سرود آزادی، حدیث آرزومندی است. قصه‌ای که در گذشته به بن‌بست رسیده و امید فردا را رقم می‌زند و بازگو کردن آن بهانه‌ای می‌شود برای بیان اشتیاقی شورانگیز که تحقق چیزی بسیار عزیز را در امروز و فردا آرزومند است.

آنچه در پی می‌آید، حدیث مجملی است از این سرود آزادی، از روزهایی که نخستین زمزمه‌های ملی شدن نفت در مجلس چهاردهم مطرح شد و تا تصویب ملی شدن نفت در مجلس سنا دوام یافت.

هفتم آذر ماه 1323: دکتر مصدق، طرح دو فوریتی در مورد ممنوعیت واگذاری امتیاز نفت به خارجی‌ها را به مجلس ارائه کرد.

11 آذر ماه 1323: طرح دوفوریتی دکتر مصدق در مورد ممنوعیت واگذاری امتیاز نفت به خارجی‌ها، در مجلس به تصویب رسید و به صورت قانون درآمد.

15 فروردین ماه 1325: موافقت‌نامه معروف به قوام - سادچیکف در مورد نفت شمال بین ایران و اتحاد شوروی امضا شد.

14 اسفند ماه 1325: سیدحسن تقی‌زاده در نامه‌ای به قوام‌السلطنه، نخست‌وزیر، خواستار تجدید نظر در میزان حق امتیاز ایران از نفت جنوب شد.

29 مهر ماه 1326: موافقت‌نامه قوام ـ سادچیکف از طرف مجلس باطل اعلام شد. واگذاری امتیاز نفت به خارجی‌ها مطلقا ممنوع و دولت مکلف به استیفای حقوق ایران از نفت جنوب شد.

18 آذر ماه 1326: دولت قوام سقوط کرد و مذاکرات دولت با کمپانی نفت جنوب برای استیفای حقوق ایران متوقف شد.

30 مرداد ماه 1327: پیشنهاد ملی شدن نفت برای نخستین بار از سوی عباس اسکندری در مجلس مطرح شد.

18 اسفند ماه 1327: محمد ساعد، نخست وزیر، شخصا به مذاکرات ورود کرد و خواستار قبول اصل پنجاه ـ پنجاه از طرف شرکت نفت ایران و انگلیس شد.

15 خرداد ماه 1328: رحیمیان، نماینده قوچان در مجلس، از لزوم ملی شدن نفت سخن گفت.

26 تیر ماه 1328: قرارداد الحاقی گس ـ گلشاییان از سوی گلشاییان به نمایندگی از طرف دولت ایران به امضا رسید.

28 تیر ماه 1328: لایحه نفت یا قرارداد گس ـ گلشاییان به مجلس تقدیم شد. این لایحه در جلسه مشترک کمیسیون دارایی و کمیسیون بازرگانی و پیشه و هنر به تصویب رسید.

3 مرداد ماه 1328: گلشاییان از وجود یک اختلاف اساسی در مواضع اولیه طرف ایرانی و نماینده شرکت نفت انگلیس و ایران پرده برداشت.

27 شهریور ماه 1328: در نتیجه کاهش نرخ لیره در برابر دلار، پرداخت‌های «شرکت نفت انگلیس و ایران» به ایران نیز تقلیل یافت.

21 مهر ماه 1328: محمد ساعد، نخست وزیر، به منظور ترغیب شرکت نفت به انعطاف بیشتر، در برابر خواسته‌های ایران به لندن رفت.

اول آبان ماه 1328: 20 تن از نمایندگان گروه‌های مختلف در منزل دکتر مصدق، جبهه واحدی به نام «جبهه ملی» تشکیل دادند.

20 خرداد ماه 1329: آیت‌الله سید ابوالقاسم کاشانی که در تبعید به سر می‌برد، در میان استقبال عظیم مردم به تهران بازگشت.

30 خرداد ماه 1329: به درخواست علی منصور، کمیسیون مخصوصی برای رسیدگی به کار نفت تشکیل و لایحه نفت به این کمیسیون ارجاع شد.

5 تیر ماه 1329: علی منصور از نخست‌وزیری استعفا کرد و رزم‌آرا، فرمان نخست وزیری گرفت.

