به گزارش گروه تلکس شانا به نقل از روزنامه ایران، در IPC قرار براین است که حلقه های مختلف صنعت نفت (اکتشاف، توسعه و تولید) به صورت یکپارچه واگذار شوند. در این نوع قرارداد، مالکیت مخزن قابل انتقال نیست و مالکیت آن واگذار نمی شود و تولید صیانتی از مخزن، یکی از مهمترین مباحث در این قراردادهاست
گروه اقتصادی وعده وزارت نفت برای معرفی مدل جدید قراردادهای نفتی (IPC) و فرصت‌های سرمایه‌گذاری ایران در صنعت نفت و گاز دیروز در سالن اجلاس سران و با حضور نمایندگان ١٣٧ شرکت نفتی بین المللی محقق شد، اگرچه تحریم‌های ایران هنوز به قوت خود باقی است اما سرمایه‌گذاران خارجی مدت‌ها در انتظار چنین روزی بودند و دیروز با استقبال گرم از شرایط جدید همکاری با ایران در این مدل نشان دادند که برای حضور در صنعت نفت و گاز کشور بسیار مشتاق هستند و مدل جدید کاستی‌های مدل‌های پیشین را رفع کرده است. این درحالی است که قرارداد IPC با هدف ترغیب سرمایه‌گذاران خارجی به همکاری در پروژه های نفت و گاز کشور، جذب سرمایه و تکنولوژی در صنعت تدوین شده است و کاملاً منافع ملی را حفظ خواهد کرد. از این رو می‌توان مدعی شد که مدل جدید یک مدل قراردادی برد-برد برای هر دو طرف خواهد بود. در کنفرانس دوروزه رونمایی از مدل جدید قراردادهای نفتی ایران که پیش از این قرار بود اواخر سال میلادی جاری در لندن برگزار شود، نگاه حقوقی و سیاست‌های اجرایی دولت درباره مدل جدید قراردادهای نفتی، سیاست‌ها و برنامه های وزارت نفت در زمینه قراردادهای جدید و افق و سیاست‌های توسعه ای صنعت نفت ایران به گوش شرکت‌های برتر نفتی جهان رسید و به احیای ظرفیت‌ها از منظر برنامه ریزی کلان اقتصادی در چارچوب اقتصاد مقاومتی پرداخته شد. همچنین دیروز علاوه بر معرفی مدل جدید قراردادهای نفتی از منظر حقوقی و قراردادی،‌ معرفی ظرفیت‌های داخلی کشور، طرح‌های نفتی خشکی و دریایی کشور و طرح‌های اکتشافی نیز انجام شد و امروز نیز ادامه دارد. اما نکته‌ای در برگزاری کنفرانس تهران نهفته بود که دیروز بسیاری از مدیران ارشد شرکت‌های برتر نفتی آن را به صراحت عنوان می‌کردند؛ اینکه برگزاری این کنفرانس در تهران و آن هم در آخرین روزهای تحریم موجب شد بار دیگر شرکت‌های نفتی خارجی بعد از چند سال قطع روابط خود با ایران قبل از آنکه تحریم‌ها برداشته شود به این کشور بیایند؛ که این موضوع بیانگر شکوفایی دیپلماسی انرژی ایران در پایتخت انرژی جهان است. در این باره یکی از مدیران نفتی نروژ در گفت‌و‌گو با «ایران» اظهار کرد: پیش از این قراردادهای نفتی ایران به ضرر سرمایه گذاران بود و از این بابت همکاری با ایران در صنعت نفت چندان جذابیت نداشت اما اکنون این مدل جدید قراردادی مشکلات قراردادهای قبلی را رفع خواهد کرد و تقریباً نزدیک به قراردادهای بین‌المللی است. ما به این مدل قراردادی تا اندازه‌ای آشنایی داریم و می‌توانیم بخوبی بر اساس آن با ایران همکاری کنیم. از این رو مطمئن هستم که ایران می‌تواند به هر اندازه که سرمایه نیاز داشته باشد در این بخش جذب کند. این درحالی است که مدل‌های قبلی برای ما دیگر جذابیت نداشتند.
