پیشینه استفاده از گاز طبیعی به عنوان سوخت خودرو به سال های نخستین دهه 1930 در ایتالیا بر می گردد. بحران های نفتی، تلاش برای امنیت انرژی، ارزانی گاز طبیعی در قیاس با سوخت های فسیلی مایع، بحران آلودگی های شهرهای بزرگ و عوامل گوناگون دیگر از مهم ترین علت های روی آوردن برخی کشورها به گاز طبیعی به عنوان رایج ترین سوخت جانشین در خودروها بوده است.

هم اکنون نزدیک به 4 میلیون و 700 هزار خودروی گاز طبیعی سوز (CNG) در سراسر جهان تردد می کنند. آرژانتین با 5/1 میلیون، برزیل با یک میلیون، پاکستان با 700 هزار و ایتالیا با 382 هزار خودروی گاز سوز، بالاترین آمار خودروهای گازسوز در حال تردد در جهان را دارند. در ایران نیز پیشینه استفاده از گاز طبیعی فشرده در خودروها به سال 1354 برمی گردد که با تبدیل 1200 دستگاه تاکسی در شیراز آغاز شد و در سال 1362 با تبدیل 1200 دستگاه دیگر تاکسی در مشهد ادامه یافت. در همان سال ها در شهرهای مزبور جایگاه هایی نیز برای عرضه گاز طبیعی ساخته شدند. با تأسیس سازمان بهینه سازی مصرف سوخت کشور در سال 1379 در مجموعه وزارت نفت، مطالعات مقدماتی طرح گاز سوز کردن خودروها در این سازمان انجام و به منظور دستیابی به کاهش مصرف بنزین و کاهش آلاینده های هوا، طرح مزبور با انعقاد قراردادهایی با خودروسازان و بخش خصوصی برای تولید و تبدیل خودروهای گازسوز از یک سو و ایجاد زیرساخت های لازم و ساخت جایگاه های CNG از سوی دیگر، وارد مرحله اجرایی شد. اجرای طرح CNG سوزکردن خودروها به رغم مشکلات موجود، روند رو به رشدی داشته است و هم اکنون با مشارکت خودروسازان و بخش خصوصی بیش از 86 هزار خودروی CNG سوز در کشور تردد دارند. مشارکت بخش خصوصی با ساخت بیش از 80 کارگاه تبدیل در سراسر کشور و تبدیل نزدیک به 71 هزار خودرو قابل توجه بوده است. زیرساخت های لازم برای تولید خودروهای گازسوز کارخانه ای و خودروهای پایه گازسوز در شرکت های خودروسازی نیز پیشرفت خوبی داشته است و امید می رود تولید انبوه محصولات گاز طبیعی سوز در این شرکت ها نیز به سرعت قابل قبولی برسد. تاکنون بیش از 120 جایگاه گاز طبیعی در کشور به بهره برداری رسیده و تعداد زیادی جایگاه نیز در دست ساخت یا برنامه ریزی شده است. با تصریح تبصره 11 قانون بودجه سال 1384 کل کشور و آیین نامه اجرایی مصوب هیئت وزیران در اوایل سال جاری که خودروسازان را در قبال کمک های دریافتی از وزارت نفت مکلف به تولید نزدیک به 20 درصد محصولات خود به صورت دوگانه سوز (بنزین+CNG) یا گازسوز می کند، انتظار می رود روند افزایش خودروهای گازسوز رشد سریعی داشته باشد. گفتنی است در سایر کشورهای جهان تمایل به استفاده از این خودروها رو به افزایش است؛ چنان که اتحادیه اروپا سهم خودروهای گاز سوز را در سال 2020، 10 درصد کل خودروهای آن اتحادیه مصوب کرده است. خودروهای گاز سوز با ایمنی بالا بر خلاف تصور عمومی، خودروهای گاز طبیعی سوز ایمنی بالایی دارند. به سبب ویژگی های ذاتی گاز طبیعی نظیر سبک بودن آن نسبت به هوا و دمای بالاتر خود اشتعالی گاز طبیعی نسبت به بنزین، امکان اشتعال گاز طبیعی در صورت وجود نشتی های احتمالی در خودروهای گازسوز را کاهش می دهد. مخازن گاز طبیعی فشرده بدون هیچ گونه فرآیند جوشکاری از لوله های بدون درز و با روش های پیشرفته صنعتی ساخته می شوند. این مخازن استانداردهای سختگیرانه ای دارند و آزمون های گوناگونی نظیر آزمون آتش، آزمون گلوله، پرتاب از ارتفاع، خستگی و ... را می گذرانند و برای استفاده در دوره عمر مخزن که به طور معمول 20 سال است، ایمنی کامل دارند. مخازن در طول عمر خود بنا به توصیه های استانداردی و رویه های موجود پیوسته در دوره های منظم بازرسی و کنترل می شوند تا در صورت وجود هرگونه آسیب احتمالی، راهکار مناسب برای رفع عیب یا تعویض آنها ارائه شود. تجربه استفاده از گاز طبیعی فشرده در خودروها در دنیا که نزدیک به 80 است، گواه این مدعاست که استفاده صحیح و رعایت الزام های استانداردی در نصب و نگهداری این سیستم ها، سبب پرهیز از هر حادثه ای می شود. موارد ایجاد حادثه انفجار و آتش سوزی در این خودروها گزارش نشده است، مگر در مواردی معدود که با دستکاری سیستم از سوی مالکان این گونه خودروها همراه بوده است. این موضوع به نوبه خود حاکی از ایمنی بالاتر خودروهای گازسوز نسبت به خودروهای بنزین سوز و LPG سوز است. تعبیه شیرهای مجهز به سیستم ایمنی دما و فشار روی مخازن CNG