پایه قیمت نفت تا 2010 ده دلار کاهش مى یابد اگر تاثیرات غیرقابل پیش بینى تحولات برنامه هسته اى ایران بر قیمت جهانى نفت را فاکتور بگیریم، مى توانیم سخنان نماینده ایران در هیات عامل اوپک را بشنویم. حسین کاظم پوراردبیلى در گفت وگو با شرق درباره قیمت هاى سال 2006 براى هر بشکه نفت اینچنین پیش بینى مى کند: «پیش بینى هایى که بازار جهانى نفت براى سال 2006 وجود دارد، ارقامى بین 50 تا 60 دلار براى هر بشکه نفت سبک آمریکا (WTI) خواهد بود. براى سبد جدید اوپک هم قیمت هاى 45 تا 55 دلار در هر بشکه پیش بینى مى شود.» بنابراین کاظم پوراردبیلى تحقق نفت 40 دلارى در بودجه 85 را ممکن مى داند: «اما آینده بازار نفت نشان مى دهد که در دوره منتهى به سال 2010 قیمت نفت تعدیلات کاهشى خواهد داشت.» نماینده ایران در اوپک امکان کاهش قیمت نفت تا سال 2010 به بشکه اى 35 دلار را هم پیش بینى مى کند: «البته این را هم باید مد نظر قرار داد که پیش بینى ها بعضاً منطبق با واقعیت بازار نیست. این را سابقه بازار نفت مى گوید. به طور مثال هیچ کس پیش بینى نمى کرد که امروز چنین قیمت هاى نفتى را تجربه کنیم.» با این حال کویت بودجه سال 2006 خود را بر مبناى نفت 36 دلار محاسبه کرده و در اغلب کشورهاى اوپک نیز رقمى بین 28 تا 35 دلار مورد توجه قرار گرفته است. - شما آینده بازار نفت را براى سال جارى و 4 سال آتى چگونه پیش بینى مى کنید؟ «براى مثال سال جارى حداقل قیمت نفت 45 دلار پیش بینى مى شود و به نظر مى رسد دامنه تغییرات آن تا 55 دلار در نوسان باشد. اما براى سال 2010، پایه قیمت ها 10 دلار پایین خواهد آمد و در دامنه 35 تا 45 دلار متغیر خواهد شد.» چنانچه بازار نفت مطابق این پیش بینى حرکت کند آن وقت باید از امروز، فکر 4 سال آتى را کرد. در این سناریو راهى جز انباشت دلارهاى نفتى در صندوق ذخیره ارزى و سرمایه گذارى سودآور آن نیست. قیمت نفت در بودجه کشورهاى دیگر دولت الجزایر سال گذشته بودجه کشورش را بر مبناى نفت 19 دلار محاسبه کرده بود. این کشور سال جدید نیز همین رقم را در نظر گرفته است. بحرین نیز سال گذشته قیمت هر بشکه نفت را در بودجه سالیانه اش 30 دلار محاسبه کرده بود و براى سال نو در این رقم تغییرى نداده است. مکزیک قیمت هر بشکه نفت را از 21 دلار به 36 دلار رسانده و نیجریه نیز بودجه اش را بر مبناى نفت 33 دلار بسته است. در این میان تنها روسیه است که شرایطى مشابه ایران را تجربه مى کند. روسیه سال گذشته میلادى قیمت نفت را 28 دلار در هر بشکه محاسبه کرد در حالى که بودجه سال 2006 را بر مبناى نفت 40 دلارى حساب نموده است. در چنین شرایطى ونزوئلا قیمت 17 تا 23 دلارى نفت در بودجه سال گذشته اش را به بشکه اى 26 دلار در سال جدید رسانده است. اندونزى هم که نفت چندانى براى صادرات ندارد در یک اقدام عجیب قیمت هر بشکه نفت را در بودجه سنواتى 57 دلار لحاظ کرده است. مقایسه چنین آمار و ارقامى است که ایران را به لحاظ تنظیم قیمت نفت در تنظیم بودجه در رتبه دوم در کنار روسیه قرار داده است. یک میلیون بشکه کاهش در اوپک «اینکه در بودجه، چه عددى براى درآمد هر بشکه نفت مطمئن است، اولاً به بخش هزینه اى بستگى دارد و ثانیاً باید دید چه درصدى از هزینه هاى بودجه اى، سهم نفت است. ضمن اینکه باید بررسى کرد تا روشن شود پول نفت بیشتر به سمت هزینه هاى جارى مى رود یا سرمایه اى.» پس از چنین اما و اگرهایى است که کاظم پوراردبیلى مى گوید: «اگر شما هزینه هاى عمرانى را زیاد کردید 