در قراردادهای موسوم به IPC قرار براین است که حلقه های مختلف صنعت نفت (اکتشاف، توسعه و تولید) به صورت یکپارچه واگذار شوند تا شرکت‌های خارجی با چنین قراردادی، انگیزه ای برای حضور در صنعت نفت ایران داشته باشند. در این نوع قرارداد، مالکیت مخزن قابل انتقال نیست و مالکیت آن واگذار نمی شود و تولید صیانتی از مخزن، یکی از مهمترین مباحث در این قراردادهاست. جذب سرمایه‌گذاری، انتقال فناوری، تولید صیانتی از مخازن، افزایش ضریب بازیافت و استفاده بیشتر و بهینه تر از توان پیمانکاران داخلی از مهمترین اهداف مدل جدید قراردادی صنعت نفت است.
قراردادهای جدید نفتی سبب ترمیم روابط با جهان صنعتی می شود
رئیس کمیته بازنگری قراردادهای نفتی در کنفرانس تهران با بیان اینکه مدل جدید قراردادهای نفتی وسیله ای برای ترمیم روابط با جهان صنعتی است گفت اظهار کرد: دراین گردهمایی علاوه برآشنایی بیشتر با مدل جدید قرارداد پروژه های بالادستی صنعت نفت و گاز ایران، فرصت‌های سرمایه‌گذاری در بخش‌های نفت و گاز ایران و توانایی‌های فنی داخلی ایران تشریح می شود.سید مهدی حسینی با اشاره به اینکه پس از روی کار آمدن دولت یازدهم و با امید لغو تحریم‌ها کمیته ای برای بازنگری قراردادهای نفتی در وزارت نفت تشکیل شد، مهمترین اهداف کنفرانس تهران را گردهمایی شرکت‌های داخلی و بین‌المللی و توسعه ظرفیت موجود در بخش نفت و گاز ایران عنوان کرد و گفت: برای توسعه ظرفیت موجود در بخش نفت و گاز ایران باید به مسئولیت قانونی این بخش‌ها مطابق با اصول اقتصاد مقاومتی توجه شود. مسئولیت بین‌المللی، الزام‌های اقتصادی و گسترش بازار و اثربخشی بین المللی از ضروریات توسعه ظرفیت موجود در بخش نفت و گاز ایران است.رئیس کنفرانس تهران، انتقال فناوری‌های پیشرفته و اثبات شده و بومی سازی آنها، جذب اعتبار و سرمایه های لازم برای توسعه و ارتقای ظرفیت‌ها در بخش‌های نفت و گاز و بین‌المللی کردن ظرفیت‌های داخلی را از اهداف تدوین و معرفی مدل جدید قراردادهای نفتی عنوان کرد و افزود: مدل جدید قراردادهای نفتی وسیله ای برای ترمیم روابط با جهان صنعتی است.
مدل جدید قراردادهای نفتی شرایط برد-‌ برد دارد
همچنین وزیر نفت گسترش اکتشاف، بالا بردن ظرفیت تولید نفت و گاز در کشور، افزایش مستمر ضریب بازیافت از مخازن، ارتقای فناوری‌های ملی و تقویت ظرفیت‌های ایرانی غیردولتی برای حضور در فعالیت‌های صنعت نفت، به عنوان پنج اصل مهم برنامه های آتی وزارت نفت دانست و اظهار کرد: اکنون زمان مناسبی است که تحریم‌های ستمگرانه علیه ایران برداشته و یک بار دیگر ثابت شود تحریم‌ها علیه جریان نفت به ضرر مصرف کننده و تولید کننده است و نفت را نباید با نگرش سیاسی مورد تهدید و تحریم قرار داد.
وزیر نفت با بیان اینکه ایران امروز با بیست سال گذشته تفاوت‌ زیادی کرده و ما باید از فرصت‌های کار با شرکت‌های بین المللی به عنوان اهرم قوی برای اقتصاد و حمایت از تأسیس شرکت‌های دانش بنیان استفاده کنیم، افزود: باید از مشارکت شرکت‌های داخلی و خارجی در بخش بالادستی نفت استفاده لازم کرد.
