گزارش سازمان حفاظت محیط‌ زیست و اداره کل حفاظت محیط‌ زیست استان خوزستان، کانون ریزگردی در حوزه غرب کارون نداریم و حدود 120 هزار هکتار از کانون‌های شناسایی شده گرد و غبار استان خوزستان از چذابه، هویزه، سوسنگرد است که کانون‌های هندیجان و رامهرمز سهم بیشتری را به خود اختصاص داده‌اند.

• منتقدان معتقدند که شرکت‌های نفتی اولویت‌های زیست‌محیطی را در اقدام‌های خود در نظر نمی‌گیرند و تنها به فکر اقدام‌های توسعه ای هستند.

احمدی‌نیا:

 

خیر این‌گونه نیست، زیرا پیش از انجام هر پروژه‌ای، مطالعات آثار زیست محیطی در شرکت مهندسی و توسعه نفت (متن) انجام می‌شود تا در همه فعالیت‌ها، مسائل زیست محیطی لحاظ شود.

رضازاده:

واحد بهداشت، ایمنی و محیط‌ زیست (‌HSE‌) شرکت متن در همه طرح‌های هورالعظیم مسئولیت نظارت دقیق بر مسائل زیست‌محیطی را در دستور کار خود قرار داده است تا پیش از آغاز هر پروژه‌ای آثار زیست‌محیطی آن‌ را بسنجند و بررسی کنند.

ما برای رفع مشکلات موجود زیست‌محیطی تالاب هورالعظیم، پیشنهاد تشکیل یک هسته مشترک با هفت کارشناس محیط‌ زیست را به سازمان حفاظت محیط زیست دادیم. یکی از دلایل این پیشنهاد به عهده گرفتن هزینه‌ها و رصد فعالیت پیمانکاران برای جلوگیری از آسیب به محیط زیست است.

برای رها نشدن کنده‌های حفاری در محیط تالابی تصمیم گرفته شد بیرون از تالاب، با هماهنگی اداره کل محیط‌ زیست استان خوزستان مکانی برای ساخت لندفیلد به‌منظور جمع‌آوری این کنده‌ها در اختیار ما گذاشته شود تا افزون بر ساخت آن مطابق با استانداردهای بین‌المللی، همه کنده‌های این منطقه پس از جامدسازی در سلر به سرعت و بدون وقفه به لندفیلد منتقل شود تا از این طریق از پراکندگی آنها در محیط جلوگیری شود.

همچنین به دلیل عبور برخی مسیرهای نفتی از کنار تالاب، برای جریان تبادل آب حوضچه‌ها به‎وسیله حدود 244 دهنه پل و با هماهنگی اداره کل محیط زیست استان خوزستان، جاده‌های اختصاصی دسترسی به فاصله 500 متری از تالاب ساختیم؛ همچنین در خواست شد تا 39 دهنه پل دیگر نیز ساخته شود که هزینه‌ آن بیش از 153 میلیارد ریال بود.

برای جلوگیری از تخلفات، تصفیه خانه‌ای مرکزی با ظرفیت 1200 متر مکعب در شبانه روز در غرب کارون ساختیم که ابتدای سال 95 به بهره‌برداری رسید و هم اکنون به‎طور میانگین روزانه 750 تا 850 متر مکعب پساب در آن تصفیه و برای آبیاری فضای سبز استفاده می‌شود.

برای سامان‌دهی پسماند شهری ناشی از فعالیت کارگاه‌ها، قراردادی با شهرداری هویزه بستیم و یک نماینده به منظور نظارت بر حمل زباله‌های شهری و تحویل آن به شهرداری معرفی کردیم تا بر اساس بارنامه‌های ارسالی به شهرداری هزینه کرایه پرداخت کنیم. در عین حال یک زباله‌سوز مرکزی نیز ایجاد کردیم.

