۲۹ فروردین ۱۳۸۴ - ۱۱:۱۱
  • کد خبر: 50333

انرژی در جهان امروز از مباحث مهم و حیاتی است و با افزایش قیمت نفت در سالهای اخیر این اهمیت افزایش یافته است .همه کشورها امروز مهمترین نگرا نیشان تامین امنیت انرژی است .ارزش انرژی هسته ای باتحولات بازار انرژی در سالهای اخیر افزایش یافته و جایگاه آن در تامین نیروی برق بسیار مورد توجه قرارگرفته است . با توجه به گرانی و ارزش نفت به عنوان یک منبع تولید مواد صنعتی و با ارزش افزوده بالا تولید برق از انرژی هسته ای و انرژی های نو اجتناب ناپذیر است .گزارش حاضر نگاهی دارد به نقش انرژی هسته ای در تولید برق در کشورهای جهان.

دست اندرکاران و مسئولین هر کشوری در این برهه از زمان به این باور قطعی رسیده اند که بزرگترین چالش پیش روی بشریت تأمین انرژی مورد نیازشان از منابع طبیعی و غیرطبیعی در جهان امروزی است. یکی از مهمترین راه های تولید انرژی که توسعه تکنولوژی آن را برای بشریت به ارمغان آورده است، نیروی هسته ای می باشد. بهینه سازی و توسعه این روش به سرعت در دنیا در حال گسترش است. به طوری که تاکنون نیروی هسته ای داخل اتم را به وسیله شکافت (fission) آزاد می کنند ولی دنیای صنعتی در حال شروع به ساخت اولین راکتور گداخت (که در آن انرژی هسته ای از همجوشی هسته ای در یک محیط پلاسمایی به دست می آید) در یکی از کشورهای فرانسه یا ژاپن می باشد که به احتمال زیاد شانس فرانسه در آنکه اولین راکتور گداخت دنیا در آنجا ساخته شود نسبت به ژاپن بیشتر است. در صورت تحقق صنعتی راکتور گداخت که کمترین آلودگی را دارد، دنیا در به دست آوردن یک انرژی پاک، همیشگی و اقتصادی به یک نتیجه مطلوب و قابل اعتماد دست خواهد یافت. در مورد فواید اقتصادی و توجیه پذیر بودن گسترش این صنعت به عنوان یکی از منابع تأمین انرژی بحث های کارشناسی عدیده ای صورت گرفته و مقالات بسیاری نیز به چاپ رسیده اند به طوری که برای هر فرد منطقی و متفکر شکی جهت گسترش این صنعت در پهنه انرژی باقی نگذارده است. حال اگر لازم شود که یک مقایسه منطقی در تولید سرانه انرژی هسته ای کشورهای توسعه یافته و در حال توسعه مد نظر قرار گیرد باید به جمعیت و تولید سرانه این کشورها توجه شود، زیرا شاخص تولید سرانه، معیاری برای تعیین میزان برخورداری مردم از انرژی برق می باشد. برای این که حسی ملموس تر ایجاد شود بهتر است مراجعه ای به آمار و ارقام در این زمینه شود. اگر به آمار سال ۲۰۰۱ که در ادامه مقاله به آن پرداخته خواهد شد نظری بیفکنیم بهتر می توان جایگاه استفاده از صنعت تولید برق هسته ای و نسبت آن به تولید برق حرارتی، بادی، زمین گرمایی و خورشیدی را دریافت. با توجه به مقدمه فوق می توان دریافت که تهیه مواد فسیلی جهت مصرف نیروگاه های فسیلی در آینده نزدیک با بحران روبه رو است. بنابراین اهداف فعلی و آتی کشورهای در حال توسعه و توسعه یافته گسترش صنعت هسته ای جهت به دست آوردن انرژی ارزان قیمت و پاک می باشد. البته باید ذکر شود که در حال حاضر رشد استفاده از انرژی هسته ای جهت تولید برق در کشورهای در حال توسعه نسبت به کشورهای توسعه یافته بیشتر است به طوری که با توجه به شرایط ویژه آنها تمایل بیشتری جهت استفاده از این تکنولوژی دیده می شود، البته در کشورهای توسعه یافته مانند آمریکا، فرانسه، آلمان، ژاپن، کانادا و ... برنامه آن چنانی برای گسترش وجود ندارد، بلکه آنها بیشتر سعی در حفظ و بهینه سازی این تکنولوژی و همچنین صنعتی کردن تکنولوژی راکتورهای گداخت را دارند. به هر حال