زنگنه بر ضرورت تشکیل و قدرتمند شدن شرکت‌های پیمانکار عمومی
(جی سی) تأکید و اظهار کرد: هم اکنون پتروپارس در این بخش به عنوان یک پیمانکار عمومی حضور دارد که باید تلاش شود با قدرت به فعالیت در این زمینه ادامه دهد.
ضرورت تشکیل شرکت‌های اکتشاف و تولید
در دهه 70 و اوایل دهه 80 از لحاظ ارزشی بیش از ٥٠ درصد طرح‌ها از سوی نیروهای ایرانی در شاخه‌های مختلف EPC انجام شده است. هم‌اکنون نیز شرکت‌های پیمانکار عمومی و شرکتهایی که به صورت EPC فعالیت می‌کنند در کشور وجود دارند ولی به عقیده وزیر نفت باید اینک شرکتهایی که همزمان کار اکتشاف و بهره‌برداری را انجام می‌دهند در ایران تشکیل شوند.

بنابراین اگرچه اکنون چنین شرکتهایی در ایران وجود ندارند اما باید در جهت تأسیس و حمایت از آنها اقدام کرد.
زنگنه در این باره گفت: با معرفی مدل جدید قراردادهای نفتی، بهترین فرصت برای تشکیل چنین شرکتهایی که وظیفه آنها همانند شرکت‌های بزرگ بین‌المللی مهندسی مخزن، مدیریت کلان طرح، توانایی بهره‌برداری و تأمین مالی است، فراهم شده است.
در این کنفرانس زنگنه مدل جدید قراردادهای نفتی را کاملاً منطبق بر سیاست‌های کلی نظام و اقتصاد مقاومتی برشمرد و گفت: باید اکتشاف نفت و گاز در کشور تا شناخت کامل منابع ادامه پیدا کند و توسعه میدانهای نفت و گاز بویژه میدانهای مشترک همانگونه که در سیاستهای کلی نظام بر آن تأکید شده است، به طور جدی پیگیری شود.
زنگنه، بالابردن ضریب بازیافت مخازن را نیز دیگر الزام صنعت نفت دانست و گفت: این مسائل و توسعه بخش بالادستی تنها یک توسعه نیست، بلکه الزامی است که باید پیگیری شود و تولید از مخازن نیز باید به صورت صیانتی صورت گیرد.
وزیر نفت با تأکید بر اینکه برنامه توسعه صنعت نفت یک ضرورت در بالاترین سطح نظام است به جذب مشارکت خارجی اشاره و اظهار کرد: مشارکت خارجی در صنعت نفت برای سه هدف دستیابی به تکنولوژی پیشرفته، مدیریت برتر و سرمایه است.
امیدواریم قراردادهای جدید 25 میلیارد دلار سرمایه جذب کند
وزیر نفت در حاشیه کنفرانس رونمایی از قراردادهای جدید نفتی با بیان اینکه امیدواریم قراردادهای جدید 25 میلیارد دلار سرمایه جذب کند اظهار کرد: با توجه به قیمت تمام شده تولید نفت در ایران، انتظار می‌رود از این قراردادها استقبال خوبی صورت بگیرد.
زنگنه قیمت تمام شده هر بشکه نفت را در ایران زیر ١٠ دلار اعلام کرد و گفت: اجرای طرح‌هایی که براساس قراردادهای جدید معرفی می‌شوند با برگزاری مناقصه خواهند بود.
زنگنه افزود: بسیاری از شرکت‌های خارجی از جمله شرکت‌های اروپایی و آسیایی علاقه‌مند هستند در صنعت نفت ایران سرمایه‌گذاری کنند که باید با آنها مذاکره کنیم؛ البته نمی‌توانم بگویم کدام شرکت برای نهایی شدن قرارداد نزدیکتر است، با این حال توتال و انی، مالزیایی‌ها، ژاپنی‌ها و چینی‌ها تمایل دارند در صنعت نفت ایران سرمایه‌گذاری کنند.
