ایران، صاحب بزرگ‌ترین مخزن گازی جهان است. این جمله را بارها خوانده یا شنیده‌ایم. نعمت ارزشمند گاز به ایران ارزانی شده و این‌که چگونه به صیانت، برداشت و استفاده صحیح و بهنگام از آن بپردازیم، موضوعی است که نه تنها در جایگاه اقتصادی - انرژی ایران در منطقه اهمیت دارد، بلکه به دلیل ارزش این مخزن، روشن‌کننده توانایی اقتصادی کنونی و آینده کشور در ابعاد مختلف است.

وزارت نفت و شرکت ملی گاز، این وظیفه راهبردی را با هدف استفاده اصولی و صحیح از مخازن گازی کشور بر عهده دارند. شرکت انتقال گاز که از شرکت‌های تابع شرکت ملی گاز است، با در اختیار داشتن 70 درصد از دارایی‌های فیزیکی شرکت ملی گاز، نه تنها عهده‌دار انتقال ایمن و پایدار گاز است، بلکه حفظ ایمنی و امنیت شبکه انتقال گاز را نیز بر عهده دارد. درباره مهم‌ترین بخش‌های فعالیت شرکت انتقال گاز، با سعید توکلی، مدیرعامل این شرکت به گفت‌و‌گو پرداختیم که بخش نخست آن را می‌توانید اینجا بخوانید و بخش دوم آن را نیز در ادامه از نظر می‌گذرانید:

آقای توکلی، شما از افزایش 2 هزار کیلومتری طول خطوط انتقال گاز در سالی که گذشت، خبر دادید. امنیت حریم شبکه انتقال گاز را چگونه حفظ می‌کنید؟

امنیت خطوط لوله به عنوان یک موضوع چندوجهی است. شرکت انتقال به تنهایی وظیفه حفظ امنیت خطوط لوله را برعهده ندارد. حفظ حریم ایمنی خطوط انتقال گاز یکی از مهم‌ترین مباحث در موضوع مسئولیت‌های اجتماعی شرکت است، از طرفی دیگر سازمان‌های ذی‌ربط از جمله نیروی انتظامی، دستگاه‌های امنیتی، سازمان‌های پروژه‌محور و... نیز باید در این زمینه به شرکت انتقال گاز کمک کنند. این سازمان‌ها اکنون نیز با ما همکاری دارند، اما با توجه به گستردگی شبکه انتقال گاز در کشور، ما با استفاده از پوشش‌هایی از جمله پوشش پاترولینگ، تردد و حفاظت همکاران در خطوط لوله و بازدیدهای مختلف برای حفظ امنیت خطوط تلاش می‌کنیم.

بحث حریم خطوط لوله در دو قسمت بررسی می‌شود؛ نخستین بخش مربوط به استعلام‌های حریم است. هر شخص حقیقی و حقوقی که بخواهد در نزدیکی خطوط لوله پروژه‌ای اجرا کند باید از مناطق عملیات استعلام بگیرد. بخش دوم هم مربوط به تجاوزهایی است که به حریم ایمنی خطوط لوله می‌شود و آن هم از طریق دستگاه‌های قضایی و همکارانی که در مناطق هستند پیگیری می‌شود تا با اخذ مجوز قضایی اقدام به تخریب ساخت‌وسازها کنیم، زیرا این موارد از لحاظ ایمنی برای خطوط  انتقال گاز و ساکنان مناطق هم‌جوار خطوط لوله مشکل‌ساز می‌شوند.

بر این اساس شرکت انتقال گاز با همراهی سازمان‌ها و نهادهای انتظامی، حافظ حریم خطوط انتقال گاز است. اگر در حریم خطوط حادثه‌ای رخ دهد، با توجه به آن که فشار انتقال گاز بین  4 هزار تا 6 هزار برابر فشار گاز داخل منازل است گستردگی حادثه بسیار زیاد خواهد بود، به همین دلیل است که از ساخت‌و‌سازها در حریم خطوط جلوگیری می‌کنیم. مردم باید نسبت به حریم خطوط آگاه شوند و دستگاه‌های قضایی و اجرایی نیز کمک بیشتری به شرکت انتقال گاز ارائه دهند.