برنامه جامعی با هماهنگی اداره کل محیط‌ زیست استان خوزستان به نام CPL تهیه کردیم و از شهریورماه 94 همه فعالیت‌های خود را مطابق با آن انجام دادیم، همچنین، یک هسته زیست‌محیطی در نظر گرفتیم تا در صورت گزارش تخلف از پیمانکار، جرایمی برایشان در نظر گرفته شود؛ با این روش‌ها توانستیم به مدیریت پساب‌ها برسیم.

البرزی‌منش:

 

با توجه به این‌که یکسو نگری به روند توسعه ایران لطمه زده است، بسیار خوشحالم که میان شرکت ملی نفت ایران و اداره کل محیط زیست استان خوزستان پیوند و همکاری خوبی وجود دارد. وزارت نفت تأمین کننده بیشترین درآمد ملی کشور است، بر این اساس توقعات از وزارت نفت برای حفاظت از استانی که بستر تأمین این منابع و درآمدهاست، افزایش می یابد.

کسب تجربه مثبت به دلیل توسعه در استان خوزستان یکی از نیازهای ضروری در کشور است، اما توسعه نامتناسب و غیر پایدار، بهانه‌ای برای انتقادها خواهد شد. وزارت نفت با حساسیت ویژه روی برنامه‌ای که پیش می‌برد، پایداری خود را در توسعه حفظ کند.

شاهد هستیم که شرکت ملی نفت در یک سال گذشته فرصت آب را از بالادست برای حفاری‌ها گرفته است که برای رفع این مشکل باید از فناوری‌های روزآمد استفاده کرد. تالاب‌ها، چشمه‌های ریزگرد هستند اما نمی‌توان انکار کرد که اگر اکنون به چشمه انتقال ریزگرد بدل نشده اند، در فرایند بی آبی در آینده نزدیک با این اتفاق روبرو خواهیم بود و تعداد روزهای هوای سالم کم می شود. پیشنهاد می‌کنم شرکت ملی نفت به نحو احسن با سازمان حفاظت محیط زیست تعامل داشته باشد.

لاهیجان‌زاده:

شکایت اداره کل محیط‌ زیست استان خوزستان از وزارت نفت دلایل متعددی دارد، از جمله آن‌ها می‌توان به عمل نکردن وزارت نفت به برخی تعهدهای خود اشاره کرد. خاکبرداری نکردن از بستر تالاب، خارج کردن کنده‌های حفاری به بیرون از تالاب و انباشت در لندفیلدهای استاندارد و ساخت کارگاه‌ها در خارج از تالاب از جمله مواردی بود که سبب شکایت ما از وزارت نفت شد.

وزارت نفت متعهد شد تا در مدت چندماه اقدام‌های لازم را انجام دهد و موارد منجر به شکایت را برطرف کند که البته مواردی از آن تعهدها نیز انجام شد. از شرکت نفت خواسته شد تا برای همه جاده‌های ساخته شده تونل (کالبرت) ایجاد شود که ماحصل آن 39 تونل بود. همچنین لندفیلدهایی را برای اراضی 10- 30 هکتار آماده کردند و تصفیه خانه انسانی در آزادگان جنوبی نیز ساخته شد. باید گفت که این اقدام‌ها در 2 سال گذشته انجام شده است و اکنون مشکلات به حداقل رسیده و شاهد تخلفات بسیار جزئی و موردی هستیم.

ناصرین:

ستاد ایمنی، بهداشت و محیط زیست شرکت ملی نفت، مسئولیت نظارت بر فعالیت‌های نفتی را برعهده دارد تا همه اقدام‌های نفتی با توجه به حفاظت از محیط‌ زیست انجام شود. با توجه به قدمت و فرسودگی که در تجهیزات این صنعت داریم، بخشی از اقدام‌های ما به ترمیم قطعات فرسوده باز می‌گردد و به طور ناخواسته آلودگی‌هایی به همراه دارد.

نوک پیکان قسمت اعظم اتهام‌های محیط زیستی فعالیت‌های غرب کارون، به سمت شرکت ملی نفت است که ما با آمادگی کامل و مستندات مورد نیاز در این حوزه حضور یافته ایم.

