بهبود عملکرد انرژی علاوه بر کاهش شدت انرژی و مزایای زیست‌محیطی، به تقویت امنیت انرژی می‌انجامد به طوری که سبب کاهش واردات انرژی در بسیاری از کشورها در سال‌های اخیر شده است. بررسی‌ها نشان می‎دهد در صورت عدم اجرای راهکارهای بهینه سازی مصرف و بهبود عملکرد انرژی از اوایل سال 2000 میلادی، میزان مصرف انرژی در سال 2016 در سراسر جهان 12 درصد بیش از مقدار فعلی مصرف می‎شد که این افزایش معادل اضافه شدن اتحادیه اروپایی دیگر به بازار جهانی برآورد شده است.

به طور کلی هدف از استقرار سیستم مدیریت انرژی، توانمندسازی سازمان‌ها برای ایجاد سیستم‌ها و فرآیندهای لازم به منظور نظارت مستمر بر عملکرد انرژی سازمان و پیاده‌سازی آن بر پایه بهینه کردن استراتژی مصرف انرژی، کاهش هزینه‌ها، کاهش انتشار گازهای گلخانه‌ای و ردپای کربن و نیز بهبود جایگاه و مزیت رقابتی سازمان با توجه به اخذ گواهینامه‌های بین‌المللی است.

یکی از استانداردهای جامع و به‌روز در این حوزه، استاندارد بین‌المللی ISO50001:2011 نام دارد که در تمامی سازمان‌ها با اندازه‌های مختلف در هر دو بخش دولتی و خصوصی، صرفنظر از نوع محصول یا خدمات و میزان پیچیدگی فرآیندهای موجود قابل استفاده است.

مطابق گزارش آژانس بین‌المللی انرژی، مجموع گواهینامه‌های اخذ شده برای استاندارد ISO50001 در سطح جهانی از تعداد 459 گواهینامه در سال 2011 (سال انتشار استاندارد) به 11هزار و 985 گواهینامه در سال 2015 افزایش یافته که به تفکیک منطقه جغرافیایی در شکل (1) ارائه شده است.

 شکل 1- شمار گواهینامه‌های ISO 50001  طی سال‌های (2015- 2011) میلادی به تفکیک منطقه جغرافیایی

شمار بالای پیاده‌سازی این استاندارد در سراسر جهان، گواه بر گرایش بین‌المللی به سوی سیستم مدیریت انرژی و افزایش آگاهی از میزان اثربخشی و دستاوردهای حاصل از آن است؛ اگرچه تعداد گواهینامه‌های اخذ شده برای این استاندارد در مقایسه با سایر استانداردهای بین‌المللی سیستم مدیریت از جمله   ISO 9001 (بیش از 220 هزار گواهینامه اخذ شده پس از پنج سال) و ISO 14001 (در حدود 65 هزار گواهینامه) می‌تواند حاکی از فقدان محرک‌ها و سیاست‌های مناسب در حوزه انرژی باشد. به طور کلی، مطالعه و بررسی روند پیاده‌سازی استاندارد ISO50001:2011 در اروپا با دارا بودن 85 درصد از مجموع گواهینامه‌ها،‌ مؤکد آن است که عامل اصلی این موفقیت را می‌توان در مدیریت یکپارچه حوزه بهینه‌سازی انرژی از سوی دولت‌‌ها دانست و اقدامات انجام شده شامل تدوین سیاست‌ها و اهداف کلان، تهیه برنامه‌های اجرایی و دستورکارهای مناسب، اجرای الزامات قانونی و اعطای تسهیلات و مشوق‌های مالیاتی برای ترویج سیستم مدیریت انرژی در سازمان‌ها بوده است. شماری از سیاست‌ها و برنامه‌های اجرایی توسط کشورهای مختلف در این زمینه در جدول (1) خلاصه شده است.

نمونه‎هایی از سیاست‎های حامی سیستم مدیریت انرژی در سایر کشورها Normal 0 false false false EN-US X-NONE FA MicrosoftInternetExplorer4

استقرار مناسب و صحیح سیستم مدیریت انرژی، چه بر اساس الزامات قانونی موجود در دولت‌ها و چه استراتژی درون‌سازمانی‌، می‌تواند به شناخت وضعیت موجود عملکرد انرژی و پتانسیل‌های بهبود در سازمان کمک کرده و لذا صرفه‌جویی‌های انرژی و کاهش هزینه‌های مترتب را سبب شود.

بر اساس تجارب حاصل از استقرار عملی ISO 50001:2011 در کشورهای مختلف، این استاندارد در مرحله بازنگری توسط کمیته فنی TC301 واقع در سازمان جهانی استانداردسازی (ISO) است تا از آن طریق با سایر استانداردهای بین‌المللی سیستم مدیریت در نظام یکپارچه (شامل ISO 90001 و ISO 14001) هم‌راستا شده و نیز بر اثربخشی هرچه بیشتر سیستم مدیریت انرژی در سازمان‌ها بیفزاید.

این کمیته همچنین با هدف ارتقای سطح فنی و کمک به کیفیت استقرار نظام مدیریت انرژی در سازمان‌ها به ویژه صنایع انرژی‌بر، از سال 2014 میلادی اقدام به تهیه و تدوین مجموعه استانداردهای بین‌المللی مکمل در حوزه سیستم مدیریت انرژی کرده که مهم‌ترین آن‌ها همراه با نحوه ارتباطشان با یکدیگر و استاندارد مادر در شکل (2) نشان داده شده‌ است.

مجموعه استانداردهای بین‎المللی مکمل در حوزه سیستم مدیریت انرژی

                                                                                                                                                                                               ساقی صالحی
                                                                                                                                                                                           کارشناس ارشد انرژی