فارغ از این‌که احتمال اشتباه 14 کشور تولیدکننده یک‌سوم نفت دنیا همراه با روسیه و چند کشور غیراوپک در اجماع برای یک تصمیم چقدر می‌تواند باشد، صعود قیمت نفت از کانال 46 دلار به 54 دلار در کمتر از یک هفته نشان می‌دهد که این تصمیم درست بوده است.
اما برخی معتقدند که باتوجه به افزایش تولید نفت شیل آمریکا و دیگر منابع غیرمتعارف نفت در نتیجه رشد قیمت‌ها، این توافق درعمل مدت زیادی بر بازار موثر نخواهد بود و به سرعت جای خود را به افت قیمت خواهد داد که این گزاره نیز درست به نظر می‌رسد. سوال اصلی این است که چطور سیاستی که برای اوپک زیان دارد، می‌تواند «موفق» و «درست» ارزیابی شود؟
پاسخ به سرشت تصمیم‌های اقتصادی مربوط است؛ تصمیم‌های کلان اقتصادی در سرشت خود یک «بده‌بستان» دارند. شاید ایده‌آل برای اعضای اوپک این است که روزانه هر میزان که نیاز دارند نفت تولید کنند، آن هم با قیمت 200 دلار و هیچ وقت هم نفت شیل وارد مدار تولید نشود.
اما در واقعیت این گونه نیست و با افزایش قیمت، به تدریج نفت‌های با هزینه تولید بیشتر وارد مدار تولید می‌شوند. این روند در سال‌های اخیر با کاهش نقطه سربه‌سری (Break-Even Point) در نتیجه رشد فناوری، افزایش تعداد چاه‌هایی که پس از حفاری، هنوز تکمیل نشدند و به مدار تولید نیامدند (موسوم به DUC) و تمرکز بر نقاطی که بهره‌دهی چاه در آنها بیشتر است (مثل حوزه Permian) با سرعتی به مراتب بیش از گذشته صورت می‌گیرد؛ چنان که می‌توان گفت از این پس قیمت نفت در عمل سقفی خواهد داشت که شاید حتی کمتر از 70 دلار باشد.
برای اوپک، و به طور خاص عربستان، بده‌بستان میان «سهم بازار» و «درآمد نفتی» است؛ یعنی اگر تولید را کاهش دهند تا درآمد افزایش یابد، سهم بازار را از دست می‌دهند و بالعکس. خب پس راه‌حل چیست؟ آن هم در شرایطی که نمی‌توان هیچ رقم دقیقی برای قیمت بهینه نفت پیدا کرد و حتی اگر چنین رقمی وجود داشته باشد، اوپک باید همه تولیدکنندگان نفت کل دنیا را وادار به پذیرش آن کند؛ چراکه بازار نفت جهانی است و هر بشکه نفت در هر جای دنیا بر عرضه کل نفت تاثیر دارد.
من پاسخ این سوال را به نقل از محمد مروتی (در شماره 127 تجارت فردا) می‌آورم. ایشان با توجه به بده‌بستانی که به آن اشاره کردم، در پاسخ به این که استراتژی بهینه تولید چیست، گفت: «فرض کنیم یک «تولیدکننده غالب» مثل عربستان وجود دارد که می‌تواند در بازار، قیمت نفت را تعیین کند. سوال مهم این است که قیمت را چقدر باید تعیین کند.
برای سادگی فرض کنیم تولیدکننده غالب دو گزینه دارد: تولید 10 میلیون بشکه نفت در روز که منجر به قیمت 60 دلار بشود و تولید 6 میلیون بشکه نفت در روز که منجر به قیمت 100 دلار بشود. سوالی که مطرح می‌شود این است که استراتژی بهینه برای تولید نفت عربستان چیست؟ 10 میلیون بشکه در روز یا 6 میلیون بشکه در روز؟
از نظر «نظریه بازی» راهبرد بهینه برای عربستان در مثال فرضی ما این است که یک سال 10 میلیون بشکه با قیمت 60 دلار تولید کند و سال دیگر 6 میلیون بشکه با قیمت 100 دلار در هر بشکه؛ یعنی به طور متوسط 80 دلار برای هر بشکه به دست بیاورد ولی بازار را متلاطم نگه دارد و حداکثر ریسک را برای رقبای پرهزینه ایجاد کند. اگر عربستان با نوسان تولید کند، تولیدکننده با هزینه 70 دلار، با ریسک مواجه می‌شود و برای توسعه میادین جدید تعلل می‌کند.»
رامین فروزنده
روزنامه نگار
نظر شما