به گزارش شانا به نقل از شرکت ملی مناطق نفتخیز جنوب، بیژن عالیپور در گفتوگویی مبسوط به مناسب سی‌و‌نهمین سالروز پیروزی انقلاب اسلامی، در زمینه طرح‌های آماده افتتاح این شرکت و همچنین چالش‌ها و راهکارهای موجود برای استمرار تولید پایدار، حداکثری و صیانتی توضیحاتی ارائه داده است که در زیر می‌خوانید:
در ابتدا، وضع کلی شرکت را از حیث اجرا و تکمیل طرح‌های مرتبط با تولید چگونه ارزیابی می‌کنید؟
چهار دهه پس از پیروزی انقلاب اسلامی، شرکت ملی مناطق نفتخیز جنوب همچنان به عنوان قطب اصلی تولید نفت ایران، در زمینه تداوم تولید و پایداری تأمین انرژی و ارز کشور مسئولیت سنگینی به عهده دارد. این شرکت به تناسب این مسئولیت، صدها پروژه صنعتی در زمینه نگهداشت و افزایش تولید نفت و گاز و به همین نسبت پروژه‌های پشتیبانی از تولید را به صورت همزمان پیش می‌برد و از این حیث یکی از سازمان‌های پروژه‌محور در کشور محسوب می‌شود. پیشبرد این طرح‌ها با استفاده از یک ساختار مهندسی دقیق و کارشناسی و متناسب با چشم‌اندازهای ترسیم شده از سوی شرکت ملی نفت ایران، باید در یک بازه زمانی مشخص انجام شود و به اتمام برسد، اما از آنجا که صنعت نفت مثل هر وزارتخانه دیگری برای مصارف جاری و توسعه‌ای خود نیازمند اختصاص بودجه است و بودجه نیز محدود به سقف 14.5 درصد درآمدهای حاصل از فروش نفت است، در فراز و نشیب بازار و قیمت نفت، گردش مالی و نقدینگی وزارت نفت و شرکت‌های تابع نیز دچار نوسان می‌شود. بر این اساس، مشکلات ناشی از کمبود نقدینگی از یک سو و چالش تأمین کالاهای اساسی از سوی دیگر مهم‌ترین مشکل فراروی تکمیل بهنگام پروژه‌هاست.
برای برون‌رفت از این مشکلات چه راهکارهای در پیش گرفته‌اید؟
مشکلات نقدینگی با تدبیر وزیر محترم نفت و مدیرعامل محترم شرکت ملی نفت ایران تا حدی برطرف شده و به‌تدریج بخشی از بدهی‌های شرکت به پیمانکاران و سازندگان پرداخت شده و امیدواریم در سال آینده وضع نقدینگی بهبود یابد. از حیث تأمین کالای عمده، اتکای ما از زمان شدت گرفتن تحریم‌ها بر سازندگان داخلی بوده است، اما به هر روی بخشی از تجهیزات مورد نیاز صنعت به‌ویژه کالاهای «های‌تک» همچنان از خارج وارد می‌شود. در دو، سه سال اخیر گشایشی نسبی در این زمینه به وجود آمده و به تناسب آن طرح‌ها نیز در مسیر تکمیل و راه‌اندازی قرار گرفته‌اند.
مناطق نفتخیز جنوب رکوردها و حدنصاب‌های خوبی در زمینه بازگشت به سقف تولید پیش از تحریم‌ها، تکمیل و راه‌اندازی پروژه‌های معوق یا به تازگی در زمینه فراهم کردن مقدمات مهار چاه داشته است؛ مجموعه این اقدامات با توجه به مشکلات نقدینگی و باقی ماندن آثار تحریم‌ها چگونه اتفاق می‌افتد؟
پس از برداشتن تحریم، شرکت ملی مناطق نفتخیز جنوب سه راهبرد کوتاه‌مدت، میان‌مدت و بلند‌مدت را در دستور کار قرار داد که به ترتیب شامل افزایش سریع تولید نفت خام و گاز و رسیدن به سقف پیش از تحریم‌ها، تضمین پایداری تولید از طریق تکمیل طرح‌های معوق و ناتمام با اولویت پروژه‌های کلیدی روسطحی به‌ویژه تأسیسات مرتبط با فرآورش نفت نمکی و تسهیل در انتقال ایمن نفت و گاز با لحاظ الزامهای زیست محیطی و توسعه چهار میدان و 9 مخزن بوده است. نتیجه این اقدامات در کوتاه‌مدت تحقق تولید در مرز 3 میلیون بشکه در سال 94 و رسیدن به سطح پیش از تحریم‌ها بود و در میان‌مدت تثبیت این سقف تولید را به همراه داشت. در بلند‌مدت نیز طرح توسعه میدان‌ها در دست اجراست.