مدیریت بهداشت، ایمنی و محیط‌ زیست (HSE) وزارت نفت راهکارها و دستورعمل‌های زیست‌محیطی درباره مسائل ارزیابی زیست‌محیطی و مدیریت پسماند تهیه کرده است که از نیمه دوم پارسال تاکنون در شرکت‌های تابعه به آنها عمل می شود.

پیش از این، فعالیت‌های زیست‌محیطی بویژه در ارزیابی‌ها پراکنده بود و هر شرکتی با توجه به تهیه دستورعمل خود مطالعه و ارزیابی می‌کرد، اما در یک سال گذشته مدیریت بهداشت، ایمنی و محیط‌ زیست وزارت نفت با اداره کل محیط‌ زیست استان خوزستان برای تسهیل یکسان‌سازی ارزیابی‌ها مذاکراتی داشته است.

رضازاده:

در میدان آزادگان شمالی قرار بود 58 حلقه چاه حفر شود اما با تذکرهای اداره کل محیط‌ زیست استان خوزستان به 20 حلقه کاهش یافت. در قراردادهای ما یاد شده که پیمانکار موظف است، خاک‌های منتشر شده ناشی از فعالیت‌های خود را به حالت اولیه بازگرداند، در غیر این صورت آخرین صورت حساب پیمانکار تسویه نخواهد شد.

در اسفندماه پارسال به همراه مدیرکل محیط زیست استان خوزستان و مدیر HSE شرکت متن بازدیدی از منطقه داشتیم. میان حوضچه شماره 2 و 3، 75 دریچه وجود دارد که اگر آب به مرز چهار متر برسد دریچه‌ها را باز می‌کنند.

• آیا برنامه‌ای برای توسعه حفاظت از محیط زیست در میدان‌های مشترک داریم؟ سهم صنعت نفت در ایجاد آلودگی‌های زیست محیطی چه مقدار است؟

ناصرین:

 

اکنون یکی از مباحث ملی، افزایش توجه زیست‌محیطی و میدان‌های مشترک است، با افزایش توجه به مسائل زیست‌محیطی در غرب کارون یک برنامه کلی در این منطقه تدوین شده که با هماهنگی اداره کل محیط‌ زیست خوزستان این برنامه در فصل‌های مختلف و با زمانبندی خاص در حال اجراست.

در گذشته، یکی از چاه‌های غرب کارون 50 هزار بشکه در روز نفت تولید می‌کرد که به دلیل آلودگی زیست‌محیطی این میزان با مشورت و راهنمایی محیط زیست، تا 18 هزار بشکه کاهش پیدا کرد. البته باید گفت؛ صرف نظر از سایر آلودگی‌های موجود در این استان، سهم نفت در تولید این آلودگی کمتر از 10 درصد است.

• برخی رسانه‌های محلی گزارش داده‌اند که شرکت ملی نفت طی یک عملیات ضربتی برای خشکاندن هورالعظیم اقدام کرده است.

رضازاده:

رئیس اداره کل محیط‌ زیست استان خوزستان در عملیاتی شبانه به ما اعلام کرد که ما می‌خواهیم دریچه‌های بالادست سد کرخه و سد دز را به دلیل وقوع باران سیل آسا باز کنیم، بنابراین احتمال آبگرفتگی تاسیسات شما وجود دارد. بر این اساس یک تیم واکنش شبانه در منطقه تشکیل دادیم تا به ناچار این دریچه‌ها بسته شود. این مسئله نیز راهگشا بود و به گواه کارشناسان، انتخابی درست برای حفظ محیط زیست بود، البته باید یادآوری کنم که ما دریچه‌های سه و چهار را مسدود نکردیم.

آنچنان که در ابتدا گفته شد، مدیریت باز کردن دریچه‌ها با وزارت نیرو است و این مسئله در یک شرایط خاص و طی یک بحران طبیعی ملی به‌وجود آمد که اکنون چنین اجازه‌ای نداریم.