وزیر نفت درباره حضور شرکت‌های امریکایی در صنعت نفت افزود: فضا برای حضور این شرکت‌ها در توسعه صنعت نفت ایران فراهم است؛ اما خود آنها برای حضور در ایران مشکل دارند.
زنگنه درباره انتقادهای وارده به قراردادهای IPC نیز گفت: بهتر است انتقادهای وارده را از منتقدان بپرسید؛ در هر حال برخی که یک زمانی انتقاد فراوانی از قراردادهای بیع متقابل داشتند امروز از قراردادهای IPC انتقاد کرده و می‌گویند قراردادهای بیع متقابل خوب هستند.
دولت‌ها در صیانت از امانت نفت مسئولند
معاون حقوقی رئیس جمهوری در مراسم افتتاحیه کنفرانس تهران به منظور معرفی مدل جدید قراردادهای صنعت نفت (IPC) گفت: نفت در دست کشور، امانت است و دولتها باید با سیاستگذاری‌های صحیح، حداکثر تلاش خود را برای صیانت و حفاظت از این امانت خدادادی به کار بندند.
الهام امین‌زاده ضرورت توسعه پایدار، تولید صیانتی و حداکثرسازی عمر مخزن را در ایران مانند دیگر کشورهای نفتخیز مورد تأکید قرار داد و گفت: رونمایی از مدل جدید قراردادهای صنعت نفت، حلقه تکاملی است و انتهای راه نیست و این مدل می‌تواند علاوه بر جذابیت بیشتر برای سرمایه‌گذاران، پاسخی سازنده به نگرانی‌های ملی ناشی از تحریم‌ها باشد.
امین‌زاده لغو کامل تحریمها را علیه ایران اقدامی مثبت در جهت توسعه صنعت نفت و جذب سرمایه‌گذاری خارجی دانست و افزود: اهتمام وزارت نفت برای متعارف کردن قراردادهای نفتی و قراردادهای IPC باتوجه به شرایط فعلی ستودنی است.
٧٠ درصد نفت و گاز قابل استحصال کشور به تولید نرسیده است
در این کنفرانس مدیرعامل شرکت ملی نفت ایران با اشاره به معادل ٣٤٥ میلیارد بشکه ذخایر نفت و گاز قابل استحصال در کشورمان به عنوان بزرگترین دارنده منابع نفت و گاز جهان گفت: تاکنون کمتر از ٣٠ درصد از منابع قابل استحصال، بهره‌برداری و تولید شده است و قراردادهای IPC می‌تواند فرصتی مناسب برای استفاده از ظرفیت‌های موجود باشد.
رکن‌الدین جوادی تصریح کرد: ذخایر نفت قابل استحصال ما حدود ١٥٨ میلیارد بشکه است که با در اختیار داشتن حدود ١٠ درصد از سهم ذخیره نفت جهانی، پتانسیل عظیمی داریم که اگر بخواهیم به صورت خطی حساب کنیم، ظرفیت تولید نفت ما باید دوچندان شود و چنین پتانسیلی در کشور موجود است.
جوادی با یادآوری اینکه ایران رتبه سوم کشورهای اوپک و رتبه چهارم کشورهای جهان را در بهره‌مندی از ذخایر درجای نفت در اختیار دارد، ادامه داد: در مورد گاز، وضع ذخایر قطعی شده به مراتب بهتر است به طوری که با داشتن ٣٤ تریلیون مترمکعب ذخایر گاز قابل استحصال، نقش نخست را در ذخایر گازی جهان داریم و با بیش از ١٨ درصد سهم از ذخایر گاز جهانی، پتانسیل عظیمی نیز در این زمینه در اختیار داریم.
سه طرح از فهرست طرح‌های کنفرانس تهران حذف شد
مدیرعامل شرکت ملی نفت ایران با بیان اینکه در این کنفرانس، حدود ٥٠ طرح ارائه می‌شود، گفت: در معرفی طرح‌ها، سه طرح مهم را شامل طرح توسعه فرزاد بی، توسعه فاز دوم میدان یادآوران و توسعه فاز دوم میدان آزادگان شمالی را حذف کرده‌ایم زیرا مذاکرات برای این طرحها براساس آنچه از قبل در دست اقدام بود در حال انجام است و امیدواریم به نتایج قابل قبولی برسیم.