درباره پروژه‌های آماده افتتاح در دهه فجر امسال توضیحاتی ارائه فرمایید. چند پروژه و در کجا به بهره‌برداری می‌رسد؟ تاثیر آنها بر تولید را چگونه ارزیابی می‌کنید؟
بر اساس برنامه زمانبندی شده، 10 پروژه بزرگ صنعتی در دهه فجر آماده افتتاح است. این پروژه‌ها در زمینه احداث و توسعه واحدهای فرآورشی هستند و ازسوی مدیریت مهندسی و ساختمان این شرکت اجرا شده‌اند و راه‌اندازی آنها نقش مهمی در نگهداشت و افزایش تولید نفت و گاز دارد. احداث واحدهای جدید نمکزدایی «اهواز متمرکز»، «بی‌بی حکیمه 1»، «گچساران 3»، «رگ سفید 1»، «اهواز 2 بنگستان»، «هفتکل و نفت سفید»، و توسعه و تجهیز واحدهای نمکزدایی اهواز 2، 3، 4، و «مارون 1» ، احداث سیستم جدید فرآورشی میدان نفتی هفتکل و نوسازی توربوپمپ شماره 7 بوستر اهواز، پروژه‌های یادشده هستند. در این میان واحد نمکزدایی اهواز متمرکز بزرگ‌ترین مجتمع و تأسیسات نمکزدایی کشور است که با ظرفیت فرآورش روزانه بیش از 220 هزار بشکه نفت نمکی در محدوده شرکت بهره‌برداری نفت و گاز کارون احداث شده است. با راه‌اندازی فاز اول این واحد به میزان 110 هزار بشکه در روز، بخش مهمی از ظرفیت لازم برای استمرار تولید نفت با کیفیت از میدان اهواز آسماری فراهم می‌شود.
کارخانه نمکزدایی بی بی حکیمه 1 نیز با هدف فراهم آوردن امکانات و تسهیلات مورد نیاز فرآورش نفت نمکی میدان‌های اقماری بی‌بی حکیمه شامل سولابدر، چلینگر، گرنکان کیلورکریم و چهار بیشه، نرگسی و نیز مازاد نفت نمکی بی‌بی حکیمه در حوزه عملیات شرکت بهره‌برداری نفت و گاز گچساران احداث شده است. از آنجا که برای تولید نفت نمکی این میدان‌ها، ظرفیت بیشتری نسبت به ظرفیت موجود برای فرآورش نفت نمکی چاه‌ها نیاز است، بنابراین به منظور نگهداری سقف تولید، یک واحد نمکزدایی به ظرفیت 55 هزار بشکه در روز در کنار واحد بهره‌برداری بی‌بی حکیمه1 احداث شد.
در هفتکل، قدمت و فرسودگی تأسیسات بهره‌برداری واقع بر میدان هفتکل که پس از مسجدسلیمان به عنوان دومین میدان کشف شده خاورمیانه محسوب می‌شود، سبب شد تا سامانه جدید فرآورشی با ظرفیت روزانه 45 هزار بشکه احداث و یک واحد جمع‌آوری و تقویت فشار گاز نیز در کنار آن ایجاد شود.
