به گزارش شانا به نقل از نشریه مشعل، اقتصاد مقاومتی به مقابله با تحریم‌های اقتصادی علیه یک منطقه یا کشور تحریم شده، با کمترین وابستگی به خارج از کشور درباره نیازهای اساسی و راهبردی در شرایطی که صادرات و واردات هیچکدام برای آن کشور مجاز نیست، اطلاق می‌شود.

همچنین اقتصاد مقاومتی به معنای تشخیص حوزه‌های فشار و متعاقب آن تلاش برای مهار و بی اثر کردن آن فشارهاست و در شرایط آرمانی، تبدیل چنین فشارهایی به فرصت با کاهش وابستگی‌های خارجی و تاکید بر تولید داخلی کشور و تلاش برای خوداتکایی است.

به همین منظور بر اساس تصویب‌نامه هیئت وزیران در جلسه 29 /6 /1394 در اجرای سیاست‌های ابلاغی مقام معظم رهبری درباره اقتصاد مقاومتی و به استناد اصل یکصد و سی و هشتم قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران، ستاد راهبری و مدیریت اقتصاد مقاومتی تشکیل شد.

این ستاد به منظور بررسی، تصویب و راهبری برنامه‌های اقتصاد مقاومتی و نظارت بر عملیات اجرایی آنها به ریاست معاون اول رئیس جمهوری و با عضویت وزیران امور اقتصادی و دارایی، نفت، نیرو، کشور، جهاد کشاورزی، راه و شهرسازی، دفاع و پشتیبانی نیروهای مسلح، صنعت، معدن و تجارت، تعاون، کار و رفاه اجتماعی، ارتباطات و فناوری اطلاعات، رئیس سازمان مدیریت و برنامه ریزی کشور، رئیس سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری، رئیس سازمان صدا و سیمای جمهوری اسلامی ایران، رئیس کل بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران، معاون امور مجلس رئیس جمهور، معاون علمی و فناوری رئیس جمهوری، مشاور اقتصادی رئیس جمهور و رئیس هیئت عامل صندوق توسعه ملی و سه نفر اقتصاددان به انتخاب رئیس ستاد تشکیل شد.

در این شرایط وزارت نفت بر اساس سیاست‌های کلی اقتصاد مقاومتی 24 محور را که می تواند راهگشای چالش‌های پیش‌روی اقتصاد ایران باشد، مورد توجه قرار داد و کارنامه درخشانی از خود برجای گذاشت تا جایی که می توان گفت عملکردش در اجرای سیاست‌های ابلاغی از دیگر وزارتخانه‌های کشور خیره کننده بوده است.

وزارت نفت با 3 بند اختصاصی در سیاستهای اقتصاد مقاومتی چه کرد؟

صنعت نفت تنها دستگاهی است که سه بند مستقل از سیاست‌های کلی اقتصاد مقاومتی به آن اختصاص یافته است. سیاست‌هایی که 30 بهمن ماه 1392 ازسوی مقام معظم رهبری به قوای سه گانه کشور ابلاغ شد.

در بند سیزدهم این سیاست‌ها دولت برای مقابله با ضربه پذیری درآمد حاصل از صادرات نفت و گاز از طریق:  الف) انتخاب مشتریان راهبردی،  ب) ایجاد تنوع در روش‌های فروش، ج) مشارکت دادن بخش خصوصی در فروش،  د) افزایش صادرات گاز،  ه) افزایش صادرات برق،  و) افزایش صادرات پتروشیمی،  ض) افزایش صادرات فرآورده های نفتی مکلف شده است.

در بند چهاردهم ابلاغیه، سیاست‌های کلی اقتصاد مقاومتی نیز وزارت نفت به «افزایش ذخایر راهبردی نفت و گاز کشور به منظور اثرگذاری در بازار جهانی نفت و گاز و تأکید بر حفظ و توسعه ظرفیت‌های تولید نفت و گاز، به ویژه در میدان‌های مشترک» مکلف شده است.