احمدی‌نیا:

طرح آمایش سرزمین یکی از اقدام‌های اساسی برای توسعه مناسب است که در اغلب کشورها وجود دارد. طبق آن می توان مشخص کرد که کدام صنعت در کجا تاسیس شود. این طرح از سال 64 بود که به عنوان نمونه راه آهن سرخس- مشهد در آن دیده شده بود اما آزاد راه تهران -شمال در آن دیده نشده نبود. اگر طرح آمایشی صحیح داشته باشیم این مشکلات به‌وجود نمی آید و  اکنون جای طرح آمایش سرزمین در کشور ما خالی است.

البرزی‌منش:

در 25 سال پیش طرح آمایش سرزمینی مطرح بود که بعدها به طرح آمایش استانی که از بدترین طرح‌هاست تبدیل شد، زیرا هر استانداری می‌خواهد همه صنایع را در استان خود داشته باشد.

• چقدر از ریزگردهای موجود در خوزستان مربوط به تالاب هورالعظیم و فعالیت‌های شرکت ملی نفت است؟

لاهیجان‌زاده:

تالاب هورالعظیم بخشی از تالاب‌های بزرگ بین النهرین است. مساحت این تالاب‌ها تا سال 1990 به 2 میلیون هکتار می‌رسید، در این سال به واسطه اشغال کویت ازسوی عراق، آمریکا به عراق حمله کرد و سبب شد رژیم صدام یک فاجعه زیست محیطی به بار آورد البته پیش از آن باید بگویم که ماجرای خیزش شیعیان عراق در جریان انتفاضه شعبانیه نیز یکی دیگر از دلایل از بین بردن تالاب‌های عظیم بین النهرین ازسوی صدام بود. او به این بهانه که مبارزان و مخالفان شیعه در نیزارها و مخفیگاه‌های این تالاب‌ها پنهان می‌شوند، دست به این جنایت زیست محیطی زد. نخست همه تالاب‌ها را خشک کرد و سپس دستور داد، همه نیزارها به آتش کشیده شود.

وی دستور ساخت کانالی به طول 50 کیلومتر و عرض 2 کیلومتر داد تا از این طریق، آب تالاب‌های منتهی بین النهرین را تخلیه کند. این روند ادامه داشت و تا سال 2000 شاهد خشک شدن 80 تا 90 درصد کل تالاب‌ها بودیم به‌طوری‌که سازمان بین الملل در آن سال از 2 فاجعه زیست محیطی یاد می‌کند. یکی از میان رفتن مقدار زیادی از جنگل‌های آمازون و دیگری خشک شدن تالاب‌های بین النهرین بود. تالاب هورالعظیم نیز بخشی از تالاب‌های بین النهرین است. این عملیات صدام سبب شد تا از سال 2002 شاهد بروز نخستین ریزگردها باشیم.

از سال 2002 نخستین ریزگردها آغاز می‌شود و 2 میلیون هکتاری که بزرگترین کانون اکوسیستم‌های آبی دنیا بود به عنوان بزرگترین سپر گرد و غبار استان خوزستان، غرب عراق و سوریه از میان رفت و منطقه دیگر رطوبت نداشت. سپس شاهد افزایش دما و وقوع ریزگردها بویم. باید به این نکته توجه شود که از کل 2 میلیون هکتار تالاب‌های بزرگ بین‌النهرین، 400 هزار هکتار مختص به هورالعظیم است که از این مقدار 150 هزار هکتار آن در کشور قرار دارد.

• دور بعدی آبگیری تالاب هورالعظیم از چه زمانی است؟

لاهیجان‌زاده:

از مهر 95 دور بعدی راه سازی آب آغاز می‌شود و 200 متر مکعب در ثانیه آب در تالاب رها خواهد شد، با این روش بخش‌هایی از حوضچه شماره سه که به دلیل تبخیر و برداشت آب کشاورزی کم شده بود، دوباره باز می‌گردد. همچنین باید حوضچه‌های شماره چهار و 5پنج را مدیریت کرد.