جلوگیری از سوزاندن گازهای همراه به عنوان سرمایه‌های ملی و همچنین کاهش آلایندگی و رعایت جنبه‌های محیط زیستی، تزریق گازهای همراه جداسازی شده به میدان نفتی هفتکل به منظور صیانت از میدان و نگهداشت ظرفیت تولید، ارتقای کیفیت نفت تولیدی در حد استانداردهای جهانی و پیاده‌سازی فناوری‌های نو صنایع نفتی به ویژه اجرای سیستم‌های کنترل و پایش تولید از ویژگی‌های این طرح است.
همچنین یک واحد نمکزدایی با ظرفیت 45 هزار بشکه در روز در کنار واحد بهره‌برداری نو تأسیس هفتکل به منظور فرآورش نفت نمکی میدان‌های نفتی هفتکل و نفت سفید و تثبیت دبی تولیدی آنها احداث شده که هم‌اکنون آماده بهره‌برداری است.
از دیگر پروژه‌های مهم آماده افتتاح، توسعه و تجهیز واحدهای نمکزدایی اهواز 2 و 3 و 4، احداث نمکزدایی مارون 1، احداث واحد نمکزدایی رگ سفید 1و احداث واحد نمکزدایی اهواز 2 بنگستان است که به منظور بهبود کیفیت فرآورش نفت نمکی و جلوگیری از کاهش تولید نفت میدان‌های اهواز، مارون و رگ سفید اجرا شده‌اند.
واحد نمکزدایی شماره 3 گچساران با ظرفیت 110 هزار بشکه در روز برای فرآورش نفت نمکی واحد بهره‌برداری شماره 3 و نیز بخشی از نفت نمکی واحد بهره‌برداری شماره 4 گچساران طراحی و احداث شده است. ردیف هفتم توربوپمپ‌های بوستر اهواز در حوزه عملیاتی شرکت بهره‌برداری نفت و گاز کارون قرار دارد که با هدف افزایش قابلیت پمپاژ و استمرار انتقال روزانه نفت خام صادراتی نوسازی، بازسازی، تعمیر اساسی و برای نخستین بار پس از چهار دهه به علت نیاز عملیاتی راه‌اندازی شده است.
گفته می‌شود پروژه‌های نمکزدایی یکی از گلوگاه‌های اصلی تولید در جنوب است، آیا رفع کامل نیازهای مرتبط با فرآورش نفت نمکی، در میان مدت امکان‌پذیر است؟
با توجه به این که میدان‌های نفتی ما در نیمه دوم عمر خود قرار دارند و تولید نفت نمکی رو به فزونی است، متناسب با برنامه توسعه کشور برای ظرفیت‌سازی تولید نفت خام، یکی از محوری‌ترین هدف‌گذاری‌های مناطق نفتخیز جنوب احداث و توسعه واحدهای نمکزدایی است. به این منظور طرح جامع توسعه واحدهای نمکزدایی در مناطق نفتخیز جنوب اجرایی شده است. ظرفیت‌سازی فرآورش نفت نمکی، بالا بردن کیفیت نفت تولیدی، صیانت از ذخایر نفتی با هدف جلوگیری از حفر چاه‌های جدید، جلوگیری از کاهش خوراک پالایشگاه‌ها و رفع مشکلات زیست محیطی با تزریق پساب واحدهای نمکزدایی به چاه‌های دفعی از اهداف و منافع حاصل از اجرای پروژه‌های نمکزدایی است. با اجرای این پروژه‌ها، به میزان ظرفیت تولید، ظرفیت نمکزدایی خواهیم داشت و یکی از محدودیت‌های کلیدی افزایش تولید به شکل اساسی برطرف خواهد شد.
پروژه احداث تأسیسات هفتکل به تازگی به سرانجام رسیده است، آیا می‌توان ادعا کرد که با راه‌اندازی این واحد در عمل همه تاسیسات قدیمی واقع در حوزه مسجدسلیمان نوسازی شده‌اند؟
بله همین گونه است. پروژه احداث تأسیسات فرآورشی میدان نفتی هفتکل یکی از آخرین تأسیساتی است که در حوزه عملیات و محدوده تولید مسجدسلیمان و با هدف جایگزینی تأسیسات موجود با عمر حدود 90 سال و به‌کارگیری فناوری روزآمد اجرا شده و شامل یک واحد بهره‌برداری با ظرفیت 45 هزار بشکه و ایستگاه جدید تقویت فشار گاز با ظرفیت 12 میلیون فوت مکعب است.
