از عبادان تا پالایشگاه آبادان

شاید زمانی که شرکت نفت انگلیس و ایران بخشی از اراضی شهر آبادان را از شیخ خزعل خریداری و ساخت مهمترین پالایشگاه نفت جهان را آغاز کرد، نمی دانست که این پالایشگاه در تاریخ ایران چه نقش مهمی ایفا خواهد کرد.

پالایشگاه آبادان با گذراندن دستکم چهار دوره تاریخی که در هر دوره هم نقش غیر قابل انکاری داشته است میراث ملی به شمار می آید.

می توان گفت هر جا که پای تاریخ نفت به میان می آید، نام پالایشگاه آبادان نیز هست؛ پالایشگاهی که می رود دوباره به یکی از بهترین و مدرنترین پالایشگاههای جهان بدل شود.

پالایشگاه آبادان قدیمی 9

فصل اول: تاسیس پالایشگاه آبادان

اینجا آبادان است، سال 1288 و یکسال پس از کشف نفت در مسجد سلیمان.

شرکت نفت انگلیس و ایران یک مایل مربع از اراضی این شهر در حوالی بهمنشیر را از شیخ خزعل بختیاری خریداری کرد و ساخت مهمترین پالایشگاه نفت جهان آغاز شد.

موقعیت منطقه آبادان به علت نزدیکی به چاههای نفت و آب شیرین، مناسب تشخیص داده شده بود؛ همچنین می توانست لنگرگاه مناسبی برای کشتیهای نفتکش و باری نیز باشد.

سه سال بعد و در سال 1291 این پالایشگاه با ظرفیت 2500 بشکه نفت در روز آغاز به کار کرد.

پالایشگاه آبادان قدیمی 4

فصل دوم: پالایشگاه آبادان و جنگهای جهانی اول و دوم

پالایشگاه آبادان در جنگ جهانی اول، از طریق پالایش نفت به عملیات جنگی انگلیس کمک بزرگی کرد، به نحوی که دولت انگلیس برای حراست از آن در طول جنگ، اقدامهای جدی انجام داد.

جنگ جهانی اول بهانه ای شد که پالایشگاه به منظور دستیابی بیشتر به سوخت برای کشتیهای جنگی، توسعه بیشتری پیدا کند.

در جنگ جهانی دوم هم بعد از آن که متفقین، نفت و پالایشگاه برمه را از دست دادند، توجه بیشتری به گسترش آن شد.

پالایشگاه آبادان که در آن مقطع به بزرگترین پالایشگاه دنیا تبدیل شده بود، به دلیل تهیه و تحویل بنزین هواپیما در زمان جنگ دوم به مقدار 25 هزار بشکه در روز شهرت جهانی یافت، به طوریکه تهیه بنزین هواپیمای جنگی متفقین از این پالایشگاه سهم بسزایی در پیروزی آنان داشت.

با ملی شدن صنعت نفت در سال 1329 و خروج خارجیها در سال 1330 ، نگهداری از این پالایشگاه عظیم به عهده کارکنان شاغل در آن زمان سپرده شد و در سال 1333 شمسی قراردادی با کنسرسیوم بین المللی نفت امضا شد.

سرانجام در مرداد ماه 1352 شمسی با توشیح قانون حاکمیت ایران بر منابع نفتی، اداره و کنترل پالایشگاه آبادان به طور مستقیم تحت نظر شرکت ملی نفت ایران قرار گرفت.

پالایشگاه آبادان قدیمی 1

پس از اداره و کنترل پالایشگاه توسط شرکت ملی نفت ایران، طرح توسعه پالایشگاه آبادان از ظرفیت روزانه 460 هزار بشکه در روز به 600 هزار بشکه در روز اجرا و از شهریور 1356 بهره برداری شد.

پالایشگاه آبادان با این توسعه، مجدداً مقام جهانی خود را بدست آورد و بزرگترین پالایشگاه جهان شد.

این پالایشگاه تا پیش از جنگ با عراق به دلایل امتیاز بخشیدن به فرآورده های نفتی جهان که تنوع فرآورده هایش به 108 نوع می رسید، دارا بودن عظیم ترین تاسیسات صدور فرآورده، استفاده از گاز طبیعی به عنوان سوخت عمده دستگاهها و استفاده از عظیم ترین ماشینهای محاسبه الکترونیکی، مهمترین پالایشگاه جهان محسوب می شد.

با اوج گیری انقلاب اسلامی در آبان 1357 کارگران پالایشگاه دست به اعتصاب زدند. در همان ماه، تولید پالایشگاه از 600 هزار بشکه در روز به 150 هزار بشکه کاهش پیدا کرد، بنابراین ظرف چند هفته وضع نفت رو به وخامت گذاشت و رژیم شاه به شدت تحت فشار قرار گرفت.

اعتصاب کنندگان بنا به توصیه امام خمینی به اعتصاب خود ادامه دادند، اما جلوگیری نظامیان از پخش نفت مورد نیاز در کشور که به ایجاد تنگنا برای مردم انجامید، باعث شد که این اعتصاب پایان یابد و پالایشگاه به تولید خود ادامه داد.