در دیداری که با وزیر نفت و در سفر ایشان به خوزستان داشتیم، 12 پیشنهاد ارائه شد که همه آن‌ها از سوی وی پذیرفته شد. خریداری MOS و MOT و جلوگیری از آتش زدن پیت نفتی، ساخت چاه تزریقی همزمان با پروژه‌ها از جمله پیشنهادهای مطرح در این دیدار بود. برای جلوگیری از سوزندان گاز همراه نفت پیشنهاد داده شد تا هم‌زمان پروژه‌ای برای جمع‌آوری در نظر گرفته شود. همچنین با همکاری وزارت نفت بازه زمانی حوزه مدیریت پسماند به تفکیک فعالیت هر میدان تعیین شد.

وزیر نفت از دو پیشنهاد دیگر با عناوین تهیه طرح جامع مدیریت زیست‌محیطی میدان‌های غرب کارون و طرح جامع زیست‌محیطی مناطق نفت‌خیر جنوب بسیار استقبال کرد البته برای تحقق این دو پیشنهاد باید از مشاوران خارجی بهره گرفت.

رضازاده:

برای همکاری‌های مستمر و پایدار برای دغدغه‌های زیست‌محیطی وزارت نفت، هر سه ماه یک‌بار گزارش همه اقدام‌های شرکت مهندسی و توسعه نفت (متن) به اداره کل محیط‌ زیست استان خوزستان ارسال می‌شود. این روند سبب ایجاد اعتماد میان محیط‌ زیست خوزستان و شرکت متن شده است.

•جمع‌بندی

رضازاده:
 اکنون تعامل خوبی میان وزارت نفت و اداره کل محیط زیست استان خوزستان شکل گرفته است. سعی می‌کنیم تا وظیفه ذاتی خود که یعنی حفظ و نگهداری محیط‌ زیست را به بهترین شکل ممکن انجام دهیم.

ناصرین:

یکی از اولویت‌های شرکت ملی نفت ایران در نظر گرفتن مسائل زیست‌محیطی است که در این برهه از زمان ارتباطات بسیار نزدیکی میان اداره‌های محیط‌ زیست استان و سازمان حفاظت محیط‌ زیست، وزارت راه و شهرسازی و شرکت ملی نفت ایران بر قرار شده است. شاید، پیش از این نبود یک زبان مشترک و حلقه مفقوده‌ای میان سازمان محیط‌ زیست و شرکت‌های صنعتی و وزارت نفت وجود داشت؛ اما اکنون ارتباط بسیار خوبی شکل گرفته است تا در مدت زمان کوتاهی چالش‌های زیست‌محیطی را مطرح می‌کنیم. آمادگی کامل داریم تا همکاری‌های خود را بیشتر و مغایرت‌ها، چالش‌ها و مشکلاتی که در حوزه محیط‌زیست وجود دارد را با همکاری اداره‌های حفاظت محیط‌ زیست برطرف کنیم.

البرزی منش:

هورالعظیم مسئله‌ای است که همه افراد سهیم در مدیریت آن باید مانند یک جامعه در کنار هم حضور داشته باشند تا از این طریق تعامل مشترکی به‌وجود آید. برای حل مشکل کم آبی و خشک‌سالی هورالعظیم باید از بخشی نگری و تبرئه سازمان‌های مربوطه دوری کرد.

لاهیجان‌زاده:

برخی فرصت‌ها همیشه مهیا نمی‌شود و باید قدر آن را بدانیم. اکنون در شرایطی قرار گرفته‌ایم که مقام معظم رهبری بر حفظ محیط‌ زیست تأکید فراوانی داشته‌اند و دولت هم حامی محیط‌ زیست است.

وزیر نفت نیز به محیط‌ زیست توجه ویژه ای دارد بنابراین با توجه به وجود نگاه‌های مثبت، بهتر است زیر مجموعه نفت از فرصت پیش آمده استفاده برای حفظ هر چه بهتر محیط زیست همه تلاش خود را به کار گیرند.