میدان نفتی هفتکل در سال 1307 به عنوان دومین میدان نفتی خاورمیانه بعد از میدان مسجدسلیمان کشف و باعث پیدایش تجمعات شهری در آن منطقه شد، اما اکتشاف میدانهایی با ظرفیت‌های بالاتر در کنار اهداف سودجویانه و چپاولگرانه شرکت نفت انگلیس و ایران و پس از آن کنسرسیوم، موجب شد میدان‌های واقع در منطقه تولیدی قدیم به سرعت تخلیه شده و به عنوان منطقه مرده نفتی اعلام شوند. هفتکل در این میان رو به تعطیلی نهاده و عملا مناطق شرکتی آن نیز متروکه و عمدتا تحویل ارتش شد، اما پس از پیروزی انقلاب اسلامی، برنامه‌های ازدیاد برداشت و بهره‌برداری صیانتی از مخازن نفت و گاز و با هدف کاهش آسیب‌های اقتصادی و اجتماعی ناشی از تعطیلی تاسیسات نفتی، در دستور کار مناطق نفتخیز جنوب قرار گرفت و هم اکنون میدان‌های هفتکل و نفت سفید به عنوان یکی از مناطق تحت مدیریت شرکت بهره‌برداری نفت و گاز مسجدسلیمان در مجموع 45 هزار بشکه در روز تولید نفت و افزون بر 12 میلیون فوت مکعب تولید گاز دارند.
با هدف جلوگیری از سوزاندن گازهای همراه که علاوه بر جلوگیری از اتلاف سرمایه ملی از جنبه محیط زیستی در سطح ملی نیز حائز اهمیت است، با انجام مقدمات راه‌اندازی سامانه تقویت فشار گاز که برای نخستین بار در قالب این پروژه احداث شده، با فشارافزایی گازهای همراه جداسازی شده تا فشار 100 بار و تزریق آن به میدان هفتکل، از گاز سوزی 12 میلیون فوت مکعب در روز گاز جلوگیری خواهد شد.
مهم‌ترین رویداد مناطق نفتخیز جنوب در سه ماه پایانی سال مهار فوران چاه 147 رگ سفید بود. درباره این تجربه بگویید.
عملیات مهار چاه ۱۴۷ رگ سفید که در مدت ۵۸ روز با همت کارشناسان شرکت ملی مناطق نفتخیز جنوب و شرکت ملی حفاری ایران محقق شد، رکوردهای بی‌سابقه‌ای در تاریخ صنعت نفت به جا گذاشت. با اطلاع از وقـوع این حادثه در هفتم آبـان ماه 96، ستاد مهـار فوران به دستور وزیر محترم نفـت تشکیل و دو برنامه مهار از عمق و کنترل از سطح در دستور کار قرار گرفت. با وجود اینکه فشار بالای ۲۴۰۰psi دهانه چاه مهم‌ترین مانع مهار از سطح بود، اما برای اجرای این عملیات تلاش بی‌وقفه‌ای انجام شد و با آماده شدن دو لوکیشن و استقرار دکل‌های ۹۳ و ۹۴ فتح در موقعیت‌های مورد نظر در مدت دو هفته، عملیات حفاری چاه انحرافی در موقعیت 147C از یکم آذر ماه آغاز شد. با گذشت ۳۴ روز از آغاز حفاری انحرافی، شامگاه پنجم دی ماه آتش مهیب چاه سرکش ۱۴۷ رگ سفید مقهور اراده حفارگران شد که در نوع خود رکوردی جدید در این زمینه محسوب می‌شود.