در بند پانزدهم سیاست‌های کلی اقتصاد مقاومتی هم آمده است: «افزایش ارزش افزوده از طریق تکمیل زنجیره ارزش صنعت نفت و گاز، توسعه تولید کالاهای دارای بازدهی بهینه (براساس شاخص شدت مصرف انرژی) و بالابردن صادرات برق، محصولات پتروشیمی و فرآورده های نفتی با تأکید بر برداشت صیانتی از منابع».

پس از ابلاغ سیاستها و تاکید در این سه بند، بیژن زنگنه برنامه هایی را در خرداد سال 1393  تبیین و برای اجرا به چهار شرکت اصلی ابلاغ کرد.

دورنمای اقتصاد مقاومتی در پالایش و پخش

وزیر نفت، خردادماه 93 افزایش پالایش نفت خام به 2 میلیون بشکه در روز (با احتساب پالایشگاه آناهیتا)، رسیدن به ظرفیت پالایش میعانات گازی نزدیک به یک میلیون بشکه در روز (480 هزار بشکه در پالایشگاه‌های سیراف، 360 هزار بشکه در پالایشگاه ستاره خلیج فارس و 120هزار بشکه در پالایشگاه بندرعباس) را از برنامه‌های بخش پالایش و پخش برای رسیدن به اهداف اقتصاد مقاومتی اعلام کرده بود.

با این برنامه‌ها ظرفیت پالایش کشور به سه میلیون بشکه در روز خواهد رسید. با ابلاغ این برنامه‌ها مشخص شد که وزارت نفت نقشه راه دقیقی برای تحقق اهداف اقتصاد مقاومتی در صنعت پالایشی کشور دارد و گام‌های اساسی در شرایط سخت تحریم از سوی این وزارتخانه برداشته شده است.

اولویت‌های پالایشی در سال 96

وزیر نفت بر اساس ابلاغیه 13/ 02/1396 معاون اول رئیس جمهوری، برنامه‌ها و اولویت‌های شرکت ملی پالایش و پخش فرآورده‌های نفتی در برنامه ملی اقتصاد مقاومتی را به مدیرعامل این شرکت و بر اساس 3 بند، ابلاغ و ارائه گزارش عملکرد مطابق زمانبندی ارائه شده در سامانه «نظام یکپارچه پیشبرد و پایش اقتصاد مقاومتی» را خواستار شد.

پروژه های ابلاغی از سوی بیژن زنگنه

1- پروژه «تکمیل فازهای پالایشگاه ستاره خلیج فارس و پالایشگاه سیراف»

2- پروژه «اجرای عملیات طرح‌های توسعه نوسازی پالایشگاه آبادان و تکمیل و بهسازی پالایشگاه بندرعباس»

3- برنامه «کاهش قاچاق سوخت و انواع فرآورده‌های نفتی با همکاری ستاد مبارزه با قاچاق کالا و ارز»

این موضوع‌ها بهانه‌ای شد تا سراغ عباس کاظمی، مدیرعامل شرکت ملی پالایش و پخش فرآورده‌های نفتی ایران، برویم و از وی درباره اولویت‌های ابلاغی در سال 96 بپرسیم.

پیشرفت 72 درصدی واحدهای فرآیندی فاز دوم ستاره

نخستین پروژه که دارای اهمیت ویژه هم به لحاظ ملی و فنی است « پالایشگاه ستاره خلیج فارس» است که حرف و حدیث زیادی دارد و رسانه های منتقد، گاهی از سر بی انصافی فقط تخریب می کنند و آثار مثبت آن را نادیده می‌گیرند.

کاظمی، از این‌که این پروژه ملی به ثمر نشست و بالاخره پس از 6 سال تاخیر فاز نخست پالایشگاه راه اندازی و تولید بنزین در آن آغاز شد، ابراز خرسندی می کند و می‌گوید: امیدوارم همه ما برای بهره برداری از پروژه های ملی – میهنی که نتیجه آن افتخار و سربلندی ایران است، خوشحال شویم و در مسیر توسعه حرکت کنیم.