40 دلار هم مى تواند براى هر بشکه نفت قیمت خوبى باشد. اما به هرحال افزایش قیمت نفت در بودجه نگران کننده است» و این شرط هزینه هاى عمرانى را باید در بررسى بودجه توسط نمایندگان مورد ارزیابى قرار داد. شرق در بخش دیگرى از گفت وگویش با نماینده ایران در هیات عامل اوپک، از کاظم پوراردبیلى مى خواهد تا وضعیت بازار نفت را در سه ماهه دوم سال جارى میلادى تشریح کند: «به نظر مى رسد در سه ماهه دوم سال میلادى جارى، حداقل 5/1 میلیون بشکه از تقاضاى نفت کاسته شود. اوپک این رقم را 8/1 میلیون بشکه مى داند. با این وجود اگرچه هنوز اشتیاق به خرید نفت در بازار وجود دارد اما به نظر مى رسد کاهش تولید اوپک از نظر عرضه و تقاضا اجتناب ناپذیر باشد و بستگى به قیمت هاى نفت در زمان خودش دارد.» حسین کاظم پوراردبیلى در حالى چونان وزیرى هامانه از کاهش تولید اوپک سخن مى گوید که وزیر نفت الجزایر و جانشین جدید دبیرکل اوپک اخیراً با کاهش تولید اوپک مخالفت کرده اند. با این وجود کاظم پوراردبیلى اعتقاد دارد: «احتمال کاهش تولید نفت اوپک حداقل به میزان یک میلیون بشکه وجود دارد، حتى ممکن است رقم کاهش بیشتر هم باشد.» حداقل براى حساب ذخیره ارزى شرق از مسعود نیلى استاد دانشگاه صنعتى شریف و مشاور اقتصادى وزیر پیشین نفت مى خواهد تا نظرش را درخصوص تعیین رقم 40 دلارى در بودجه 85 بیان کند: «تعیین رقم قیمت نفت براى بودجه سال آینده از دو جهت داراى اهمیت است. اول اینکه قیمت نفت، متغیرى است که دچار نوسانات زیادى خواهد شد. طبیعى است که با در نظر گرفتن رقم بالا براى قیمت نفت، بودجه در معرض ریسک بیشترى قرار مى گیرد.» وى درخصوص ملاحظه دوم قیمت 40 دلارى در بودجه مى گوید: «باید دید میزان وابستگى بودجه به نفت را سیاستگزار چطور در نظر گرفته است. چنانچه به منطق حساب ذخیره ارزى برگردید خواهید دید که سیاست بر آن بوده تا به مرور وابستگى بودجه به درآمد هاى نفتى محدود شود.» نیلى که خود از طراحان برنامه هاى اول و دوم توسعه کشور بوده، مى گوید: «در برنامه سوم، ارز حاصل از صادرات نفت در بودجه هاى سالانه حدود 12 میلیارد دلار پیش بینى شد و قرار بود این رقم در پایان برنامه به 11 میلیارد دلار برسد. مفهوم چنین سیاستى این بود که هرچه بیش از 12 میلیارد دلار از محل فروش نفت عاید کشور شد به حساب ذخیره ارزى برود. در ماده دیگرى هم پیش بینى شده بود که اگر درآمد نفت از 12 میلیارد دلار در سال کمتر شد با طراحى سازوکارى از حساب ذخیره ارزى برداشت شود. اما در عمل وجه دیگرى پیش آمد. رقم 12 میلیارد دلار به 22 تا 24 میلیارد فزونى یافت تا وابستگى بودجه هاى سنواتى به نفت فراتر از پیش بینى ها شود.» مسعود نیلى با بیان سابقه تاریخى پیش بینى قیمت نفت در بودجه نتیجه مى گیرد: «اگر قیمت نفت 40 دلارى براى بودجه 85 به تصویب برسد معنى اش این است که سهم نفت در بودجه باز هم در مسیر افزایش قرار مى گیرد. در چنین شرایطى حساب ذخیره ارزى در حداقل ایفاى نقش خود در نظر گرفته مى شود.» نیلى: تورم یا بیکارى مسعود نیلى معتقد است چنانچه نفت 40 دلارى حدود 40 میلیارد دلار درآمد عاید دولت کند، مى توان 10 میلیارد دلار هم براى سهم صادرات غیر نفتى و قاچاق در نظر گرفت و در نتیجه حجم واردات بیش از 50 میلیارد دلارى را براى کشور متصور شد: «اگر چنین شد و 50 میلیارد دلار واردات داشتیم، بسیارى از صنایع قدرت رقابتشان را از دست خواهند داد. البته ممکن است بخشى از این درآمد در بانک مرکزى ذخیره شده و