سرعت انجام اقدامات مرتبط با تحقق هر دو سناریو بی‌سابقه بود، به گونه‌ای که تنها در دو هفته، دو لوکیشن استقرار دکل‌های ۹۳ و ۹۴، دو استخر آب ۱۳۰ و ۷۰ هزار بشکه‌ای برای عملیات کولینگ یا خنک‌سازی عملیات، ۲۵۰ کیلومتر خط لوله انتقال آب از رودخانه‌های اطراف تا استخرها، نزدیک به ۱۰ جاده دسترسی به دهانه چاه ۱۴۷ احداث شد که در شرایط عادی بیش از ۶ ماه زمان صرف می‌شد تا این مهم تحقق یابد.
پس از استقرار دو دکل شرکت ملی حفاری ایران، تنها در 34 روز به عمق بیش از 2342 متری رسیدیم که بدون شک پیش از آن حداقل در میدان‌های مشابه سابقه نداشته است. اگر به کتاب فوران چاه (بلوبوک مناطق نفتخیز) مراجعه فرمایید، مشاهده می‌کنید که چاه 33 این میدان در سال 1354 به همین نحو دچار فوران و آتش‌سوزی شده و در آن زمان شرکت آمریکایی، عملیات مهار از عمق و حفاری چاه امدادی را طی 85 روز انجام داده است.
روند پیشرفت تفاهم‌نامه‌های مرتبط با توسعه 4 میدان نفتخیز جنوب را توضیح دهید و بفرمایید آیا تا پایان سال امکان تبدیل حداقل یکی از تفاهم‌نامه‌ها به قرارداد وجود دارد؟
فعالیت‌های مناطق نفتخیز جنوب در خصوص توسعه میدان‌ها به ۲ بخش «میدان محور» و«عملیات محور» تفکیک می‌شود. فعالیت‌های «میدان محور» مربوط به توسعه چهار میدان کرنج، پارسی، رگ سفید و شادگان بر اساس الگوی جدید قراردادهای مناطق نفتخیز است و از این میان تکلیف ۲ میدان کرنج و شادگان تا پایان سال مشخص می شود.
محیط زیست و توسعه پایدار بی تردید چالش اصلی صنایع در کل جهان و همینطور ایران است. برای همسازی این دو موضوع ناهمساز چه تدبیری اندیشیده‌اید؟
راهبرد ما در این زمینه، همانگونه که بسیاری از فعالان این حوزه تأکید می‌کنند «حفظ تولید و محیط زیست» به صورت توأمان است. براین اساس، هر پروژه‌ای که اجرا می‌شود، در مرحله مطالعات تفصیلی برای جلوگیری از ایجاد آلایندگی، بازیافت یا دفع اصولی پساب، فضای سبز پیرامون و روی هم رفته عوارض زیست محیطی آن از هر حیث پیش‌بینی لازم صورت گرفته و ارزیابی می شود. یکی از مهم‌ترین چالش‌های تولید نفت در کشور ما چالش سوزاندن گاز همراه بوده است که ما برای آن چاره جویی‌های متعدد داشته‌ایم. قبل از هر چیز باید به این نکته توجه داشت که جمع‌آوری، فشارافزایی و تزریق گاز به مخازن مهم‌ترین اولویت و نیاز عملیاتی خود ماست که طی 40 سال گذشته به صورت مستمر پیگیری شده و عملا نگهداشت بخش قابل توجهی از تولید نفت در مخازن کربناته، منوط به تزریق منظم گاز است.
گام دومی که در دو دهه گذشته برداشته شده، جمع آوری، شیرین‌سازی و استفاده از گازهای ترش یا به اصطلاح گازهای بنگستانی است که به علت وجود هیدروژن سولفوره بالا و خورندگی شدید تا پیش از آن به مشعل ارسال می‌شد. طرح آماک مثال بارز اجرای این طرح است که تقریبا افزون بر 80 درصد گازهای ترش اهواز، مارون، کوپال، منصوری و آب تیمور را گردآوری و شیرین سازی می‌کند. محصول خروجی واحد شیرین‌سازی این طرح نیز به عنوان مواد اولیه صنایع پتروشیمی به ماهشهر ارسال می شود.
