روستای منصورآباد در غرب استان کرمانشاه و 72 کیلومتری جنوب شهرستان قصرشیرین که در ایام جنگ هشت ساله بیش از هر نقطه ایران، ویرانی را تجربه کرد و به سبب قرابت با میدان نفت‎شهر (نفت‎شاه سابق) به همین نام معروف شد، حالا پس از گذشت بیش از سه دهه ویرانی می‎خواهد مانند سال‎های دور آباد باشد و آباد بماند.

بهانه راهی شدنم به نفت‎شهر، برنامه بازدید مدیر عمران نفتخیز شرکت ملی نفت ایران است. هرچند سرمای سخت اول صبح کرمانشاه خیلی آزاردهنده بود، اما با فاصله گرفتن از کرمانشاه و نزدیک شدن به قصرشیرین، از شدت این سرما کاسته می‎شود. الان حدود سه ساعتی می‎شود که از فرودگاه کرمانشاه راه افتاده‎ایم و بالاخره پس از طی کردن مسیری طولانی و عبور از چند پاسگاه ایست بازرسی، دوراهی سومار را پشت سر می‎گذاریم. دیگر تا نفت‎شهر راهی نیست؛ خاکی از ایران که حدود 10 سال در تصرف عراق بوده و هنوز از جنگ، یادگارهای بسیاری دارد. نمونه‎اش مین‎هایی که هنوز حادثه می‎آفرینند. همین چند روز پیش بود که خبر آمد یکی از عشایر قصرشیرین بر اثر انفجار مین در حوالی نفت‎شهر از ناحیه پا مجروح شده است.

اگرچه رنجنامه زندگی در مناطق همجوار تاسیسات نفت و گاز، هنوز بخش‎های ناخوانده زیادی دارد؛ اما اینجا در 72 کیلومتری جنوب قصرشیرین و در جوار میدان نفت‎شهر، منطقه‎ای است که بیش از 36 سال از آغاز روزگار نابسامانی‎هایش می‎گذرد و امروز بیش از هر زمان دیگری نیازمند همراهی است.

 اینجا؛ نفت‎شهر: نقطه صفر مرزی ایران و عراق

حالا در نقطه صفر مرزی ایران و عراق، علاوه بر حضور اطمینان‎بخش یگانی از نیروهای ارتش جمهوری اسلامی ایران، ساختمان‎های نو نواری خودنمایی و گنبد طلایی مسجدِ تازه‎ساخت، این حس اطمنیان و امنیت را تقویت می‎کند. هوای نفت‎شهر بهاری است. محسن امیریان، مدیر عمران نفتخیز شرکت ملی نفت همراه با مجتبی نیک‎کردار، معاون عمرانی استانداری کرمانشاه به سمت ساختمان‎ها می‎روند. غلامرضا مرادی از بنیاد مسکن ما را همراهی‎ می‎کند و درباره ساخت‎وسازهای انجام شده توضیح می‎دهد. علاوه بر 50 واحد مسکونی هر یک با زیربنای 220 متر، 2 ساختمان مدرسه (دخترانه و پسرانه برای همه مقاطع تحصیلی)، مسجد، درمانگاه و سالن ورزشی در این منطقه احداث شده است. هرچند نیاز به راهسازی، آسفالت گذرها، ایجاد فضای سبز و تکمیل زیرساخت‎ها هنوز احساس می‎شود، اما مشاهده این بناها آن هم پس از طی مسافت طولانی و گذر از جاده‎هایی که اثری از حیات در آنها نیست، مصداق عمران و آبادانی است.

از نماینده بنیاد مسکن می‎پرسم: «با توجه به فاصله زیاد نفت‎شهر تا استان کرمانشاه و یا حتی تا قصرشیرین و مرزی بودن این منطقه، اهالی قدیم نفت‎شهر چه انگیزه‎ای برای برگشت دارند؟». یکی از کارگران مشغول کار را صدا می‎زند تا پاسخم را از او بگیرم. نامش محمد است. چهره‎اش زیر آفتاب داغ نفت‎شهر که بی‎شباهت به هوای پر از سوزِ سرمای شهر کرمانشاه است، به سیاهی گراییده. محمد با لباس خاکی، دست‎های پینه‎بسته از کار، چهره آفتاب‎سوخته و نگاهی بی‎رمق به خاکی که گویی کعبه آمال و آروزهای اوست، به ابهام‎هایم پاسخ می‎دهد. بی‎شک نفت‎شهر هنوز برای بسیاری از مردان و زنان، تداعی‎گر خاطراتی ناب است.