حجم نقدینگى را افزایش دهد. در این صورت باید گفت که یک طرف نفت 40 دلارى افزایش بیکارى ناشى از ناتوانى رقابت تولید کنندگان داخلى با کالاهاى خارجى قرار دارد و یک طرف دیگر هم افزایش نرخ تورم ناشى از افزایش نقدینگى.» از امروز بحث نمایندگان مجلس در مورد بخش نخست سناریوى بشکه هاى نفت ایران آغاز خواهد شد. قیمت نفت در بودجه باید به گونه اى تنظیم شود تا در «جیک جیک مستانه قیمت هاى نفت» فکر زمستان قیمت ها را هم بکنیم. نفت 40 دلارى نه از دید سیاسى که باید با نگرش کارشناسى و اقتصادى مورد بررسى قرار گیرد. رئیس کمیسیون انرژى پیش از این مخالفتش را با نفت 40 دلارى اعلام کرده بود. وزیر نفت نیز پیش از این در گفت وگو با شرق گزینه مد نظرش براى قیمت نفت در بودجه را حدود 35 دلار عنوان کرده بود. • سناریوى دوم براى ایفاى نقش بشکه هاى نفت ایران، تاثیرگذارى بر تحولات هسته اى و بازار جهانى نفت است. خبرگزارى بلومبرگ دو روز پیش در گزارشى نوشت: «مواضع اخیر ایران در قبال اتحادیه اروپا و آمریکا، نقش مهمى در افزایش قیمت جهانى نفت داشته است.» این خبرگزارى به نقل از یک کارشناس ارشد انرژى آورده است: «ایران قصد دارد از منابع نفتى خود به عنوان اهرم فشارى بر کشورهاى غربى استفاده کند.» با تشدید بحران اروپا و ایران بر سر موضوع هسته اى، نفت به قیمت بى سابقه 65 دلار و 4 سنت در روز پنجشنبه رسید تا تاکیدى بر این نکته باشد که هر گونه بازى با ایران اثرات غیرقابل پیش بینى بر قیمت نفت خواهد داشت. بى تردید این هشدار طبیعى بازار نفت به سیاستمداران اروپایى و آمریکایى تاکید مجددى بر نقش اساسى ایران در تعدیل قیمت نفت داشته است. ظرفیت تولیدى 2/4 میلیون بشکه اى نفت ایران قابل چشم پوشى نیست و هم از این روست که همه کارشناسان اقتصادى اروپا و آمریکا پیش بینى کرده اند در صورت ارجاع پرونده ایران به شوراى امنیت، قیمت نفت افزایش بى سابقه اى خواهد داشت. به هر حال اهرم نفت در اختیار مقامات تهران قرار دارد. اما نحوه استفاده از آن مى بایست هوشمندانه و با در نظر گرفتن تمام شرایط باشد. براساس ادعاى مقامات عربستان، این کشور توان افزایش یک تا 5/1 میلیون بشکه براى تولید نفت را در اختیار دارد. میزان ذخایر تجارى آمریکا نیز در پایان سال 2005 به بیش از یک میلیارد بشکه رسیده است. همچنین ذخایر تجارى کشورهاى OECD به 2 میلیارد و 600 میلیون بشکه و ذخایر استراتژیک آن به یک میلیارد و 500 میلیون بشکه افزایش یافته است. به این ارقام باید ذخایر 900 میلیون بشکه اى نفت روى آب ها را هم افزود. کارشناسان مى گویند ذخایر نفت OECD براى سه ماه کافى است. از سوى دیگر اعتماد مشتریان نفت ایران نباید صدمه ببینند، گو اینکه آنها نیز باید اعتمادى متقابل را بین مقامات ایران ایجاد کنند. به هر حال در تدوین سناریوى دوم بشکه هاى نفت باید به آمار و ارقام و ملاحظات بالا هم توجه کرد. نباید سود تنش روابط ایران و اروپا به جیب دیگرانى برود که از نفت 100 دلارى بدون حضور ایران بیشترین بهره را مى برند. هنوز هیچ مقامى در تهران نام سلاح را بر نفت نگذاشته است. از کاظم پور اردبیلى پرسیده مى شود: • اخیراً اخبارى در خصوص احتمال استفاده ایران از صادرات نفت و قطع فروش این محصول در خبرگزارى ها منعکس شده است، موضع ایران چیست؟ جمهورى اسلامى ایران به هیچ وجه به دنبال قطع نفت به عنوان ابزار سیاسى در بستر گفت وگوهاى سازنده با جامعه جهانى در مقوله گفت وگوهاى هسته اى نیست. منبع: شرق، 25 دی 1384