این امکان را فراهم می آورد تا حتی در صورت قرارگرفتن مخزن در آتش و ایجاد فشارهای غیرمعمول داخل مخزن، موجب تخلیه گاز و جلوگیری از هر گونه انفجار شود. قطعات کیت CNG نیز استانداردهای بسیار سختگیرانه ای را می گذرانند و گواهی ایمنی دریافت می کنند. همچنین خودروهایی که در کارخانجات خودروسازی به صورت گازسوز تولید می شوند، برای گرفتن مجوزهای تولید انبوه، ملزم به رعایت تمامی استانداردهای مرتبط هستند. الزام های ایمنی نصب مخزن و سیستم گاز، ایمنی در تصادف ها، ایمنی در آتش سوزی، نداشتن نشتی، اصلاح و تغییر برخی ویژگی های خودرو که تحت تأثیر وزن افزوده مخزن قرار می گیرند، از جمله مواردی هستند که در این خودروها رعایت می شوند. در کارگاه های تبدیل نیز، نخست نمونه ای از هر نوع خودرو تبدیل می شود و گواهینامه ایمنی گرفته، سپس برای تبدیل سایر خودروها اقدام می شود. رعایت الزام های نصب مخزن و کیت گاز روی خودرو از سوی تکنیسین های تبدیل آموزش دیده در کارگاه های تبدیل، بازرسی منظم از کارگاه ها و بازرسی دوره ای مخزن و سیستم گاز خودرو سبب تضمین ایمنی خودروهای CNG می شود. اشغال فضای مفید صندوق عقب ناشی از نصب مخازن گاز و کاهش توان در موتورهای پایه بنزینی گاه ممکن است سبب نارضایتی مالکان خودروهای گازسوز شود، ولی می توان گفت معایب مزبور گذرا و با توسعه و اصلاح سیستم ها این معایب قابل برطرف شدن هستند. جانمایی مخزن در داخل شاسی و بدنه خودرو، اصلاحات در سیستم تعلیق و ترمز و طراحی موتورهای پایه گازسوز که تنها در شرایط اضطراری با بنزین کار می کنند، سبب خواهد شد که خودروی گازسوز، به نظر استفاده کنندگان مطلوب باشد. گاز طبیعی؛ اقتصاد سوخت، کاهش آلاینده های زیست محیطی صرفه جویی های اقتصادی قابل توجه ناشی از کاهش مصرف بنزین و پاک تر بودن این خودروها نسبت به خودروهای بنزین سوز و دیزلی، از نتایج بسیار مهم و اساسی طرح گازسوز کردن خودروها است که در شرایط کنونی یکی از راه های کنترل مصرف بی رویه سوخت های بنزین و دیزل و کاهش آلاینده های مضر زیست محیطی است. مصرف روزافزون سوخت های فسیلی مایع (بنزین و سوخت دیزل) در خودروها و هزینه بالای استخراج و پالایش آنها از یک سو و پایین آوردن سهم عمده موتورهای درون سوز در نشر آلاینده های مضر محیط زیست از سوی دیگر، مهم ترین چالش های فراروی پژوهشگران صنعت خودرو در سال های اخیر بوده است. استفاده از گاز طبیعی به عنوان سوخت جانشین در موتورهای احتراق داخلی، یکی از راهکارهای مورد توجه برای پرداختن به چالش بالاست. ذخایر عظیم گاز طبیعی در ایران، ارزان بودن آن نسبت به سوخت های مایع، شبکه گسترده گازرسانی در کشور و مصرف بسیار بالای سوخت های معمول، انتخاب این سوخت را به عنوان سوخت جانشین از لحاظ اقتصادی توجیه پذیر می سازد. افزون بر میلیون ها دلار صرفه اقتصادی، کاهش هزینه های درمان و مرگ و میر ناشی از کاهش آلاینده ها را نیز در صورت استفاده از گاز طبیعی در خودروها باید به مزیت های یادشده افزود. کاهش آلاینده های محیط زیست به ویژه در شهرهای بزرگ، یکی دیگر از اثرهای استفاده از سوخت گاز طبیعی است که نباید آن را از نظر دور داشت. از آنجا که درصد بسیار بالایی از گاز طبیعی را متان تشکیل می دهد، هیدروکربن های نسوخته در موتورهای گاز طبیعی سوز نیز به طور عمده متان هستند که گازی بی اثر است و میل به واکنش دهی بسیار پایین آن سبب کاهش واکنش هایی می شود که به تولید مه دود فتوشیمیایی (smog) در محیط منجر می شود. نسبت کربن هیدروژن (C/H) در متان از هر هیدروکربن دیگری پایین تر است که موجب کاهش انتشار منو اکسید کربن (CO) از 50 تا 70 درصد می شود و نشر دی اکسید کربن (CO2) را به میزان حدود 25 درصد در موتور گازسوز نسبت به موتور پایه بنزینی در یک بازده یکسان موتور پایین می آورد؛ از این رو کاهش انتشار این گاز گلخانه ای، در روند کاهشی پدیده گرم شدن زمین می تواند مؤثر واقع شود. قابلیت کاهش اکسیدهای نیتروژن (NOx) بسته به طراحی موتور و مبدل شیمیایی کاتالیستی به کار رفته نسبت به مشابه بنزینی آن 20 تا 50 درصد است. دوده و آلاینده های ذره ای و اکسیدهای سولفور دار در موتورهای گازسوز قابل چشم پوشی است. گاز طبیعی با مشخصات گاز ایران دارای نزدیک به 10 ppm (قسمت در میلیون) سولفور است که ضمن کاهش اثرهای تخریبی بر مبدل های کاتالیستی، انتشار ذرات سولفور دار مضر برای سلامتی انسان و محیط زیست کاهش می یابد.
کد خبر 77250