قیمت نفت باوجود روند افزایشی خود در چند ماه گذشته با افت و خیزهایی همراه بوده است، به‌طوری که در روزهای اخیر، قیمت نفت با روند کاهشی روبه‌رو شده است. این موضوع در شرایط کنونی به دلایل مختلفی روی داده است که از جمله مهم‌ترین آنها می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

1. افزایش تولید نفت آمریکا

اعلام آمار وزارت انرژی آمریکا درباره ذخیره‌سازی‌های نفت خام این کشور را می‌توان یکی از موثرترین عوامل در کاهش قیمت نفت به شمار آورد. مطابق با آماری که وزارت انرژی آمریکا منتشر کرده، تولید نفت این کشور در هفته منتهی به دوم فوریه (13 بهمن‌ماه) به روند افزایشی خود ادامه داده و به 10 میلیون و 250 هزار بشکه در روز رسیده است؛ این در حالی است که هفته پیش از آن 9 میلیون و 920 هزار بشکه بود. بر این اساس مقدار تولید نفت آمریکا در ماه‌های اخیر رکوردی تاریخی را ثبت کرده و برای نخستین بار از سال ۱۹۷۰ میلادی تاکنون از مرز ۱۰ میلیون بشکه در روز گذشته است. افزون بر این، اداره اطلاعات انرژی آمریکا نیز اعلام کرده که انتظار دارد تولید نفت این کشور به 10 میلیون و 590 هزار بشکه در روز در سال ۲۰۱۸ و به 11 میلیون و 180 هزار بشکه در روز در سال ۲۰۱۹ برسد. اعلام این آمار نیز از لحاظ روانی تاثیر قابل توجهی بر بازارها داشته است، زیرا اگر بازار با این چشم انداز روبه‌رو باشد که عرضه نفت در آینده افزایش می‌یابد، به‌طور طبیعی واکنش نشان می‌دهد.

2. ایجاد توازن نسبی در عرضه و تقاضا

در حالی که کشورهای عضو و غیر عضو اوپک با توافق کاهش عرضه تلاش کردند به بازار عرضه و تقاضا نظم دهند، در هفته‌های اخیر، افزایش تولید آمریکا و کاهش پایبندی برخی اعضای اوپک همچون عربستان و نیجریه به توافق کاهش عرضه سبب بر هم خوردن تعادل عرضه و تقاضا شده است، به‌نحوی که افزایش تولید سبب افزایش عرضه شده و این روند به طور‌طبیعی به کاهش قیمت‌ها کمک کرده است.

3. دستکاری ارزش دلار ازسوی دولت آمریکا

یکی از دلایل مهم کاهش قیمت نفت که دارای ابعاد اقتصادی است، دستکاری ارزش دلار ازسوی دولت آمریکاست. با توجه به آن‌که آمریکا یکی از بزرگ‌ترین واردکنندگان نفت خام در جهان به شمار می‌آید، افزایش قیمت نفت سبب تشدید کسری تجاری این کشور می‌شود. در این میان افت ارزش دلار ساده‌ترین و سریع‌ترین سازوکاری است که می‌تواند این کسری را جبران کند و وضع را در حال تعادل نگه دارد. از این رو هم‌اکنون که دولت ترامپ با کسری بودجه شدیدی در داخل روبه‌روست، با ارزش کاهش دلار قصد دارد قیمت کمتری برای واردات نفت بپردازد تا از این طریق، بخشی از کسری بودجه هنگفت خود را جبران کند.

4. تمایل اندک کشورهای عضو اوپک به افزایش قیمت

یکی دیگر از دلایل مهم قطع روند افزایشی قیمت نفت، تمایل کشورهای عضو اوپک به افزایش ندادن بیش از حد آن است؛ زیرا کشورهایی که به روش‌های متعارف نفت تولید می‌کنند، به شدت نگران به صرفه شدن تولید نفت شیل هستند که با افزایش قیمت‌ها می‌تواند جانی تازه بگیرد. از این رو بیشتر کشورهای تولیدکننده به‌ویژه اعضای اوپک تمایلی به افزایش قیمت‌ها در حدی که تولید نفت شیل به صرفه شود، ندارند.

با وجود عوامل فوق برای کاهش قیمت نفت، به نظر می‌رسد بازارهای جهانی به چند دلیل در آینده دچار ثبات و تعادل شوند:

نخست آن‌که تداوم توافق کاهش عرضه ازسوی کشورهای عضو و غیر عضو اوپک می‌تواند از سقوط قیمت نفت جلوگیری کند و عاملی برای توازن‌بخشی به قیمت این کالای راهبردی باشد.

دوم آن‌که تمایل آمریکا به تولید نفت شیل نمی‌تواند این کشور را به استفاده از ابزارهایی همچون کاهش نرخ دلار در درازمدت سوق دهد، زیرا در چنین صورتی، هزینه‌های تولید نفت شیل بیش از منفعت آن خواهد بود.

از این رو به احتمال زیاد بازارهای جهانی در آینده نزدیک، شاهد نوسانی شدید نخواهند بود و نفت پس از افت‌وخیزهای طبیعی دوباره قیمت متعادل خود را باز خواهد یافت. با این حال نباید از یاد برد که عوامل متعدد دخیل در تعیین قیمت نفت همچنان به قوت خود باقی خواهند ماند و بازیگران مختلف می‌توانند در مواقع مقتضی از اهرم‌های خود برای تاثیرگذاری بر بازارهای جهانی استفاده کنند.

شعیب بهمن