روایت احیای نفت‎شهر از زبان معاون استاندار

مدیر عمران مناطق نفت‎خیز شرکت ملی نفت و معاون عمرانی استانداری کرمانشاه و هیئت همراهشان از ساختمان‎ها بازدید و سپس نفت‎شهر را به قصد قصرشیرین ترک می‎کنند. قرار است تا ساعتی دیگر در فرمانداری قصرشیرین و عصر هم در استانداری کرمانشاه جلسات مشترکی داشته باشند. شامگاه آخرین روز بهمن ماه، چند ساعت مانده به پرواز برگشت، فرصت کوتاهی برای گفت‎وگو با مهندس نیک‎کردار دست می‎دهد. معاون عمرانی استانداری کرمانشاه پیش‎بینی می‎کند که طی ماه‎های آینده، مردم در واحدهای ساخته شده سکونت کنند و با واگذاری زمین و تکمیل زیرساخت‎های آب و برق که هم‎اکنون به صورت موقت در منطقه موجود است، طعم زندگی به نفت‎شهر بازگردد. نیک‎کردار به تقاضای حداقل 500 خانواده از اهالی برای بازگشت به نفت‎شهر خبر می‎دهد و می‎گوید: «50 واحد مسکونی ساخته شده است و 450 قطعه زمین نیز آماده تحویل به متقاضیان است».

تفاهم‎نامه همکاری برای تامین اعتبار ساخت واحدهای مسکونی، مسجد، مدرسه، سالن ورزشی و درمانگاه، 2 سال پیش بین نفت و استانداری کرمانشاه امضا و مقرر شد وزارت نفت 20 میلیارد تومان اعتبار برای ساخت این اماکن اختصاص دهد؛ اعتباری که به گفته نیک‎کردار تخصیص یافته و وزارت نفت با عنایتی که به مقوله مسئولیت اجتماعی دارد در توافق دیگری نسبت به پرداخت 10 میلیارد تومان اعتبار برای بهسازی جاده قصرشیرین به نفت‎شهر به طول 60 کیلومتر و بیش از هشت میلیارد تومان اعتبار نیز برای تکمیل زیرساخت‎های برق و آب و فاضلاب و ایجاد فضای سبز این منطقه متعهد شده است.

به‎عبارت دیگر، علاوه بر 20 میلیارد تومانی که تاکنون از محل اعتبارات وزارت نفت برای احیای نفت‎شهر هزینه شده است، پروژه‎های تکمیلی دیگری با نیاز به حدود 50 میلیارد تومان اعتبار تعریف شده که از این میان، وزارت نفت متعهد شده 18 میلیارد و 360 میلیون تومان از این 50 میلیارد تومان مصوب را متقبل شود. یعنی وزارت نفت تامین کننده بیش از نیمی از مجموع 70 میلیارد تومان اعتبار لازم برای احیای نفت‎شهر است. به نظر می‎رسد عزم برای احیای کامل نفت‎شهر جزم شده است؛ چه آنکه علاوه بر دستیابی اهالی جنگدیده این دیار به رویای دیرین بازگشت، بی‎تردید استقرار جمعیت در مناطق مرزی، تضمین کننده امنیت کشور خواهد بود.

پیش از ظهر وقتی برای خروج از نفت‎شهر، کنار ایست بازرسی توقف کردیم، یاد جملاتی افتادم که در خاطرات حاج محمد کوثری آمده: «وقتی که عراقی‎ها قصد اشغال نفت‎شهر را داشتند، بچه‎های سپاه آن جا فقط چند قبضه آرپی‎جی داشتند. با این حال چنان مقاومت کردند که موفق شدند ۳۰۰ نفر از نیروهای متجاوز را به اسارت بگیرند. آخرین پیامی که دریافت کردیم توسط مسئول بی‎سیم بود که گفت: الان که این پیام را می‎دهم، عراقی‎ها پشت در اتاق هستند».

با صدای سرباز به خودم آمدم. با چهره‎ای مطمئن، نگاهی به داخل ماشین انداخت و اجازه عبور داد. صدا در بی‎سیمش پیچید: «خسته نباشید، اینجا همه چیز روبه‎راه است».  

هانیه موحد