به گفته جوادی، اگر این مذاکرات به نتیجه نرسد، در دوره‌های بعدی مناقصات این طرح‌ها نیز برای مشارکت شرکت‌های بین‌المللی ارائه خواهند شد.
برنامه‌ریزی برای ایجاد ظرفیت تولید 5/2 میلیون بشکه نفت
جوادی با بیان اینکه در بخش توسعه نفت باید در ٢٥ سال آینده حدود ٢٥ میلیون بشکه در روز افزایش تولید نفت در جهان حاصل شود، گفت: اگر سهم ١٠ درصدی خود را مدنظر قرار دهیم، حداقل حدود 5/2 میلیون بشکه در روز باید در حوزه تولید نفت ظرفیت‌سازی جدید کنیم تا به سهم خود در بازار انرژی دست یابیم.
وی افزود: در برنامه ششم توسعه، هدفگذاری ما این است که تولید گاز از ٧٥٠ میلیون مترمکعب در روز در پایان برنامه پنجم، به 4/1 میلیارد مترمکعب افزایش یابد و به این ترتیب ظرفیت تولید گاز کشور نزدیک به ٨٠ درصد افزایش می‌یابد؛ همچنین طبق برنامه باید ظرفیت تولید نفت خام به 7/4 میلیون بشکه در روز برسد و به عبارت دیگر نسبت به ظرفیت فعلی، حدود ٧٠٠ هزار بشکه افزایش یابد که با درنظر گرفتن افت طبیعی میدان‌ها، باید برای افزایش ظرفیت روزانه تولید به میزان 2/2 میلیون بشکه از طریق توسعه میدانها و افزایش ضریب بازیافت برنامه‌ریزی کنیم. جوادی عنوان کرد: برنامه‌ریزی کرده‌ایم بیش از یک میلیون بشکه میعانات گازی نیز در پایان برنامه ششم توسعه تولید و به بازار داخل و خارج عرضه شود.
تأکید بر افزایش سهم تولید داخل در قراردادهای جدید
جوادی همچنین سهم تولید داخل را در قراردادها مورد تأکید قرار داد و گفت: از دهه ٧٠ به بعد طبق قانون باید دست کم ٥١ درصد قراردادها سهم سازندگان ایرانی باشد که هم‌اکنون در برخی طرح‌ها این سهم تا ٦٥ و حتی ٦٨ درصد نیز افزایش یافته است. وی ادامه داد: انتظار داریم در قراردادهای جدید شرکت‌های طرف قرارداد سهم ساخت داخل حداقل از ٧٠ درصد شروع و تا ٨٠ درصد افزایش یابد.
به گفته مدیرعامل شرکت ملی نفت ایران انتقال دانش و فناوری به این معناست که اگر در جریان توسعه سازنده و مشاور ایرانی فاقد آموزه‌های روز باشد دانش وی باید از طریق طرف‌های قراردادی تکمیل شود و قراردادهای جدید باید به روزآمد شدن شرکت‌های ایرانی و قرار گرفتن آنها در سطح استانداردهای جهانی بینجامد.
مدیرعامل شرکت ملی نفت ایران با بیان اینکه در چارچوب قراردادهای IPC پیش‌بینی شده است شرکای خارجی بیش از ٢٠ سال در قالب این قراردادها همکاری کنند، افزود: بنابراین انتظار داریم سهم نیروهای ایرانی در طرح‌ها تا ٩٩ درصد افزایش یابد.
مهم‌ترین ویژگی‌های مدل جدید
در مدل جدید بر خلاف مدل‌های پیشین، عملیات توسعه و بهره‌برداری در صورت کشف میدان تجاری به صورت پیوسته توسط همان شرکتی که در اکتشاف سرمایه‌گذاری کرده است انجام خواهد شد. همچنین کار توسعه پلکانی خواهد بود به این معنا که توسعه مرحله‌بندی می‌شود و هر مرحله بر اساس رفتار میدان و یافته‌های جدید در مرحله قبل اصلاح و اجرا می‌شود.