طرح جامع موسوم به (NO FLEARING) شامل مجموعه‌ای از پروژه‌هاست که اجرای تدریجی آنها منجر به کاهش گازسوزی به میزان 98 درصد خواهد شد. سوزاندن آن 2 درصد باقیمانده که عملا تاثیری بر محیط زیست ندارد، در حقیقت به عنوان سیستم پایلوت و ایمنی مشعل‌ها است که امکان اشتعال گاز در موارد اضطراری را فراهم می‌سازد.
طرح برون‌سپاری و فروش گاز مشعل‌ها به بخش خصوصی برای نخستین بار در مناطق نفتخیز جنوب اجرا شد، این طرح نیز در چارچوب NO FLAARING است؟
طرح فروش گاز مشعل‌ها به بخش خصوصی، یک تجربه جدید و موفق در زمینه جلوگیری از سوزاندن گازهای همراه است که عملا به صورت موقت اجرا می‌شود. بدین معنی که یک شرکت خصوصی تاسیسات مورد نیاز برای جمع‌آوری و فرآورش گاز تعدادی مشخص از مشعل‌ها را در جوار تاسیسات ایجاد کرده و پس از فرآورش همان میزان گاز را به خود مناطق نفتخیز یا شرکت گاز می‌فروشد یا از آن در تولید برق استفاده می‌کند و برق تولیدی را به صورت تضمینی به مناطق نفتخیز جنوب می‌فروشد. موقتی بودن این طرح بدان معناست که پس از راه‌اندازی تاسیسات فرآورش گاز در یک دهه آینده عملا مدت پیمان این شرکت‌ها نیز به اتمام رسیده و این گاز به شکلی دیگر فرآوری و استفاده می‌شود.
سخن پایانی ؟
مردم مهم‌ترین سرمایه اجتماعی صنعت نفت هستند. برای ما اهمیت دارد که آنان مجموعه نفت را نان‌آور و خدمتگزار ملت بدانند و اطمینان داشته باشند که تلاش شبانه‌روزی ما برای استمرار تولید، با هدف جلوگیری از بروز هرگونه کاستی در معیشت و گردش چرخ‌های زندگی آنان صورت می گیرد و نهایتا اینکه مردم اطمینان داشته باشند که ما برای تولید بیشتر، از مشکلات و عوارض زیست محیطی چشم‌پوشی نمی‌کنیم و هوا، خاک و آب آنان را پاس خواهیم داشت. در 100 سال گذشته همنشینی و همسایگی نفت با ساکنان پیرامون تاسیسات و میدان‌های نفتی براساس حسن همجواری و چه بسا فراتر از آن بوده است، به نوعی که ساکنان اقلیم‌های نفتی، صنعت نفت را عامل توسعه و رونق زندگی در منطقه خود می‌دانسته‌اند. در مقابل، صنعت نفت نیز بهره‌مندی آنان از مزایای مترتب بر تولید، اشتغال، ایجاد راه‌های دسترسی، توسعه زیرساخت‌های شهری، روستایی و کمک به توسعه فرهنگی این مناطق را بخشی از مسئولیت اجتماعی خود می‌دانسته است. به عنوان یکی از خدمتگزاران مردم افتخار دارم که حداقل در سه دهه گذشته سهم و نقشی در توسعه و آبادانی مناطق نفتخیز کشور داشته‌ام. امیدوارم در چشم‌انداز و افق آینده نیز این تعاملات به گونه‌ای رقم بخورد که اعتماد و اطمینان مردم به عنوان مهم‌ترین سرمایه اجتماعی صنعت نفت حفظ شود و بهبود یابد. بدون شک وزارت نفت با وجود کمبودهای نقدینگی و کاستی‌های مالی، یکی از وزارتخانه‌هایی است که برای عمل به مسئولیت‌های اجتماعی، برنامه مدون و ساختاری منسجم دارد و این سرمایه مهم را پاس خواهد داشت.
نظر شما