فصل سوم: پالایشگاه آبادان در مرکز جنگ ایران و عراق

اینجا پالایشگاه آبادان است، صبح روز سی و یکم شهریور سال 1359.

کارکنان برای انجام فعالیتهای روزمره عازم پالایشگاه هستند که یکباره همراه با صدای مهیب توپ و تانک، نظاره گر بمباران شهر می شوند.

خود پالایشگاه هم روز دوم مهر به عنوان اولین تاسیسات نفتی کشور مورد آماج تیرهای مزدوران بعثی قرار گرفت؛ اینجا بود که فصل جدیدی از تلاش و ایثار کارکنان شرکت در سالهای دفاع مقدس آغاز شد.

 
آبادان / جنگ / پالایشگاه 5

به طور حتم می توان گفت که 8 سال دفاع مقدس، فصلی بسیار متفاوت را در تاریخ 102 ساله پالایشگاه آبادان رقم زد، بگونه ای که تا ابد در یادها زنده خواهد بود.

کارکنان پالایشگاه در مرحله اول با تشکیل ستادهای اضطراری و تلاش شبانه روزی توانستند دستگاههای متعدد را از مواد نفتی تخلیه و با وجود وارد آمدن خسارات جدید به تأسیسات، حفظ کنند.

این کارکنان با شهامت زیاد و تقدیم شهدا موفق شدند چندین میلیارد دلار وسایل و قطعات اختصاصی و محبوس در پالایشگاه را به محلهای امن منتقل کنند.

در واقع بخشی از پیشکسوتان جهاد در منطقه آبادان و خرمشهر را کارکنان پالایشگاه تشکیل داده اند و جالب این که در میان تصاویر مربوط به دفاع مقدس، کارتهای شناسایی بسیاری از سرداران جنگ مانند شهید همت و سردار احمد کاظمی، در پالایشگاه آبادان صادر شده و امضای مدنی زادگان یکی از مدیران کنونی وزارت نفت که رئیس وقت ستاد عملیات جنوب هم بود، پای این کارتها است.

سردار حسین بنادری، فرمانده عملیات سپاه آبادان در دوران دفاع مقدس که حالا از مسئولان عملیات غیرصنعتی شرکت پالایش نفت آبادان نیز هست، می گوید صدام حسین قصد داشت با اشغال سه روزه خرمشهر و سپس ورود به آبادان و جدا کردن استان خوزستان، نظام تازه تاسیس جمهوری اسلامی ایران را در کمترین زمان به زانو در آورد، آن هم از طریق قطع منابع درآمدی خوزستان؛ بنابراین در همان آغاز راه پالایشگاه آبادان را هدف شدیدترین حملات خود قرار داد تا آن را از مدار خارج کند.

تشکیل اولین کمیته سوخت

تشکیل کمیته سوخت برای سوخت رسانی از ابتکارهای جالب و گره گشای پالایشگاه آبادان در زمان جنگ بود.

بنادری در این باره می گوید: در آن روزها مقادیر زیادی از بنزین موجود در پالایشگاه را در زمین فوتبال ذخیره و پنهان کردیم و ابتکار دیگرمان نیز تولید بنزین با بنزن بود که در خروج نیروهای ما از تنگنا تاثیر زیادی داشت.

استفاده از امکانات فنی و مهندسی پالایشگاه برای پشتیبانی از جنگ از دیگر مواردی بود که بنادری به آن اشاره می کند و ادامه می دهد: ارتش و سپاه و دیگر نیروهای حاضر در صحنه های نبرد، همه امور تعمیراتی خود را در پالایشگاه انجام می دادند.

علیرضا ضیغمی یکی دیگر از مدیران سابق نفتی نیز می گوید: اولین بمباران تاسیسات نفتی در جریان حمله رسمی عراق ساعت ٣ و ٣٦ دقیقه بعدازظهر روز دوم مهر ١٣٥٩ بود که تعدادی از مخازن ذخیره سازی پالایشگاه آبادان بمباران شد و آخرین بمباران دشمن نیز ساعت ١٠ و چهارده دقیقه صبح روز چهاردهم خرداد ١٣٦٧ اتفاق افتاد که در آن روز جنگ مستقیم دشمن با صنعت پالایش تمام شد.

وی ادامه می دهد: پالایشگاه آبادان به عنوان خط مقدم نبرد و به دلیل مجاورت با رودخانه اروند و نزدیکی به مرز عراق، در طول هشت سال جنگ تحمیلی ٢٣ واحد فرآیندی خود را به طور کامل از دست داد.

آن زمان پدافند غیرعامل مرسوم نبود و در آغاز جنگ حملات و بمباران ها نیز آنقدر سریع انجام شد که تنها فرصت کارهای اولیه نظیر گونی چینی را داشتیم و آنطور نبود که یک پدافند غیرعامل قرص و محکم که تاسیسات را حفظ کند، وجود داشته باشد.