در خصوص هزینه‌ها نیز مدل جدید با تعیین یک چارچوب برای بازپرداخت منطقی‌تر است. به این‌گونه است که برای هزینه‌های سرمایه‌ای مستقیم، پس از 5 الی 7 سال با شروع نخستین تولید از محل حداکثر 50 درصد عواید و درآمد همان میدان بازپرداخت آغاز خواهد شد یا برای هزینه‌های غیر مستقیم به طور جاری قابل بازپرداخت به پیمانکار است. این موضوع برای هزینه‌های بهره‌برداری و تأمین مالی نیز دیده شده است که در این موارد هزینه تأخیر پرداخت به علاوه یک درصد خواهد بود و در خصوص هزینه‌های بهره‌برداری به صورت جاری و از همان محل در نظر گرفته شده است.
دستمزد و سود پیمانکار برخلاف بیع متقابل که بر مبنای هزینه‌ها بود در مدل IPC در ارتباط با تولید ترسیم شده است تا انگیزه‌ای برای افزایش تولید و کاهش هزینه‌ها باشد.
در قرارداد نوع چهارم برای انتقال تکنولوژی روشی در نظر گرفته شده که در این راستا حداکثر‌سازی مشارکت بخش خارجی با شرکت‌های داخلی و ساخت داخل، آموزش و تشکیل دفتر مهندسی در ایران شرط شده است.
زمانبندی قرارداد نیز به این صورت است که چون در مدل جدید پیوسته بودن فعالیت‌ها از کشف، توسعه، بهره‌برداری و تولید، حفاظت ظرفیت و بهبود با افزایش ضریب بازیافت را در برمی گیرد زمان لازم برای همکاری بین 20 الی 25 سال است. البته این قالب کلی است و از یک قرارداد نسبت به قرارداد دیگر متفاوت خواهد بود. اما به طور کلی می‌توان گفت که مدل حقوقی این قراردادها کاملاً شفاف بوده و فرآیند تصمیم‌گیری پیچیده‌ای ندارد.
استقبال خیره‌کننده شرکت‌های بین‌المللی از کنفرانس تهران
همان‌طور که اشاره شد بیش از 137 شرکت خارجی برای بررسی فرصت‌های سرمایه‌گذاری دیروز به تهران آمدند که در این میان نمایندگان تمام شرکت‌های برتر نفتی از جمله شل، انی، توتال، بی‌پی، گازپروم، پتروناس و... نیز حضور دارند. رضا پدیدار رئیس انجمن سازندگان تجهیزات صنعت نفت ایران (استصنا) با بیان اینکه حضور این شرکت‌ها در ایران یک مسأله طبیعی و قابل پیش‌بینی بود در گفت‌و‌گو با «ایران» اظهار کرد: اکنون با کاهش قیمت نفت در جهان ظرفیت‌های سرمایه‌گذاری و جذب سرمایه به نفع ایران آزاد شده است. از این‌رو صنعت نفت کشور اکنون فرصت‌سازی شده و شرکت‌های خارجی با بهترین پیشنهاد آمده‌اند و ما نیز ظرفیت خالی کافی داریم. بنابراین مدل جدید با ایجاد جذابیت برای سرمایه‌گذار امکان استفاده از شرایط ویژه کنونی را در اختیار ایران قرار خواهد داد و قراردادها برد-برد خواهند بود.
به گفته پدیدار فهرست توانمندی شرکت‌های ایرانی برای همکاری با شرکت‌های خارجی به صورت کامل آماده شده و قرار است با تشکیل شرکت‌های مشترک در تولیدات داخل بهبود مدیریت و بهبود کیفی در کنار ارتقای محصولات انجام شود.
رئیس انجمن سازندگان تجهیزات صنعت نفت ایران بیان کرد: بیشترین تعداد شرکت‌های مشتاق برای سرمایه‌گذاری در صنعت نفت کشور از اتحادیه اروپا هستند. به طوری که آلمان، فرانسه، ایتالیا، اسکاندیناوی، انگلستان و یونان در صدر متقاضیان قرار دارند و در ردیف بعد کشورهای آسیایی نظیر ژاپن و چین هستند.