برای آگاه‌سازی مردم درباره حفظ حریم خطوط انتقال گاز نیز اقدام‌های مختلفی در مناطق عملیاتی اجرایی شده از جمله آن که با کمک معلمان نهضت سوادآموزی و نیز توزیع بروشورها و تابلوهای هشدار در اطراف خطوط و آموزش در مدارس تلاش کرده‌ایم میزان آگاهی مردم را افزایش دهیم.

شبکه انتقال گاز از ایمنی کافی در برابر حوادث برخوردار است؟

استانداردهای شرکت انتقال گاز در زمان اجرای خطوط به طور کامل رعایت شده است. مسیرهای احداث خطوط انتقال گاز با توجه به مکانیک خاک، شرایط زلزله و... پیش از احداث، تعریف و مشخص می‌شود تا پس از ساخت، با مشکلی مواجه نشوند، چنانچه تاکنون نیز مشکلی برای خطوط انتقال گاز پیش نیامده است و این تاب‌آوری و ضریب طراحی به حدی است که می‌تواند در برابر حوادث مقاومت کند.

شرکت انتقال گاز همواره به بررسی وضع موجود در خطوط و نقاطی که به عنوان موضع ضعف شبکه محسوب می‌شود می‌پردازد  و طرح‌هایی را برای آنها تعریف کرده است. افزون بر این، با مراکز علمی و دانشگاهی متخصص در بحث زلزله در کشور ارتباط برقرار کرده‌ایم و به ترتیب اولویت، مباحث ایمن‌سازی، مقاوم‌سازی و ایمنی شبکه را از لحاظ مهندسی و ساختار خط لوله پیگیری می‌کنیم.

تا چه اندازه به بومی‌سازی تخصص و دانش در حوزه انتقال گاز توجه شده است؟

بومی‌سازی شامل دو بخش است؛ بخش نخست مربوط به قطعات است. امسال نخستین همایش علمی- کاربردی شرکت انتقال گاز را رقم زدیم و در کنار آن، نمایشگاه خودکفایی مناطق انتقال گاز را برگزار کردیم. در این نمایشگاه برای نخستین بار بالغ بر 330 قطعه را که از صفر تا صد از سوی متخصصان داخلی ساخته شده‌اند به نمایش گذاشتیم. بخش دوم نیز در زمینه نرم‌افزار کار است تا بتوانیم دستور عمل‌های استاندارد بهره‌وری را داشته باشیم.

این دستورالعمل، در بحث پیگرانی هوشمند و بخش‌های انتخاب پیگ، بهره‌برداری خطوط لوله، شیرهای خودکار، بازدید و بازرسی از جرثقیل‌ها و بازرسی‌های فنی تهیه شده‌اند. افزون بر این، سامانه IPCMMS که سامانه نگهداری و تعمیرات مکانیزه با رویکرد دارایی‌های فیزیکی است مورد استفاده قرار گرفته و همه تاسیسات و تجهیزات‌مان به این سامانه وارد و پایش شده‌اند.

متاسفانه ما در کشورمان، دارایی‌های فیزیکی را می‌خریم و در برخی موارد، بدون دقت و نگهداری آنها را فرسوده می‌کنیم و از دست می‌دهیم، اما در شرکت انتقال گاز، دارایی فیزیکی با دقت نظارت قرار می‌‌شود و مطابق ظرفیت و استانداردهایش از آن استفاده می‌کنیم. بحث یکپارچه‌سازی مدیریت دارایی فیزیکی بسیار مهم است. این‌که فقط در شعار اعلام کنیم بحث دارایی‌های فیزیکی را اجرا کرده‌ایم کافی نیست، بلکه باید مشخص شود این مدیریت تا چه حد در عملکرد و شاخص‌های شرکت تاثیرگذار بوده است.
از آنجا که 70 درصد دارایی‌های فیزیکی شرکت ملی گاز را در اختیار داریم، مدعی هستیم که عملیاتی‌ترین، دانش‌محورترین و دقیق‌ترین سامانه مدیریت دارایی فیزیکی کشور را اجرا کرده‌‌ایم.