27 شهریور ماه 1329: کمیسیون نفت به سیاست مبهم رزم‌آرا درباره نفت اعتراض کرد و خواستار در اختیار قرار گرفتن پرونده و سوابق مذاکرات نفت شد.

6 مهر ماه 1329: نمایندگان جبهه ملی در مجلس، رزم‌آرا را به علت تعلل در اجرای قانون 29 مهر سال 1326 (در مورد نفت جنوب) استیضاح کردند.

13 آبان ماه 1329: انگلیسی‌ها در جلسات خود با ماموران وزارت خارجه آمریکا، از آنان خواستند که اعلام توافق آرامکو و عربستان را به تعویق بیندازند.

4 آذر ماه 1329: پیشنهاد ملی کردن نفت برای نخستین بار در خانه نریمان از سوی نمایندگان جبهه ملی به تصویب رسید.

8 آذر ماه 1329: دکتر مصدق، حائری‌زاده، صالح، مکی و دکتر شایگان پیشنهادی به کمیسیون نفت در مورد ملی شدن نفت در تمام مناطق ایران دادند.

11 آذر ماه 1329: رزم‌آرا با نماینده کمپانی در تهران ملاقات کرد و امضای قریب‌الوقوع توافق آرامکو و عربستان سعودی را به وی متذکر شد.

14 آذر ماه 1329: نماینده کمپانی نفت در پاسخ رزم‌آرا اظهار داشت که هیچ‌گونه توافق جدیدی بین عربستان و آرامکو به امضا نرسیده است.

26 آذر ماه 1329: دکتر مصدق درباره منافع اقتصادی ملی شدن صنعت نفت در ایران، به مجلس گزارش داد.

28 آذر ماه 1329: دکتر شایگان در جلسه مجلس به نمایندگان اطمینان داد که با ملی شدن صنعت نفت، درآمد ایران افزایش خواهد یافت.

3 دی ماه 1329: دکتر مظفر بقایی در جلسه مجلس شورا از بستن شدن پالایشگاه آبادان و فروش نفت خام سخن گفت و پیش‌بینی کرد که ازدحام مشتریان در اسکله‌ها، مثل دکان‌های نانوایی خواهد بود.

5 دی ماه 1329: رزم‌آرا لایحه نفت را از مجلس پس گرفت.

9 دی ماه 1329: چهار روز بعد از پس گرفتن لایحه نفت از سوی رزم‌آرا از مجلس، قرارداد تنصیف(دو نیم شدن) منافع عربستان و شرکت نفتی آرامکو به امضا رسید.

11 دی ماه 1329: رزم‌آرا در ملاقات با شاه برای انحلال مجلس و اعلام حکومت نظامی در صورت بهتر نشدن وضع توافق کردند.

14 دی ماه 1329: مجلس سخنان فروهر (وزیر دارایی) در هنگام استرداد لایحه نفت را مردود دانست و فروهر ناگزیر به استعفا شد.

21 دی ماه 1329: گزارش کمیسیون نفت در مخالفت با لایحه گس ـ گلشاییان در مجلس تایید شد.

3 بهمن ماه 1329: گریدی، سفیر آمریکا، در گزارش به وزارت امور خارجه آمریکا، وضعیت نخست وزیر و راه‌های پیش‌روی وی را ارزیابی کرد. او در این گزارش از روی خوش نشان ندادن شاه به نخست وزیران قوی و کارشکنی وی در برابر رزم‌آرا خبر داد.

3 بهمن ماه 1329: در گزارش سفیر آمریکا آمده است که رزم آرا به شوروی‌ها اطلاع داده بود که جلوی وام اکزیم بانک را به منظور جلوگیری از افزایش نفوذ آمریکا گرفته است.

21 بهمن ماه 1329: رزم آرا در مذاکره با نماینده کمپانی، بار دیگر مسئله تنصیف منافع را مطرح کرد.

21 بهمن ماه 1329: شرکت نفت با تنصیف عواید در ایران مخالفت کرد.

اول اسفند ماه 1329: بانک مرکزی انگلیس در گزارش خود به وزارت خارجه آن کشور درخواست مطالعه امکانات مداخله از راه اشغال نظامی میدان‌های نفتی و تصفیه‌خانه را مطرح کرد.