هر دو طیف از کشورهای در حال توسعه و همچنین توسعه یافته از فوائد اقتصادی انرژی هسته ای اطلاع کافی دارند. اگر نگاهی به جداول ذیل که مربوط به سال ۲۰۰۱ می باشد داشته باشیم، به خوبی مشاهده می شود که کشورهای توسعه یافته با کمترین جمعیت بیشترین مصرف را در جهان دارند، بنابراین در جهت تأمین مقدار انرژی مصرفی خود یک برنامه ریزی جامع و منطقی را در دستور کار خود دارند. با نگاهی به آمار تولید برق جهانی می توان نتیجه گرفت که بیشترین نیروگاه های هسته ای به ترتیب در اروپای غربی، آمریکای شمالی و آسیا قرار دارند؛ به طوری که تولید سرانه برق در سال ۲۰۰۱ در آمریکای شمالی به بیشترین مقدار، ۱۰۷۵۸ کیلووات ساعت و در آفریقا، به کمترین مقدار ۵۲۴ کیلووات ساعت رسید. در همین سال ۲۰۰۱ میلادی اگر بخواهیم جایگاه صنعت برق ایران در بین کشورهای در حال توسعه را مورد بررسی قرار دهیم باید گفته شود که بررسی تطبیقی صنعت برق ایران با کشورهای در حال توسعه به دلیل شرایط سیاسی، اجتماعی و اقتصادی همگون واقعی تر به نظر می رسد. از این رو در سال مربوطه صنعت برق از نظر ظرفیت نصب شده مقام ششم، تولید انرژی سرانه مقام چهارم و ظرفیت سرانه نصب شده مقام سوم را دارا می باشد. به طوری که جایگاه صنعت برق ایران با ظرفیت نصب شده ۳۱ هزار مگاوات در سال ۲۰۰۱ در مقایسه با چهل کشور برتر جهان رتبه نوزدهم در ظرفیت نصب شده را دارا بود. حال اگر بخواهیم یک مقایسه از سهم انرژی هسته ای سال ۲۰۰۱ با سال ۲۰۰۵ داشته باشیم با رشد نسبی این صنعت در جهان روبه رو هستیم به طوری که سهم انرژی هسته ای به رشدی قابل قبول دست یافته است، به طوری که در حال حاضر بیش از ۱۶ درصد برق جهان از این راه به دست می آید که همچنان رو به گسترش است. اگر به فعالیت های انجام شده و یا در حال انجام در کشورهای در حال توسعه توجه شود می توان به موارد ذیل به صورت گذرا اشاره کرد. - ۲۲ نیروگاه هسته ای که به تازگی به شبکه جهانی اتصال پیدا کرده در منطقه آسیا واقع شده است. - ۱۸ نیروگاه جدید هسته ای در منطقه آسیا در حال ساخت می باشد. چین و هند به عنوان دو کشور در حال توسعه به شدت به دنبال ایجاد نیروگاه های عظیم هسته ای جهت تولید برق هسته ای می باشند. این دو کشور که با شهرهایی به شدت آلوده و با منابع اندک سوختی روبه رو هستند در چهار سال گذشته بیش از ۹ نیروگاه جدید تأسیس کرده اند و در حال ساخت ۱۰ نیروگاه جدید هستند. چین قصد دارد در ۱۵ سال آینده ۳۰ نیروگاه هسته ای جهت تولید برق راه اندازی نماید. سال گذشته هند ۳/۳ درصد و چین ۲/۲ درصد برق خود را از نیروی هسته ای تأمین کردند. - کشورهای کره شمالی و کره جنوبی نیز دارای نیروگاه های هسته ای جهت تولید برق می باشند که نشان دهنده رشد آنها در این صنعت عظیم می باشد. به طوری که در سه سال گذشته کار ساخت ۲ نیروگاه در کره جنوبی آغاز شده است. - پاکستان هم در حال ساخت نیروگاه هسته ای بوده و همچنین دارای تأسیسات هسته ای پژوهشی مطلوبی می باشد. - برزیل و آرژانتین هم پیشرفت های خوبی در این صنعت داشته و دارای نیروگاه های هسته ای می باشند و همچنین در زمینه گسترش آن تلاش می کنند. - ترکیه هم جدیداً قراردادی برای احداث سه نیروگاه هسته ای با ظرفیت ۳۰۰۰ مگاوات الکتریکی به امضاء رسانده است. - در فنلاند در سال جدید ۲۰۰۵ کار ساخت یک نیروگاه جدید هسته ای آغاز می شود. - در منطقه خاورمیانه هم ایران به عنوان یک کشور در حال توسعه از سه دهه پیش برنامه گسترده ای جهت پیوستن به کلوب هسته ای دنیا