وی می افزاید: پیگیری‌ها برای تکمیل فازهای پالایشگاه ستاره خلیج فارس ادامه دارد و جلسه‌های هر دو هفته یک بار با حضور وزیر نفت برگزار می شود، هر چند که پالایشگاه بخش خصوصی است؛ اما به دلیل اهمیت بالا و آثار مثبت ناشی از بهره برداری کامل از پالایشگاه و خودکفایی در تولید بنزین داخل، شرکت پالایش و شخص وزیر پیگیر است.

فاز نخست پالایشگاه ستاره خلیج فارس در حال تکمیل نهایی است و واحد بنزین سازی آن در سرویس قرار دارد و تاکنون بیش از 320 میلیون لیتر بنزین به انبار نفت بندرعباس تحویل شده و در حال تثبیت ظرفیت هستیم و به تولید روزانه بیش از 6 میلیون لیتر بنزین یورو 4 دست یافته‌ایم.

پالایشگاه ستاره خلیج فارس در کنار تولید بنزین تولیدات دیگری از جمله نفت گاز، نفت سفید و نفتا نیز داشته است و در این مدت علاوه بر بنزین، 470 میلیون لیتر نفت‌گاز، 124 میلیون لیتر نفتای شیرین و 340 میلیون لیتر نفتای ترش تولید شده است.

واحد آیزومریزاسیون هنوز به بهره برداری نرسیده است. هم اکنون عملیات اسیدآیزینگ «اسیدشویی» تمام شده است و اکنون در مرحله شارژ کاتالیست قرار دارد که این کار بسیار حساس بوده «زیرا به هیچ وجه نباید اکسیژن به کاتالیست برسد»، بنابراین کار با وسواس و حساسیت زیادی در حال انجام است.

بلافاصله پس از پایان عملیات شارژ کاتالیست در مرحله دریافت فیلد و تکمیل واحد آیزوم هستیم.

خروجی واحد سی سی آر (CCR) روزانه با فرض تولید، ریفرمیت و لایت نفتا 6 میلیون لیتر بنزین با استاندارد یور و4 و 5 است که با وارد مدار شدن واحد 18 «آیزومریزاسیون» تا پایان مردادماه امسال و دریافت کامل میعانات گازی «120 هزار بشکه» به ظرفیت تولید 12 میلیون لیتر بنزین در روز دست خواهیم یافت.

پیشرفت واحدهای فرایندی فاز دوم پالایشگاه ستاره 72 درصد است که تجهیزات موردنیاز با پیگیری‌های صورت گرفته وارد شده و مشغول اجرا هستند که امیدواریم با برنامه‌ریزی صورت گرفته، فازهای بعدی پس از فاز نخست تکمیل و وارد مدار تولید قرار گیرد.

تامین کنندگان مالی در راه سیراف

اولویت‌های بعدی تعیین شده در ابلاغیه «پالایشگاه‌های هشتگانه سیراف» است و من از وضع کنونی و برنامه‌های آینده آن می‌پرسم.

سیراف، منطقه ای که قرار است هشت پالایشگاه مایعات گازی پارس جنوبی به ظرفیت مجموع480 هزار بشکه در روز (هشت پالایشگاه 60 هزار بشکه در روز) در آن احداث شود، این روزها خبرهای خوش دارد و کاظمی با اشاره به امضای قراردادهای تامین مالی و اجرای پالایشگاه‌های هشتگانه سیراف میان کنسرسیومی از شرکتهای «هیوندایی» و «دایلم» از کره جنوبی و همچنین «چیودای» از ژاپن اشاره کرد و می گوید: ارزش این قرارداد سه میلیارد دلار اعلام شده که بر مبنای توافق امروز مقرر شده است 2 میلیارد آن از سوی موسسه‌های مالی و اعتباری کره ای «کی اگزیم» و «کی شور» و یک میلیارد آن از سوی دو شرکت مالی و اعتباری «نکسی» و «کی بی» ژاپن تامین شود.