آیا اقدامی برای تبادل دانش و تخصص با دیگر کشورها نیز انجام شده است؟

درصدد هستیم که سال آینده در زمینه تبادل دانش و استفاده از بهترین‌های دنیا در حوزه خطوط انتقال گاز با شرکت‌هایی که صاحب سبک هستند ارتباط برقرار کنیم و هماهنگی‌های اولیه نیز در این باره انجام شده است. افزون بر این ما عضو IGU (اتحادیه بین‌المللی گاز) هستیم. از آنجا که رویکرد ما این است که ارتباط با شرکت‌های مطرح و بزرگ دنیا داشته باشیم، در حال تبادل نظر و برقراری ارتباط با آنها هستیم.

به عنوان آخرین سوال، چشم‌انداز انتقال گاز در افق 1404 را چگونه ارزیابی می‌کنید؟

چشم‌انداز ما در افق 1404 سرآمدی در تراز جهانی است. شرکت انتقال گاز ایران از لحاظ حجم تاسیسات در منطقه مقام نخست و در جهان مقام چهارم را دارد. حجم تاسیسات فقط یک شاخص است. مهم این است که این حجم چقدر متوازن رشد کرده باشد. این توازن، سرآمدی و تعادل را از اولویت‌های اصلی شرکت انتقال گاز می‌دانیم. هدف ما سرآمدی در منطقه و جهان است، اما اگر بخواهیم سرآمد باشیم چهار ماموریت خود در زمینه ماموریت انتقال پاک، ایمن، پایدار و بهره‌وری گاز طبیعی را باید به خوبی ایفا کنیم.

یکی از افتخارات شرکت ملی گاز در سالی که گذشت، دریافت تندیس زرین در نوزدهمین همایش حفاظت از محیط زیست بود. در این همایش، از میان 15 شرکت دریافت‌کننده تندیس و لوح تقدیر شرکت ملی گاز، منطقه 5 عملیات انتقال گاز تندیس زرین گرفت، منطقه 7 نیز تندیس سیمین و منطقه 4 نیز لوح تقدیر دریافت کرد. این موضوع نشان‌‌دهنده اجرای صحیح ماموریت نخست ما یعنی انتقال پاک است.

افزون بر این، باید در بحث مدیریت انتقال، مدیریت انرژی، گازهای محاسبه‌نشده و ... نیز به خوبی تلاش کنیم. در ماموریت بهره‌وری نیز باید به این نکته توجه داشت که لازم نیست گاز را به هر قیمتی انتقال بدهیم؛ باید خودمان را در تراز جهانی مقایسه کنیم و ببینیم شرکت‌های برتر انتقال گاز جهان برای انتقال یک مترمکعب گاز چقدر هزینه می‌کنند و با چه ابزار و امکاناتی انتقال را انجام می‌دهند.

ماموریت پایداری شرکت انتقال گاز در مقاطع مختلف مورد ارزیابی قرار گرفته است. در شرایط سختی که درجه حرارت مراکز 25 استان هم‌زمان زیر صفر بود، شرکت ملی گاز و شرکت انتقال گاز هیچ‌گونه توقفی در جریان انتقال و گازرسانی نداشتند.

ماموریت چهارم نیز به بحث ایمنی مربوط است که تاکنون در زمینه شاخص‌های ایمنی رشد بسیار خوبی داشته‌ایم، به گونه‌ای که از سال گذشته تاکنون هیچ حادثه‌ منجر به مرگی در حیطه فعالیت شرکت انتقال گاز رخ نداده است. زمان استمرار خدمات بدون حادثه بسیار افزایش یافته و با وجود آن‌که حجم کار زیاد شده، اما آمار حوادث کاهش یافته است. با وجود تمامی این پیشرفت‌ها ما هنوز به افق و ترازی که مدنظرمان است دست نیافته‌ایم و لازم می‌دانیم همواره در پی ارتقای سطح دانش، تخصص، فناوری و بهبود عملکردمان باشیم تا بتوانیم هدف سرآمدی در تراز جهانی را محقق کنیم.

فاطمه شعبانی