را داشته که تاکنون بنا بر دلایلی جهت رسیدن به این حق طبیعی و جهت استفاده صلح آمیز از انرژی هسته ای با مشکلاتی روبه رو بوده است که خارج از این بحث است. ایران در حال گذار از یک مرحله مهم تاریخی در سرنوشت خود می باشد. قبل از انقلاب قرار بود تا سال ۱۳۹۰ هجری شمسی در یک اقدام جاه طلبانه صاحب ۲۰ هزار مگاوات برق هسته ای شود ولی پس از انقلاب سیاست در این زمینه با برنامه تولید ۷۰۰۰ مگاوات برق هسته ای رقم خورد که هم اکنون برنامه ریزی در این زمینه در حال انجام است. اگر نیروگاه بوشهر طبق وعده داده شده توسط روس ها در زمان مقرر تحویل داده شود آنگاه مشکل ما با تحویل سوخت نیروگاه در پیوستن به باشگاه هسته ای حل خواهد شد. در ضمن به عنوان اولین کشور در حال توسعه در منطقه خاورمیانه افتخار داشتن نیروگاه ۱۰۰۰ مگاواتی از نوع VVER را خواهد داشت که در واقع تحول بزرگی است. حال اگر به اهم فعالیت های کشورهای توسعه یافته در زمینه انرژی هسته ای نگاهی گذرا شود مشاهده می شود که: - آمریکا بزرگترین مصرف کننده انرژی هسته ای در دنیا می باشد به طوری که با در اختیار داشتن ۴/۳۰ درصد از ظرفیت مصرف انرژی هسته ای جهان، رتبه اول مصرف کنندگان انرژی اتمی را در سال گذشته به دست آورده به طوری که مقدار مصرف عددی آن ۹/۱۸۱ میلیون تن (معادل نفت خام) انرژی هسته ای می باشد. - فرانسه با ۷۸ درصد مصرف در ردیف دوم جهان است و مقدار مصرف عددی آن ۸/۹۹ میلیون تن (معادل نفت خام) انرژی هسته ای می باشد. در ضمن فرانسه شانس ساخت اولین راکتور هسته ای گداخت را هم در خود دارا می باشد. - آلمان هم با مصرف ۴/۳۷ میلیون تن (معادل نفت خام) انرژی هسته ای مقام سوم جهان را دارا می باشد. در ضمن برای بهبود نیروگاه های هسته ای خود برنامه های منظمی را دنبال می کند. - روسیه به عنوان یک کشور مدعی در تکنولوژی ساخت نیروگاه هسته ای در حال حاضر ۸ نیروگاه هسته ای در حال ساخت دارد. - در آمریکای شمالی مجوز تمدید فعالیت ۲۶ نیروگاه هسته ای به مدت ۲۰ سال دیگر صادر شده است و ۱۸ مجوز دیگر در دست بررسی است. همچنین ۷ نیروگاه هسته ای که در آمریکای شمالی تعطیل شده بود احیاء شده و سه نیروگاه هم در کانادا طی دو سال اخیر دوباره فعال شده است. - سوئیس هم در زمینه نیروگاه هسته ای برنامه برای فعالیت بیشتر دارد. - ژاپن هم به عنوان یک کشور پیشرو در زمینه هسته ای، ادعای ساخت اولین راکتور گداخت را در خاک خود دارد که در این مسئله فرانسه رقیب اوست. - البته در مورد لیتوانی نمی توان اظهار داشت که آیا جزو کشورهای توسعه یافته است یا در حال توسعه ولی با این حال ۸۰ درصد از برق مورد نیاز خود را از انرژی هسته ای تأمین می کند و از این نظر در صدر کشورهای دیگر قرار دارد که قابل توجه است. - ۹ نیروگاه جدید دیگر متصل شده به شبکه جهانی هم در کشورهای توسعه یافته قرار دارد و ۹ نیروگاه نیز در این کشورها در حال ساخت می باشد. با توجه به توضیحات فوق دریافته می شود که سهم خاورمیانه از تولید انرژی هسته ای در حد صفر می باشد که جای بسی تأمل می باشد. آژانس بین المللی انرژی اتمی پیش بینی توسعه انرژی هسته ای را در آینده نموده است. در این پیش بینی، انرژی هسته ای در سال ۲۰۳۰ میلادی، ۷۰ درصد بیشتر از سال ۲۰۰۲ برق تولید خواهد کرد. اما کل برق تولیدی از همه منابع دیگر انرژی بسیار بیشتر از این مقدار است. با توجه به همه عوامل، تخمین متوسطی که زده می شود رشد ۵/۲ برابر انرژی هسته ای تا سال ۲۰۳۰ و سهم ۲۷ درصدی آن در تولید برق جهان می