همچنین طول مدت اجرای این قرارداد چهار سال اعلام شده که با اجرای آن 22 درصد به ظرفیت پالایشی و 57 درصد به خوراک پتروشیمی کشور افزوده می‌شود؛ همچنین اجرای این قرارداد علاوه بر آنکه 13 میلیارد دلار درآمد ناخالص فروش خواهد داشت، سه درصد نیز به تولید ناخالص ملی کشور می افزاید.

معاون وزیر نفت در امور پالایش همچنین از نبود نگرانی برای تامین خوراک این پالایشگاه‌ها پس از 10 سال خبر داد و اعلام کرد: در بحث تامین خوراک به ویژه با حمایت وزارت نفت نباید نگران باشند؛ زیرا وزارتخانه قبل از اعطای مجوز، شرایط تامین خوراک پالایشگاه‌ها را سنجیده و بدون شک مانند بقیه صنایع که 25 سال است خوراک دریافت می کنند، در تامین خوراک این 8 پالایشگاه هیچ مشکلی وجود نخواهد داشت.

تامین 50 درصدی تجهیزات فاز نخست پالایشگاه آبادان از داخل

پس از سیراف، نوبت به پالایشگاه آبادان می‌رسد و کاظمی اعلام می‌کند عملیات اجرای طرح توسعه نوسازی پالایشگاه آبادان با گشایش ال سی آغاز شده و در حال حاضر در مرحله سفارش کالا و بازگشایی پاکات از سوی کمیسیون معاملات هستیم که براساس فرمان مقام معظم رهبری و اولویتهای اقتصاد مقاومتی، تا جایی که امکان دارد سهم داخل از این پروژه را افزایش و حداقل 50 درصد کالای مورد نیاز این پروژه را به سازندگان داخل سفارش خواهیم داد.

وی درباره فاز دوم طرح توسعه پالایشگاه آبادان اظهار امیدواری کرده و می گوید: فاز دوم تا پایان امسال نهایی شود.

حضور ژاپنی‌ها در پالایشگاه بندرعباس

پالایشگاه بندرعباس، یکی دیگر از اولویت‌های تعیین شده شرکت ملی پالایش و پخش است که کاظمی به آن می پردازد و می گوید: پروژه آپگریدینگ و ارتقای کیفیت پالایشگاه بندرعباس یکی دیگر از اولویت‌های ستاد اقتصاد مقاومتی است که در حال حاضر با اعلام آمادگی شرکت چیودا ژاپنی در دست پیگیری است و پیشنهادهای خوبی برای اصلاحات در پالایشگاه و تامین منابع مالی از سوی این شرکت انجام شده، مذاکرات نیز در مرحله مقدماتی است.

مدیرعامل شرکت ملی پالایش و پخش فرآورده‌های نفتی ایران در ادامه به افزایش چهار میلیون لیتری تولید بنزین در این پالایشگاه اشاره کرد و این پروژه را گامی برای تحقق اقتصاد مقاومتی در کشور دانست.

کره‌ای ها در پالایشگاه اصفهان

در ادامه کاظمی به پروژه‌های پالایشگاه اصفهان و تبریز هر چند که در اولویت‌های ستاد اقتصاد مقاومتی به آن اشاره نشده است، پرداخت و گفت: قرارداد تجاری بهبود فرآیند بهینه سازی پالایشگاه اصفهان که قبل از واگذاری انجام شده بود، با دایلم کره امضا شده و امیدواریم امسال کارهای اجرایی آن آغاز شود که با اجرای این طرح، مازوت پالایشگاه به نحو قابل قبولی کاهش و بنزین به شدت افزایش می‌یابد.

وی همچنین پروژه ارتقای کیفیت نفت‌گاز پالایشگاه تبریز به یورو 4 را گامی موثر در تحقق سیاست‌های اقتصاد مقاومتی در بخش پالایش و پخش دانست و اظهار امیدواری کرد که این پروژه تا پایان امسال تکمیل شود.

معاون وزیر نفت در ادامه به بند «کاهش قاچاق سوخت و انواع فرآورده‌های نفتی با همکاری ستاد مبارزه با قاچاق سوخت» اشاره کرد و گفت: جلسه‌های کاهش قاچاق سوخت از سال 92 به ریاست شرکت ملی پالایش و پخش فرآورده‌های نفتی ایران در کمیته مبارزه با قاچاق سوخت هر دو هفته یکبار برگزار می‌شود که پیشرفت‌های خوبی هم حاصل شده است.