یکی از کارکنان پالایشگاه آبادان هم در مورد هجوم دشمن به این پالایشگاه می گوید: آن زمان پالایشگاه آبادان ظرفیت روزانه 630 هزار بشکه نفت در روز را داشت و طبیعی بود که دشمن از آن به عنوان اولین هدف تهاجمی استفاده می کند و این چنین شد که در طول جنگ این پالایشگاه بارها مورد حمله قرار گرفت و تعداد فراوانی از همکاران ما به خیل عظیم شهیدان پیوستند.

غلامرضا بغلانی ادامه می دهد: برای من جالب و حیرت انگیز این بود که با وجود بمباران شدید پالایشگاه، هیچ یک از کارکنان آن، ترسی از جنگ و بمباران نداشتند.

زمانی که پالایشگاه آبادان مورد حملات بی وقفه دشمن قرار گرفت، حدود ١٨١ نفر از کارکنان آن در حین کار شهید شدند و لازم بود که این پالایشگاه از سرویس خارج شود؛ عملا کار در چنین شرایطی منطقی به نظر نمی رسید، زیرا تولید در چنین شرایطی ممکن نبود.

در واقع اگر پالایشگاه از سرویس خارج نمی شد با هر بار حمله دشمن، هر تجهیز و واحد پالایشگاهی در اثر انفجار مانند یک بمب عمل می کرد و می توانست چند برابر بمب اصلی ترکش و انفجار ایجاد کند که این امر منجر به از دست رفتن تعداد زیادی از کارکنان و تولید نیز به خودی خود قطع می شد؛ اما پالایشگاه های دیگر مثل تهران و تبریز که دورتر از آتش دشمن بودند، با وجود بمباران در مدار تولید قرار داشتند و تولید از آنجا برای تامین فرآورده مورد نیاز کشور توجیه اقتصادی داشت.

سهم یک چهارمی پالایشگاه آبادان در شهدای صنعت نفت

شرکت ملی پالایش و پخش فرآورده های نفتی در مجموع ٤٣٥ نفر شهید تقدیم کرده است که ٢٨٠ نفر از این شهدا در حین کار در پالایشگاه ها و تاسیسات این شرکت شهید شده اند و ١٥٥ نفر نیز از کارکنان این مجموعه بودند که با علاقه شخصی به جبهه رفته بودند.

در صنعت نفت یک هزار و ١٧ نفر شهید شده اند که از این تعداد، حدود ٢٤٢ نفر شهید متعلق به پالایشگاه آبادان است که حدود یک چهارم شهدای صنعت نفت را تشکیل می دهد و همین گواهی است که پالایشگاه آبادان خط مقدم صنعت نفت در دوره هشت سال دفاع مقدس بوده و فداکاری های بی نظیری در این نقطه اتفاق افتاده است.

فصل چهارم: تبدیل مجدد پالایشگاه آبادان به مدرنترین واحد در خاورمیانه

در مهر ماه سال ۶۷ و چند ماه پس از پذیرش قطعنامه 598، مجموعه‌ کل پالایشگاه‌های کشور به همکاری پالایشگاه آبادان شتافتند و فاز ۸۵ ؟؟را آماده‌ راه‌اندازی کردند و این فاز در ۱۲ فروردین ۶۸ با قدم مبارک مقام معظم رهبری به آبادان، افتتاح شد.

بدنبال راه اندازی آن فاز، دیگر دستگاههای پالایشگاه با تلاش و کوشش شبانه روزی نیروها و بهره گیری از دیگر کارکنان پالایشگاهها، بدون نیاز به افراد بیگانه در مدار تولید قرار گرفت.

در سالهای بعد یک طرح توسعه شامل سه فاز برای این پالایشگاه تعریف شد و در دستور کار قرار گرفت؛ فاز اول این طرح سال 1390 راه اندازی شد و فاز سوم آن هم تا دو ماه آینده تکمیل و به بهره برداری می رسد.

پالایشگاه آبادان قدیمی 5

فاز دوم طرح تثبیت پالایشگاه نیز شامل ساخت یک پالایشگاه جدید مدرن می شود. قرار است ساخت این پالایشگاه مدرن ٢١٠ هزار بشکه ای با سرمایه گذاری ٢,٦ میلیارد یورو در داخل پالایشگاه قدیمی آبادان، امسال آغاز شود.

همچنین قرار است معادل همین ظرفیت واحدهای کوچک قدیمی که فرسوده نیز هستند، از سرویس خارج شوند، اما در مقابل، محصولات با کیفیت یورو ٤ و ٥ و کمیت بیشتر به دست خواهد آمد.

بنابراین تا کمتر از 5 سال آینده ایران مجددا صاحب یکی از مهمترین و مدرنترین پالایشگاههای نفت جهان خواهد شد.

کد خبر 225298

برچسب‌ها

نظر شما

شما در حال پاسخ به نظر «» هستید.
0 + 0 =