باشد. در حال حاضر با توجه به ۴۴۲ نیروگاه هسته ای در ۳۰ کشور جهان می توان گفت که به طور تقریبی یک ششم برق دنیا توسط این نیروگاه ها تولید می شود. لازم به ذکر بوده که فقط ۳۹ درصد از ۴۴۲ نیروگاه هسته ای دنیا در کشورهای در حال توسعه واقع شده و به دلیل کوچک بودن ظرفیت تولید آنها نسبت به متوسط جهانی فقط ۶/۵ درصد از برق هسته ای دنیا توسط کشورهای در حال توسعه تولید می شود و ۴/۹۴% از برق هسته ای دنیا در کشورهای توسعه یافته و یا پیشرفته تولید می شود. تفاوت فاحش از این سهم تولید از برق هسته ای باید باعث تلاش کشورهای در حال توسعه در این صنعت و رشد قابل قبول آنها در پهنه جهانی شود. در حال حاضر اروپا یک مصرف کننده اصلی برق هسته ای در جهان می باشد. متخصصان هسته ای اظهار می دارند که استفاده از انرژی هسته ای در اروپا سبب شده است تا از تولید ۷ درصد گازهای گلخانه ای این قاره نیز جلوگیری شود. متوسط کارکرد نیروگاه های هسته ای دنیا در ده سال گذشته از ۲۳/۷۴ درصد به ۴۰/۸۳ درصد افزایش یافته به گونه ای که سهم انرژی هسته ای مورد مصرف در اروپا به ۳۵ درصد مقدار جهانی رسیده است. ضمناً اگر ایران بتواند در چند سال آتی به برنامه ۷۰۰۰ مگاوات برق هسته ای دست یابد آنگاه به عنوان یک کشور در حال توسعه بخش اعظمی از سهم انرژی هسته ای در جهان که مربوط به کشورهای در حال توسعه است را به خود اختصاص خواهد داد. لازم به یادآوری است که اکثر نیروگاه های جدید هسته ای در آینده نزدیک مبتنی بر طرح های جدید و تکامل یافته و البته با همان سیستم های قبلی خواهد بود. نمونه این طرح های تکامل یافته، راکتور آبی تحت فشار اروپاست که شرکتی در فنلاند آن را به کار گرفته است. یا این که به عنوان مثال در سال ۱۹۹۰ نیروگاه های هسته ای به طور متوسط تنها در ۷۱ درصد مواقع برای تولید برق در دسترس بودند ولی به طور متوسط دسترسی به نیروگاه هسته ای در سال ۲۰۰۳ جهت تولید برق این عدد به ۸۴ درصد افزایش یافت. * لازم به یادآوری می باشد که کشور ایران نیز با ۱/۱ درصد از جمعیت جهان در سال ۲۰۰۱ میلادی تنها در ۸/۰ درصد از مصرف انرژی برق جهان سهیم بود. در حال حاضر ۲۰ کشور از اعضای آژانس مشغول تهیه و تولید راکتورهای نو و طرح های جدید چرخه سوخت هستند. برای آن که این طرح های جدید به موفقیت برسند باید مسائل مربوط به امنیت هسته ای و وضعیت زباله های تولیدی را مورد توجه قرار دهند. از سوی دیگر باید بتوانند برق را به قیمت رقابتی تولید کنند. با تولید و توسعه موفق وسائل نقلیه ای که سوخت هیدروژنی دارند، در آینده تقاضا برای انرژی هسته ای بسیار بیشتر می شود. هیدروژن از طریق برق آبی تولید می شود که محصول اصلی نیروگاه های هسته ای، خورشیدی و بادی است. به این ترتیب این محصول انرژی لازم برای سوخت بخش حمل و نقل را که اکنون ۹۵ درصد آن نفت است تأمین می کند. این سوخت گاز کربن هم تولید نمی کند به طوری که تحقیقات گسترده ای در این مورد در ژاپن، چین، آمریکا و اروپا در جریان است. با توجه به این فواید اقتصادی و مشکلات آلودگی و زیست محیطی سوخت های فسیلی برای تمام کشورها، به نظر می رسد که نقش انرژی هسته ای برای استراتژی های توسعه پایدار ضروری است. بنابراین کارشناسان و متخصصان جهان باید با توجه به پارامترهای مختلف یک برنامه ریزی جامع و مدون جهت رشد این صنعت عظیم به نفع نوع بشر ارائه دهند. منبع: رامتین راوندی، همشهری، دوشنبه 29 فروردین 1384
کد خبر 50333

برچسب‌ها

نظر شما

شما در حال پاسخ به نظر «» هستید.
0 + 0 =