وی اجرای طرح تسهیم سوخت به ناوگان حمل و نقل براساس پیمایش را مطلوب توصیف کرد و گفت: در سال 95 نسبت به سال 94 تقریبا 6 میلیون لیتر کاهش مصرف سوخت داشتیم که این موضوع نشان می دهد از توزیع 6 میلیون لیتر سوخت خارج از شبکه جلوگیری کرده ایم؛ البته طبق آمار هم اکنون شاهد افزایش 5.5 درصدی مصرف سوخت در بخش حمل و نقل سنگین هستیم که نشان از توسعه اقتصادی کشور و نه افزایش قاچاق دارد.

وی در ادامه طرح پیمایش را از اقدام‌های مثبت وزارت نفت در جهت اقتصاد مقاومتی و جلوگیری از قاچاق سوخت عنوان کرد که برای ماشینهای سنگین برون شهری اجرا شد و قرار است تا چند ماه آینده، تسهیم سوخت ماشینهای سنگین درون شهری «اتوبوسهای واحد، ماشین‌های حمل زباله، میوه و ساختمانی» هم مشمول این طرح شوند که قطعا بخشی از سوختی که خارج از شبکه توزیع میشود، کنترل خواهد شد.

ساخت 80 درصد قطعات پالایشگاه در داخل

کاظمی یکی از نقاط قوت صنعت پالایش که در پرتو اقتصاد مقاومتی به دست آمده را ساخت بیشتر کاتالیستهای حیاتی در داخل کشور عنوان کرد که پیش‌تر از آمریکا تهیه می شده است.

وی می گوید: امروز کاتالیست‌های واحدهای سی‌سی‌آر و آیزوم در داخل با کیفیت بالا ساخته می‌شود که از آن در پالایشگاه ستاره خلیج فارس استفاده شد؛ البته این کاتالیست قبلا در پالایشگاه اصفهان آزمایش شده بود.

وی در ادامه به سازندگان داخل این نوید را داد که در بحث ساخت داخل، تمام همت شرکت ملی پالایش و پخش این است که برای پروژه های جاری و تامین قطعات، سهم صنایع داخلی افزایش یابد و سهم ساخت داخل را در پروژه های نوسازی و توسعه پالایشگاهها به بیش از 50 درصد ارتقا دهیم؛ چرا که معتقدیم با ظرفیت مهندسی بالای صنایع داخلی، بیش از 80 درصد قطعات پالایشگاه می تواند در داخل تولید شود و همه تلاش مان این است که سهم بیشتری به ساخت داخل تعلق گیرد.

وضع مطلوب صادرات فرآورده‌های نفتی

معاون وزیر در امور پالایش و پخش فرآورده های نفتی تبدیل ایران از واردکننده فرآورده‌های نفتی به صادرکننده پایدار را یکی دیگر از موفقیت های این بخش در جهت اقتصاد مقاومتی دانسته، می افزاید: در حال حاضر وضعیت صادرات فرآورده‌ها مطلوب است؛ به طوری که در مجموع برای مثال در «خردادماه» روزانه 63 میلیون لیتر نفت کوره و نفت گاز صادر کرده ایم که در ماه‌های تیر و مرداد از 70 میلیون لیتر تجاوز می‌کند. مصادیق اقتصاد مقاومتی در وزارت نفت و شرکت‌های تابعه به طور قطع بیش از موارد اعلامی و اولویتهای ابلاغی از سوی ستاد است که با جدیت و پیگیری وزیر نفت و مدیران زیرمجموعه جزو اصول اساسی است که در برنامه های کوتاه مدت و بلندمدت نفت لحاظ شده است و شاید به جرات بتوان ادعا کرد که بیشترین دستاوردهای ستاد اقتصاد مقاومتی در وزارت نفت و چهار شرکت تابعه آن نمود عینی پیدا کرده است.