2 اسفند ماه 1329: رزم آرا در برابر نمایندگان کمیسیون نفت اظهار داشت که به شرط خودداری از شتابزدگی، با فکر ملی کردن صنعت نفت مخالفتی ندارد.

4 اسفند ماه 1329: سفیر بریتانیا در ملاقات با رزم آرا اعلام کرد که انگلستان با هرگونه طرحی که متضمن ملی شدن صنعت نفت باشد، مخالف است و آمادگی شرکت برای مذاکره درباره برقراری تنصیف عواید را مطرح کرد.

11 اسفند 1329: اعلامیه‌ای از سوی فداییان اسلام منتشر شد که مردم را برای روز بعد به جلسه سخنرانی در خصوص «مقدرات ایران و نفت» در مسجد سلطانی دعوت می‌کرد.

11 اسفند 1329: آیت‌الله کاشانی نیز در اعلامیه‌ای، طبقات مردم را به شرکت در جلسه سخنرانی در مسجد سلطانی دعوت کرد.

12 اسفند 1329: سفیر بریتانیا در تهران، با نورث کرافت، نماینده کمپانی، در مورد سیاست رزم آرا در قضیه نفت به مذاکره پرداخت.

12 اسفند 1329: رزم‌آرا در کمیسیون نفت حضور یافت و اعلام کرد که موضوع نفت برای مطالعه متخصصان ارجاع شده است.

12 اسفند 1329: دکتر مصدق در نامه‌ای به رزم آرا نوشت: ملت ایران مطمئن است که در همان سال اول ملی شدن صنعت نفت، بیش از اینها بفروشد و عواید کسب کند.

14 اسفند 1329: حسین مکی در سخنرانی خود در کمیسیون نفت پیش‌بینی کرد که نفت ایران تحت هر شرایطی، بعد از ملی شدن، به فروش خواهد رفت.

16 اسفند 1329: رزم آرا از سوی خلیل طهماسبی، از اعضای فداییان اسلام، کشته شد.

16 اسفند 1329: شاه چند ساعت پس از ترور رزم‌آرا، اسدالله علم را به دیدن سفیر انگلیس فرستاد تا از نظر او درباره کسی که باید دولت جدید را تشکیل دهد، آگاه شود.

16 اسفند 1329: سفیر آمریکا در گزارش به واشنگتن، ترور رزم‌آرا را به دلیل روی موافق نشان دادن او با فعالیت‌های کمونیستی و عمل در جهت منافع خارجی‌ها در مسئله نفت دانست.

17 اسفند 1329: دکتر مصدق، پیشنهاد ملی شدن نفت را در کمیسیون صنعت مخصوص نفت به رأی گذاشت و به اتفاق آرا تصویب شد.

21 اسفند 1329: حسین علا، مامور تشکیل کابینه شد.

23 اسفند 1329: سفیر انگلیس از علا درخواست کرد که موضوع اختلاف با کمپانی به داوری ارجاع شود که علا با این درخواست مخالفت کرد.

24 اسفند 1329: گزارش کمیسیون نفت مبنی بر ملی شدن صنعت نفت به اتفاق آرا در مجلس شورای ملی تصویب شد.

26 اسفند ماه 1329: دین اچسن، وزیر امور خارجه آمریکا، در تلگرافی به سفیر آن کشور در تهران، از عدم مخالفت آمریکا با ملی کردن نفت در ایران به منظور جلوگیری از افتادن این کشور به دامان شوروی خبر داد.

26 اسفند 1329: مک‌گی برای دیدار با شاه و علا و کسب اطلاعات تازه از مسئله نفت وارد تهران شد.

27 اسفند 1329: بریتانیا از همان روز ترور رزم آرا، بر آن بود که اگر در تهران با بن‌بست مواجه شد، به زور متوسل شود. به همین دلیل دو ناوچه جنگی به خلیج فارس اعزام کرد.

29 اسفند 1329: گزارش کمیسیون نفت در سنا به تصویب رسید و صنعت نفت در ایران ملی شد.

برگرفته از کتاب خواب آشفته نفت، دکتر محمدعلی موحد