- بگذارید از سیاست های صادرات گاز ایران آغاز کنیم، آیا این سیاست ها با انتخاب وزیر دولت نهم تغییری کرده است؟ مهندس جوادی: تاکنون مطلبی مبنی بر توقف مذاکرات و کارهای در دست اقدام، به ما ابلاغ نشده است، ضمن آن که در دولت جدید بر گسترش روابط تجاری به ویژه با کشورهای همسایه، از جمله مذاکرات مربوط به اجرای خط لوله صادرات گاز به پاکستان و هند تاکید بیشتری شده و قرار است بیشتر مواردی را که در دست مذاکره داشتیم، پیگیری کنیم که نشان می دهد سیاست های صادرات گاز ایران ادامه می یابد. - جهت گیری های صادرات گاز هم تغییری نخواهد کرد؟ مهندس جوادی: علی الاصول خیر، ولی بر تجارت با شرق و کشورهای همسایه بیشتر تاکید شده است. - شرکت ملی نفت ایران، در گذشته گزارشی را با عنوان «تراز گاز کشور» تهیه کرده بود که در گزارش ها و برنامه ریزی های مختلف به آن استناد می شد، گویا این تراز در حال بازبینی است؟ مهندس جوادی: بله. موضوع تراز گاز از بحث های طولانی و مطرح در صنعت نفت است که گزارش های مختلفی با محور آن تهیه شده است. مدیریت برنامه ریزی تلفیقی شرکت ملی نفت ایران و سازمان مدیریت و برنامه ریزی کشور نیز هم اکنون در حال مرور دوباره گزارش مربوط به آن هستند تا در مورد آن به تفاهم کامل برسند، ولی اطلاعات دقیق تر را باید از مدیریت برنامه ریزی تلفیقی شرکت ملی نفت ایران بگیرید. - ممکن است نتیجه این بررسی ها، سیاستگذاری و برنامه های صادرات گاز کشور را تغییر دهد؟ مهندس جوادی: تغییر احتمالی آمار، ممکن است به دلیل نوع تعریف ها از ذخایر موجود گاز، همچنین میزان تولید و مصرف انرژی در کشور باشد. توجه داشته باشید به طور قطع میزان ذخایر گاز کشور، با کشفیات جدید بیشتر خواهد شد، چون بخش قابل توجهی از کشور هنوز برای شناسایی دقیق تر ذخایر گاز اکتشاف نشده است و ظرفیت خوبی برای چنین کشف هایی در کشور وجود دارد، ولی در شرایط کنونی باید با در نظر گرفتن حجم ذخایری که تا کنون شناسایی شده است، برنامه ریزی مشخصی برای تولید گاز داشته باشیم. بحث دیگر نیز به الگوی مصرف بر می گردد، یعنی موضوعی که الان در روزنامه ها، دولت و مجلس شورای اسلامی درباره تعیین الگوی مصرف در کشور مطرح است مبنی بر این که آیا باید انرژی، به قیمت ترجیحی بسیار ارزان و بدون هیچ کنترلی بر مصرف عرضه شود یا باید تعرفه های خاصی را برای مصارف بیشتر در نظر گرفت و روش های محدود و بهینه کردن مصرف انرژی را در کشور دنبال کرد. هر یک از این بحث ها و برنامه ریزی های مربوط به آنها در تراز گاز کشور و حجمی که می توان صادر کرد، تعیین کننده است و به همین دلیل نیز بهتر است مدیریت برنامه ریزی تلفیقی شرکت ملی نفت ایران و سازمان مدیریت و برنامه ریزی، تعریف های خود را در این زمینه یکسان کنند، یعنی شرکت ملی نفت ایران که اطلاع دقیقی از روند مصرف در گذشته دارد و از حجم ذخایر و میزان تولید نفت و گاز در حال و آینده خبر دارد، باید قابلیت های تولید مجموعه نفت و میزان مصرف را مشخص کند و سازمان مدیریت و برنامه ریزی کشور نیز به عنوان متولی توسعه اقتصاد کشور که خبر دارد چه پروژه هایی برای مصرف انرژی در کشور تعریف شده است و سیاستگذاری اصلی را در سرمایه گذاری های بخش دولتی به عهده دارد، باید وضعیت مصرف انرژی را در سطح کلان کشور در سال های آینده تعیین کند تا در نهایت، دو طرف با پیش فرض مشترکی میزان گاز قابل دسترس را در واحد زمان، برای هر یک از منابع مصرف یعنی تزریق، مصرف داخلی، صنایع و صادرات تعیین کنند. تصمیم مشترک این دو واحد که امیدوارم به زودی گرفته شود، مبنای عمل ما نیز خواهد بود. - گویا در آخرین آمار تراز گاز، حدود 14 تریلیارد متر مکعب گاز مازاد بر مصرف، برای صادرات در نظر گرفته شده است که این آمار در حال بازبینی است، آیا مذاکرات کنونی خود را بر اساس برآوردهای پیشین و برای سقف مشخصی از گاز انجام می دهید؟ مهندس جوادی: شرکت ملی صادرات گاز ایران، چنین حجمی را تعیین نکرده است، بلکه معاونت برنامه ریزی تلفیقی وزارت نفت، گزارشی را تهیه کرده بود که بر اساس آن پیش بینی می شد با توجه به روند مصرف و تولید گاز، حدود 13 تا 14 تریلیارد مترمکعب گاز را می توان به صادرات اختصاص داد، البته مذاکراتی که شروع شده است، به چنین حجمی نمی رسد، ضمن آنکه هر یک از مذاکرات که به نتیجه نهایی نزدیک شود، با مدیریت برنامه ریزی تلفیقی شرکت ملی نفت ایران هماهنگ می کنیم و پیش از قطعی کردن هر تعهدی، از قطعی بودن تامین آن اطمینان کسب می کنیم. - با توجه به روند مذاکراتی که از نزدیک در جریان آن هستید، فکر می کنید اهداف تعیین شده برای افزایش سهم ایران در بازار جهانی گاز در کوتاه مدت و بلندمدت قابل تحقق باشد؟ مهندس جوادی: هم اکنون و در شرایط کنونی، حجم تجارت جهانی گاز حدود 700 میلیارد مترمکعب در سال است که پیش بینی می شود در سال 2020 میلادی به دست کم یک هزار تا یک هزار و 100 میلیارد مترمکعب برسد. بر اساس اهداف تعیین شده برای صادرات گاز کشور در افق چشم انداز بیست ساله توسعه صنعت نفت نیز ایران باید بتواند تا سال 2020 میلادی، دست کم 100 میلیارد مترمکعب گاز در سال از این بازار سهم داشته باشد که این هدف در صورت به نتیجه رسیدن مذاکراتی که انجام می شود و پروژه هایی که در دست اجرا هستند، قابل تحقق خواهد بود، در واقع در صورتی که حجم گازی که برای صادرات گاز در نظر گرفته خواهد شد، در سقف تعیین شده پیشین باشد، به طور قطع اهداف تعیین شده را محقق خواهیم کرد و در صورتی که پس از بررسی های بیشتر، میزان گازی که قرار است صادر شود، افزایش یابد، باید خود را برای صادرات گاز بیشتری آماده کنیم. - ایران برای تولید LNG صادراتی خود سه پروژه NIOC LNG، PARS LNG و PERSIAN LNG تعریف کرده است که هنوز به مرحله اجرایی نرسیده اند، در مورد آخرین وضعیت آنها توضیح دهید. مهندس جوادی: طراحی فید (Feed) پروژه NIOC LNG به پایان رسیده است. مناقصه این پروژه در قالب سه بسته EPC برگزار شد که پاکت های فنی بسته های 2 و 3 این مناقصه دریافت شد و پاکت های مالی نیز به تازگی و پس از ارزیابی فنی باز شد که در کمیسیون معاملات شرکت ملی نفت ایران در حال بررسی است تا تصمیم نهایی اعلام شود. درخواست اجازه سرمایه گذاری در این پروژه نیز به شورای اقتصاد ارسال شده است تا اجازه سرمایه گذاری و اجرای آن صادر شود. درباره بسته نخست این مناقصه هم ناچار شدیم به دلیل تشدید تحریم های آمریکا، تغییراتی در طراحی انجام دهیم که با انتخاب مشاور تغییرات طراحی، انجام تغییرات لازم از اول سال جاری میلادی آغاز شده است و امیدواریم پس از پایان این اصلاحات در طراحی، بتوان در مورد بسته نخست مناقصه این پروژه تصمیم گرفت. - پروژه PARS LNG به کجا رسیده است؟ مهندس جوادی: طراحی فید پروژه تا دو ماه دیگر به پایان می رسد، بازاریابی تولیدات آن در حال انجام است و مقدار زیادی به فروش رفته است. تامین اعتبار مالی پروژه نیز در جریان است و پیش بینی می شود در صورتی که مشکل پیش بینی نشده ای به وجود نیاید و شرایط لازم محقق شود، تابستان امسال درباره سرمایه گذاری در این پروژه تصمیم گیری نهایی انجام و کار اجرایی آغاز شود. - حضور شرکت CNPC چین در این پروژه قطعی شده است؟ مهندس جوادی: هنوز نه و در حال مذاکره هستیم، ضمن اینکه چون به اندازه کافی برای این پروژه مشتری وجود دارد، مشکلی در پیدا کردن شریک برای آن نداریم، هرچند حضور در بازار چین را هم مغتنم می دانیم و امیدواریم در این مورد به تفاهم برسیم. - در شرایط کنونی، سهم طرف های سرمایه گذار در این پروژه چگونه تقسیم شده است؟ مهندس جوادی: 50 درصد در اختیار شرکت ملی نفت ایران و 40 درصد در دست شرکت توتال است که 10 درصد آن را تا زمانی که به شریک جدید واگذار شود، به عنوان امانت در اختیار دارد، چون اگر می خواستیم این سهم در اختیار شرکت ملی نفت ایران باشد، در پروسه اداری دولتی، زمان می برد. 10 درصد بقیه هم که در اختیار شرکت پتروناس است. - پروژه PERSIAN LNG در چه مرحله ای است؟ مهندس جوادی: مرحله PRE FEED این پروژه تقریبا به پایان رسیده است و در مرحله گذار و آغاز طراحی فید هستیم. مشاور مالی پروژه نیز انتخاب شده است و در مرحله فاینانس قرار دارد. بازاریابی تولیدات آن نیز در جریان است. - یکی از کارشناسان اقتصاد انرژی در تحلیل خود از روند اجرای پروژه های تولید LNG در ایران اعلام کرده این پروژه ها و به طور مشخص پروژه NIOC LNG که قرار است 5 میلیون تن LNG صادراتی ایران را به هند تامین کند، به موقع انجام نخواهد شد و ایران ناچار خواهد بود به دلیل آماده نبودن تولیدات خود برای آغاز صادرات به هند در سال 2009 میلادی، جریمه پرداخت کند. این نظر، پاسخی دارد؟ مهندس جوادی: قرارداد صادرات LNG ایران به هند که تابستان گذشته امضا شد، هنوز فعال (effective) نشده است. تاریخ تحویل نخستین محموله LNG موضوع آن نیز حدود 5/4 سال پس از فعال شدن قرارداد تعیین شده است، یعنی به محض این که شورای اقتصاد آن را تصویب کند و این قرارداد فعال شود، باید زمان تحویل نخستین محموله را متناسب با زمان تصویب، تنظیم کنیم. - یعنی برای تنفیذ قرارداد زمان مشخصی تعیین نشده است؟ مهندس جوادی: در توافقنامه ای که ایران و هند برای صادرات 5 میلیون تن LNG امضا کردند، مهلتی 3 هفته ای برای تنفیذ تعیین شده بود که دو طرف پس از پایان این مهلت منتظر ماندند، ولی چون هر دو منتظر مانده اند، تا زمانی که دو طرف توافق دارند، این توافقنامه معتبر است. - اگر تنفیذ قرارداد در شورای اقتصاد به درازا بکشد، چطور؟ وضعیت این قرارداد چه می شود؟ مهندس جوادی: باید ببینیم و برای زمان بندی جدید با خریدار توافق کنیم. - تاکنون برای تغییر احتمالی در زمان بندی ها با هندی ها مذاکره کرده اید؟ مهندس جوادی: هنوز موضوعیتی ندارد، چون خود آنها هم می دانند و منطقی است که اگر قرارداد دیر تنفیذ شود، مثلا 3 سال دیگر فعال شود، نمی توان در مدت 5 ماه تمام کارها را کرد و LNG موضوع قرارداد را تحویل داد، بلکه باید زمان بندی های مربوط به آن را تغییر داد. - هیچ وقت در مورد جریمه احتمالی صحبت نکرده اید؟ مهندس جوادی: امیدواریم این قرارداد زودتر تنفیذ شود، ولی تاخیر در روند آن نیز ایران را مشمول جریمه نمی کند، چون جریمه بخشی از قرارداد است و زمانی که قرارداد فعال نشده است، طرح موضوع جریمه هم علی القاعده موضوعیتی ندارد. - برای بازاریابی محصولات سه پروژه تولید LNG چه کرده اید؟ مهندس جوادی: 5 میلیون تن از مجموع 10 میلیون تن تولیدات NIOC LNG قرار است به هند صادر شود، برای صادرات یک تا دو میلیون تن LNG نیز با اسپانیا صحبت هایی شده است که منتظریم در صورت رفع مباحث در دست، پروسه خود را طی کند. حدود 7 میلیون تن از تولیدات PARS LNG هم به فروش رفته است که کشورهای انگلیس، فرانسه و اسپانیا از خریداران آن خواهند بود، بخشی از تولیدات این پروژه نیز به کشورهای شرق آسیا فروخته خواهد شد. بازاریابی تولیدات خط نخست پروژه PERSIAN LNG نیز که 8 میلیون تن LNG خواهد بود، انجام شده است و مذاکره برای 8 میلیون تن دوم ادامه دارد. - تفاهم نامه ایران و چین برای صادرات گاز و نیز توسعه میدان یادآوران تا اواخر ژانویه امسال اعتبار دارد، فکر می کنید در مدت باقی مانده از اعتبار آن، به قرارداد برسید؟ مهندس جوادی: مذاکرات در این مورد، مقداری طولانی تر شده است و به نظر می رسد باید مهلت این قرارداد را تمدید کنیم. - در روند مذاکرات خود با چینی ها به مشکل برخورده اید؟ مهندس جوادی: نه. مشکلی نبوده است، بلکه مذاکرات مربوط به هر قراردادی، به زمان نیاز دارد، بازار LNG در شرایط کنونی، متلاطم و رو به رشد است که باعث شده خریداران حاضر در این بازار که قیمت های خیلی پایینی را انتظار داشتند، در تصمیم گیری های خود دچار دشواری شوند. مذاکرات با این خریداران نیز به زمان نیاز دارد تا آنها قیمت های بازار را بپذیرند و انتظارات خود را با واقعیت های بازار روز دنیا تطبیق دهند. - دو شرکت چینی ساینوپک و CNPC از خریداران اصلی LNG ایران معرفی شده اند، بر سر چه حجم هایی با این شرکت ها مذاکره می شود؟ مهندس جوادی: شرکت ساینوپک برای خرید سالانه 10 میلیون تن LNG با ایران در حال مذاکره است که در یک دوره 25 ساله به 250 میلیون تن می رسد. شرکت CNPC هم با شرکت ملی نفت ایران، یادداشت تفاهمی را برای خرید سالانه 9 میلیون تن LNG امضا کرده است. - آیا میزان درخواستی چینی ها تغییری نکرده است؟ مهندس جوادی: تفاهم نامه 10 میلیون تن LNG مورد مذاکره با شرکت ساینوپک بین دولت ها امضا شده است، ولی شرکت ملی صادرات گاز ایران و بخش LNG شرکت ساینوپک در این مورد با هم مذاکره می کنند. آنها 10 میلیون تن LNG می خواهند، ولی مذاکرات در دو مرحله انجام می شود که هم اکنون بر سر 5 میلیون تن اول در حال مذاکره هستیم. نخستین نشست مشترک با شرکت ساینوپک هم آذرماه امسال در تهران برگزار شد که دو طرف بر سر صادرات LNG و دیگر زمینه های همکاری از جمله توسعه میدان یادآوران مذاکره کردند. - آیا گروه جدایی برای بررسی شرایط صادرات LNG ایران به چین تشکیل شده است یا همه موارد را در یک گروه کاری پیگیری می کنید؟ مهندس جوادی: نه خیر، بحث های تجاری در گروه های کارشناسی به صورت جداگانه انجام می شود و گزارش آن در جلسه های مشترک دولتی ارائه می شود تا اگر لازم بود برای سرعت دادن به کار یا تعدیل تصمیم ها، در سطح وزارتخانه ها تصمیماتی گرفته شود، همکاری و هماهنگی لازم انجام شود. - پس سفر مقامات چین از جمله آقای ماکائو، وزیر نفت چین که قرار بود برای امضای برخی قراردادها در ماه ژانویه انجام شود، به تاخیر می افتد؟ مهندس جوادی: بله. سفر آقای ماکائو به احتمال زیاد یکی، دو ماه دیگر انجام می شود، چون هنوز زمان آن قطعی نشده است ولی از سفر احتمالی بقیه مقامات این کشور خبر ندارم، ضمن آنکه سفر آقای ماکائو نیز بیشتر برای تایید تفاهم های پیشین و توسعه همکاری های دو طرف انجام خواهد شد. - در خبرها آمده بود که ژاپن نیز به دنبال خرید حدود 2 میلیون تن LNG از ایران است. آیا ایران در بازار LNG این کشور حضور خواهد داشت؟ مهندس جوادی: شرکت های خریدار ژاپنی با ایران مذاکره می کنند و برای اظهار نظر قطعی در این مورد باید منتظر نتیجه این مذاکرات باشیم. - حجم های درخواستی این شرکت ها چقدر است؟ مهندس جوادی: الان با سه شرکت ژاپنی مذاکره می کنیم که میزان درخواستی آنها بین یک تا دو نیم میلیون تن متغیر است. - مذاکره برای حضور در بازار LNG مکزیک به کجا رسیده است؟ مهندس جوادی: چندی پیش هیاتی از نمایندگان صنعت نفت ایران به سرپرستی جناب آقای نژادحسینیان، معاون محترم وزیر نفت به منظور توسعه روابط دوجانبه در بخش انرژی، به این کشور سفر کرد که فرصت مناسبی برای ملاقات با برخی مقامات تجاری و اجرایی آنها بود تا جذابیت ها و قابلیت های انرژی ایران به آنها ارائه شود که در نهایت آنها خواستار دریافت مدارک لازم برای بررسی توانمندی ایران در تامین LNG مورد نیاز خود شدند که این مدارک ارسال شد و آنها هم صلاحیت ایران را در این زمینه تایید کردند و قرار شد که در صورتی که این کشور مناقصه ای را برای خرید LNG برگزار کرد، از ایران نیز دعوت کند که منتظریم و سفارت ایران در مکزیک نیز در این مورد پیگیر است. - آیا درست است که بر سر فروش حدود 5/4 میلیون تن LNG با این کشور مذاکره شده است؟ مهندس جوادی: نقل قول های متفاوتی از میزان LNG مورد نیاز این کشور بوده است، ولی مقامات این کشور چون واردکننده LNG نبوده اند، در آغاز کار مقداری تردید داشتند و به ما گفتند که مناقصه خود را برای 2 میلیون تن برگزار خواهند کرد، هرچند بحث های متفاوتی در این مورد مطرح است. - مذاکره با خریداران اروپایی LNG به کجا رسیده است؟ به جز اسپانیا، فرانسه و انگلیس که فرمودید قرار است بخشی از تولیدات یکی از پروژه های تولید LNG ایران را دریافت کنند، ایتالیا هم به عنوان یکی از خریداران مطرح بوده است. مهندس جوادی: بله، افزون بر ایتالیایی ها، آلمان ها هم در این مورد علاقه مند هستند و به تازگی مذاکراتی را با آنها شروع کرده ایم. - حجم های مورد بحث را می شود اعلام کنید؟ مهندس جوادی: مذاکرات در این مورد خیلی مقدماتی است و اجازه دهید جزئیات بیشتر پس از تعیین چارچوب های تفاهم، در فرصت های آینده اعلام شود. - موضوع صادرات LNG به استرالیا که به تازگی مطرح شد، چیست؟ مهندس جوادی: کشور استرالیا از صادرکنندگان LNG دنیا است و تنها برای تامین گاز مورد نیاز مناطق دورافتاده خود، به دنبال استفاده از تامین کنندگان گاز در مناطق نزدیک خود است. - ولی چندی پیش مدیرعامل منطقه آزاد قشم در این مورد خبرهایی را اعلام کرد. مهندس جوادی: ممکن است در مورد احداث یک واحد کوچک تولید LNG در این منطقه باشد که یک شرکت استرالیایی علاقه مندی خود را برای احداث چنین واحدی که کمتر از یک میلیون تن ظرفیت خواهد داشت، در قشم اعلام کرده بود که بحث های حاشیه ای مربوط به آن در جریان است. - پاکستان هم در آخرین نشست گروه کاری مشترک خود با ایران درخواست دریافت LNG کرده بود، این موضوع چقدر جدی است؟ مهندس جوادی: بحث هایی مقدماتی در این مورد مطرح شده و قرار است اطلاعات مورد نیاز را برای بررسی بیشتر به ایران ارائه دهند تا ببینیم چه کار می شود کرد. - حجم درخواستی خود را اعلام کرده اند؟ مهندس جوادی: صحبت از 2 میلیون و 500 هزار تن LNG است، در حد اطلاعی هم که داریم، این کشور هنوز در مرحله انتخاب مشاور و بررسی امکان پذیری و اقتصادی بودن چنین کاری است. - یعنی ببینند آیا واردات گاز به صورت LNG از ایران، در مقایسه با خط لوله برای آنها اقتصادی است یا نه؟ مهندس جوادی: بله. برای بررسی همین موضوع مشاور گرفته اند تا ببینند می توانند چنین کاری را بکنند یا نه و ماهیت کار را بررسی کنند. این که چقدر گاز نیاز دارند و آیا این مقدار را با خط لوله دریافت کنند، اقتصادی تر است یا بهتر است گاز مورد نیاز بخش هایی از این کشور را که در نزدیکی ساحل قرار دارند، مانند شهر بندری بزرگ کراچی، با LNG تامین کنند. - شرایط بازار LNG را برای سرمایه گذاری بیشتر به منظور افزایش تولید این محصول چطور ارزیابی می کنید؟ مهندس جوادی: بازار LNG روزانه تغییر می کند و کشورهای مختلف در حال حضور در این بازار هستند. مانند پاکستان که کسی فکر نمی کرد روزی این کشور به دنبال واردات LNG از ایران باشد، ولی در شرایط کنونی، کشورهای مختلفی در حال اضافه شدن به بازار هستند. هم اکنون امکان سنجی احداث بیش از 50 پایانه دریافت LNG در کشورهای مختلف دنیا در حال بررسی است. بسیاری از کشورهایی هم که تا به حال وارد بازار این محصول نشده اند و مشتری بالقوه LNG به شمار می روند که با پایان بررسی های خود، به مشتری بالفعل تبدیل می شوند. - لطفا در مورد مشتری های گاز ایران که گاز صادراتی را با خط لوله دریافت خواهند کرد، هم توضیح دهید. اتریش یکی از کشورهای مطرح در این زمینه است. مذاکرات در این مورد به کجا رسیده است؟ مهندس جوادی: الان برای صادرات سالانه 3 تا 5 میلیارد مترمکعب گاز به این کشور در حال مذاکره هستیم. حجم روزانه و چگونگی صادرات گاز از محورهای این مذاکرات است و به چگونگی اجرا بستگی دارد، در واقع این موضوع را که گاز صادراتی ایران با پروژه نوبوکو به این کشور ارسال شود یا خط لوله مستقلی احداث شود، در حال بررسی است و هر کدام از این شیوه های انتقال، زمان بندی خود را خواهد داشت، ولی پیش بینی می شود گاز صادراتی را در اوایل دهه میلادی آینده، یعنی سال های 2011 و 2012 میلادی به این کشور قابل تحویل باشد و قرارداد مربوط به آن نیز به طور طبیعی باید در سال 2006 میلادی به سامان برسد. - خط لوله صادرات گاز ایران به ارمنستان به کجا رسیده است؟ مهندس جوادی: فعالیت های مربوط به آن در حال انجام است و به یاری خدا، سال آینده در چنین روزهایی شاهد بهره برداری از آن خواهیم بود. طبق قرارداد، بهره برداری از این پروژه ژانویه 2007 آغاز می شود و حجم نهایی گاز صادراتی نیز در یک دوره 3 تا 4 ساله به دو میلیارد و 300 میلیون مترمکعب در سال خواهد رسید. - با بروز اختلاف نظرهای اوکراین و روسیه بر سر صادرات گاز، برخی کارشناسان معتقدند، ایران می تواند با استفاده از شرایط حاکم، جایگاه خوبی بین صادرکنندگان گاز به اوکراین به دست آورد، در این مورد حرکتی انجام شده است؟ مهندس جوادی: اوکراین ان شاءالله بازار خوبی برای گاز ایران خواهد بود، ولی قرار نیست چون روسیه حاضر نیست گاز خود را ارزان بفروشد، ایران ارزان فروشی کند، بلکه گاز ایران به قیمت های جهانی عرضه می شود. اوکراین هم به طور قطع یکی از بازارهای خوب گاز ایران خواهد بود، ولی پذیرش قیمت های واقعی و جهانی گاز در این کشور به زمان نیاز دارد. - پس مذاکرات ایران با این کشور برای تضمین بازار گاز تغییری نکرده است؟ مهندس جوادی: در شرایط کنونی، صحبت های مقدماتی با این کشور انجام می شود و هنوز زود است در این مورد نظر قطعی بدهیم. - یعنی قرار نیست جانشین روسیه شویم؟ مهندس جوادی: نه. قرار نیست جانشین شویم، چون اگر قرار باشد اوکراین پول خوبی در حد قیمت های جهانی گاز بدهد، خط لوله صادرات گاز روسیه آماده است و به آنها می دهند، ولی با توجه به اختلاف نظری که دو کشور داشتند، اوکراین به طور قطع، از این به بعد، خود را از وابستگی به یک منبع نجات خواهد داد و ایران تامین کننده بعدی گاز آن خواهد بود. ما هم آمادگی خود را در این مورد اعلام کرده ایم، ولی به نتیجه رسیدن این مذاکرات به زمان نیاز دارد. - امارات و کویت هم تقاضاهایی برای واردات گاز از ایران داشته اند؟ مهندس جوادی: بله. در حال مذاکره با آنها هستیم که صادرات سالانه حدود 3 تا 5/3 میلیارد مترمکعب گاز به کویت در مراحل نهایی است. صادرات گاز به امارات هم به مذاکرات وتفاهم های دوجانبه بستگی دارد و هنوز نهایی نشده است. - گاز ایران با خط لوله های دریایی به این دو کشور صادر خواهد شد؟ مهندس جوادی: بله، هر دو با خط لوله از کف دریا انجام خواهد شد که به دلیل عمق کم خلیج فارس امکان پذیر است و مشکلی نخواهیم داشت. - برای صادرات گاز با خط لوله به اروپا هم سه گزینه پیش روی ایران هست، در این مورد توضیح می دهید؟ مهندس جوادی: بله. خط لوله نوباکو، احداث خط لوله مستقل صادرات گاز از مسیر ترکیه و مسیر اوکراین، سه گزینه پیش رو برای صادرات گاز ایران با خط لوله به منطقه اروپا است که امکان پذیری هر سه گزینه در حال بررسی است. - خط لوله نابوکو به کجا رسیده؟ مهندس جوادی: این پروژه به تازگی با مقداری تاخیر مواجه شده است که دلیلش را نمی دانم ولی مذاکرات ما با نابوکو شروع شده است و تا یک ماه آینده کارشناسان دو طرف اولین نشست کاری خود را به احتمال زیاد در اتریش برگزار خواهند کرد که امیدواریم به نتیجه های خوبی برسد. - اجازه دهید سراغ خط لوله صادرات گاز ایران به هند و پاکستان برویم. به نظر می رسد این پروژه با برگزاری نشست های گروه های کاری دوجانبه در ماه های گذشته، وارد مراحل جدی تری شده است، ایران و هند در آخرین نشست دوجانبه خود در دهلی نو اعلام کردند که قرار است یک کمیته راهبری برای اجرای این پروژه تشکیل شود، کار این کمیته چه خواهد بود؟ مهندس جوادی: در نشست دهلی نو دو طرف بر سر چند محور اساسی توافق کردند، یعنی تاریخ برگزاری نشست سه جانبه وزیران نفت و انرژی سه کشور در نیمه نخست ماه مارس در تهران قطعی شد. قرار شد نشست گروه کاری سه جانبه برای نخستین بار، پیش از برگزاری نشست وزیران، بهمن ماه امسال، در تهران برگزار شود، ضمن آنکه قرار شد یک کمیته سه جانبه مشترک فنی برای بررسی گزارش های هر سه کشور تشکیل شود که نخستین نشست آن اواخر ژانویه امسال در هند برگزار خواهد شد. این تصمیم ها، برنامه کاری هر سه کشور را در آینده روشن کرده است و امیدواریم وزیران نفت در نشست سه جانبه خود، زمان بندی و راهکارهای قطعی تر پروژه را تعریف کنند. پس از آن نیز وارد بحث های قیمتی خواهیم شد. - تا قبل از نشست گروه کاری سه جانبه، باز هم نشست دوجانبه ای برگزار خواهد شد؟ مهندس جوادی: بله. نشست دوجانبه ایران و پاکستان برگزار می شود و به احتمال زیاد یک نشست دیگر با طرف هندی در تهران خواهیم داشت. - بعد از نشست دهلی نو، مقامات رسمی پاکستان اعلام کردند که فرمول پیشنهادی خود را برای قیمت گازی که از ایران وارد خواهند کرد، به تهران ارائه کرده اند، در این مورد توضیح می دهید؟ مهندس جوادی: چیزی که ارائه شده است، فرمول نبوده است، بلکه در مورد چگونگی قیمت گذاری ها است و آنها نظر خود را در مورد اینکه قیمت گاز وابسته به چه مواردی باشد و با چه نسبتی تعیین شود، اعلام کرده اند که ظاهرا الگویی برگرفته از میزان انرژی مصرفی وارداتی این کشور است و آنها بیشتر بر اساس انتظارات خود عمل کرده اند. - اختلاف بر سر قیمت، چقدر در مذاکرات ایران با هند و پاکستان مشکل آفرین بوده است؟ مهندس جوادی: مشکلی نداشته ایم، چون هنوز در مذاکرات مربوط به خط لوله وارد بحث های قیمتی نشده ایم. - یعنی در نشست دهلی نو، اختلاف نظری بر سر قیمت مطرح نبود؟ مهندس جوادی: نه. فقط ایران گزارشی را با محور چارچوب های بازار انرژی جهان ارائه کرد که نشان می داد روند مصرف انرژی در دنیا و بازار جهانی انرژی و گاز در چه شرایطی است و ما با چه چارچوب هایی حاضریم مذاکرات مربوط به قیمت را آغاز کنیم. همچنین گفتیم با توجه به روند قیمت های انرژی و پیش بینی هایی که از قیمت های نفت در آینده می شود، تعیین سقف برای قیمت گاز را دیگر توصیه نمی کنیم، ضمن آنکه در تعیین قیمت ها، تنها به بازار مصرف کننده توجه نخواهد شد و بازار منطقه ای را نیز در نظر خواهیم داشت. ولی اصلا بحث قیمت نشد. - نظر هند در مورد این شرایط چه بود؟ مهندس جوادی: آنها بخشی از بحث ها را قبول کردند. برخی دیگر را هم پذیرفتند که بررسی کنند، ولی به طور طبیعی دلشان می خواهد قیمت پایین تری باشد و تخفیف بگیرند که در این باره باید در مذاکرات تجاری بحث کرد. - در مورد چگونگی اجرای پروژه اختلاف نظری نداشته اید؟ مهندس جوادی: در نشست های خود در این مورد بحث کرده ایم و قرار است ادامه بحث ها در مورد ساختار خط لوله، درکمیته کاری سه جانبه و در نشست وزیران پیگیری شود. - به نظر می رسد هندی ها در تشکیل کنسرسیوم برای اجرای یکپارچه پروژه اصرار دارند. مهندس جوادی: آنها این موضوع را مطرح کرده اند و در نهایت در صورتی که استدلال آنها قوی تر و درست باشد، ممکن است بپذیریم. باید ببینیم این شیوه چقدر عملی و اجرایی است و مزایا و معایت آن بررسی شود. - علت مخالفت ایران با تشکیل کنسرسیوم و واگذاری اجرای کل پروژه به آن چیست؟ آیا تحریم های اقتصادی علیه ایران واقعا می تواند بر این پروژه تاثیر بگذارد؟ مهندس جوادی: این بحث جنبه های مختلفی دارد. باید به موضوع هایی مانند تامین اعتبار، قدرت مانور و تصمیم گیری، محدودیت های قانونی و معضلات ناشی از تحریم در این پروژه توجه کرد و گزینه های مختلف را مد نظر داشت تا در نهایت بهینه ترین روش را با در نظر گرفتن میزان ریسک پذیری و مزایا و معایت کار، انتخاب کرد که تصمیمی سه جانبه است. - نظر ایران در این مورد چیست؟ آیا بر اساس توصیه های شرکت BHP به عنوان مشاوری که پیش از این اجرای این پروژه را بررسی کرده است، عمل می کنید؟ مهندس جوادی: پیشنهادهای این شرکت علاوه بر ساختار پروژه، به فروش گاز به هند و پاکستان مربوط است که ایران با واگذاری این کار به یک کنسرسیوم مخالف است و می خواهیم ایران تجارت گاز را خود به عهده بگیرد. در مورد چگونگی اجرای پروژه هم راحت ترین کار را ترجیح می دهیم یعنی خودمان خط لوله را تا مرز ایران و پاکستان احداث کنیم. ولی وقتی می خواهیم پروژه ای را با تعامل سه جانبه اجرا کنیم، باید رضایت هر سه طرف را در نظر داشت که در نشست های آینده در این مورد بحث خواهد شد. - هند و پاکستان مشاورانی را برای اجرای این پروژه انتخاب کرده اند، آیا ایران نمی خواهد در شرایط جدید مشاورانی را به کار گیرد؟ مهندس جوادی: چون در ابتدای کار توافق کرده بودیم که ایران گاز صادراتی خود را در مرز این دو کشور به آنها تحویل دهد، انتخاب مشاور برای ایران ضرورتی نداشت، ولی الان که پیشنهادهای جدیدی در مورد ساختار پروژه مطرح شده است، به تازگی و بعد از آخرین نشست خود در دهلی نو، تصمیم گرفتیم با انتخاب مشاور بین المللی در این مورد بررسی جامع تری انجام دهیم. - کار این مشاور، مشابه BHP خواهد بود؟ مهندس جوادی: BHP مشاور جامع بود که مطالعات فنی-اقتصادی پروژه را به عهده داشت، ما الان بیشتر به دنبال مطالعات ساختاری هستیم که تفاوت دارد. - چقدر احتمال دارد هر سه کشور مشاور مشترکی را برای این پروژه انتخاب کنند؟ مهندس جوادی: این بحث هم در نشست دهلی نو مطرح شد و به این نتیجه رسیدیم که در صورت تشکیل یک کنسرسیوم مشترک اجرای خط لوله، مشاور مشترکی را به کار بگیریم، ضمن آن که اگر کنسرسیومی برای این کار تشکیل نشد، بهتر است یک مشاور، کار طراحی را برای هر سه کشور انجام دهد که در این مورد پس از نهایی شدن اجرای پروژه تصمیم گیری خواهد شد. - در مورد خط لوله ای که گاز صادراتی را در خاک ایران تا مرز پاکستان خواهد رساند، چه تصمیمی گرفته شده است؟ گویا قرار است یک خط لوله، گاز مصرفی استان سیستان و بلوچستان را تامین کند، آیا از همین خط لوله استفاده خواهد شد؟ مهندس جوادی: در گذشته چنین ذهنیتی وجود داشت که خط لوله تامین کننده گاز این استان تا مرز پاکستان امتداد یابد و گاز صادراتی به دو کشور را تا مرز منتقل کند، ولی اگر قرار باشد میزان گاز مورد نیاز این دو کشور را که تاکنون اعلام کرده اند، تامین کنیم، بعید است بتوان از همین یک خط لوله استفاده کرد، هرچند تصمیم نهایی در این مورد به حجم های نهایی و زمان بندی صادرات گاز برمی گردد که هنوز چیزی نهایی نشده است. - اجازه دهید در پایان گفت و گو باز هم در مورد ماهیت صادرات گاز سوال کنم، ممکن است با قدرت گرفتن مخالفان یا ارائه تراز جدید گاز، اصل صادرات گاز زیر سوال برود؟ مهندس جوادی: تصمیم مجموعه نظام این است که صادرات گاز انجام شود، بنا بر این بعید است نفس صادرات دچار ابهام شود، ولی بررسی هایی که در حال انجام است، میزان گاز موجود در کشور را برای صادرات مشخص خواهد کرد که ممکن است تغییر کند. - این تغییرات ممکن است طرف های مذاکره کننده برای دریافت گاز ایران را نیز تغییر دهد؟ مهندس جوادی: هر کشوری بهترین قیمت را پیشنهاد دهد، گاز ایران را دریافت خواهد کرد ولی در نهایت باید منافع ملی خود را ببینیم و به سراغ کشورهایی برویم که خریدار بهتری هستند. - منافع ملی ما ممکن است تحت تاثیر تعاملات سیاسی قرار بگیرد؟ مهندس جوادی: وظیفه اصلی شرکت ملی صادرات گاز ایران، کار تجاری است و به سراغ کسانی می رویم که بتوانیم بهترین فروش را داشته باشیم، ولی به طور قطع ممکن است برخی ملاحظات سیاسی در اولویت بندی ها موثر باشد، ولی بعید می دانم به دلیل ملاحظات سیاسی تخفیفی در قیمت های صادرات گاز داده شود، هرچند در اولویت بندی ها به طور قطع بی تاثیر نخواهد بود. - مانند صادرات گاز به هند و چین که برخی تحلیلگران، روابط سیاسی را اصلی ترین دلیل مذاکرات مربوط به آنها می دانند؟ مهندس جوادی: نمی توان چنین ارتباطی را نفی کرد، به هر حال این قراردادها در ملاقات های مکرر مقامات سیاسی ایران با این کشورها از جمله وزیران نفت، وزیران امور خارجه، روسای کمیسیون های امنیت ملی پایه ریزی شده اند، از جمله سفر رییس جمهور ایران به هند و سفر نخست وزیر هند به ایران زمینه ساز قرارداد صادرات گاز به هند بوده است و وقتی قرارداد بزرگی بین شرکت های دولتی منعقد می شود و دولت ها هم از آن حمایت می کنند، به معنای این است که یک تعامل سیاسی قوی ایجاد شده است و نمی توان چنین روندی را نفی کرد، ولی این که بابت این تعامل سیاسی، مزایا و مزیت هایی داده شود، ما بی اطلاع هستیم. - پس مخالفان صادرات گاز باید مسایل و ملاحظات سیاسی را هم در اظهار نظرهای خود مد نظر داشته باشند؟ مهندس جوادی: کسانی که مخالف صادرات گاز هستند، باید به صلاحدید نظام گردن نهند، به هر حال نظام مجموعه ای از منافع را در کنار هم در نظر دارد، ضمن این که صادرات گاز به تنهایی، منافع بالقوه بیشتری را برای کشور به همراه دارد و به طور قطع یک کار اقتصادی است، کسانی هم که نظری غیر از این دارند، باید مسائل کلان سیاسی کشور را ببینند و با مسئولان سیاستگذار نظام نیز در تعامل باشند. منبع: نشریه تجهیزات صنعت نفت، شماره 26 و 27، دی و بهمن 1384