شکی نیست که توسعه و اجرای طرح‌های پتروشیمی در مناطق مختلف کشور به روال توسعه صنعتی رونق خاصی می‌بخشد. بر این اساس و به دنبال رهایی از خام‌فروشی نفت و با توجه به طرح‌های توسعه‌ای پتروشیمی که درآمدزایی و اشتغال‌زایی خوبی به همراه دارند، شاید بتوان این صنعت را یکی از مهم‌ترین صنایع کشور در حوزه‌ اقتصاد مقاومتی قلمداد کرد.

یکی از رویکردهای وزارت نفت در حوزه‌ تولید محصولات پتروشیمی را باید توجه به تکمیل زنجیره ارزش صنایع پتروشیمی تعبیر کرد. این مهم سبب شده است که طرح‌های توسعه‌ای صنعت پتروشیمی با تکیه بر مطالعات بازار، بازنگری و اولویت‌بندی شود.

نتایج این رویکرد کاملا مشخص است. میزان تولید محصولات پتروشیمی از 40.6 میلیون تن در سال 92 به سطح 54 میلیون تن در سال 1396 رسیده است. به این ترتیب هدف افزایش صادرات نیز محقق می‌‌شود، به‌طوری که افزایش اعجاب‌انگیز 75 درصدی در سال‌های 92 تا 96 مشاهده می‌شود.

مسئولان صنعت پتروشیمی کشور برآورد کرده‌اند که در سال 1397 حداقل 5 میلیون تن افزاش تولید حاصل می‌شود که دلیل آن همانا آغاز به کار پنج طرح جدید است.  

صادرات محصولات پتروشیمی در سال 1392 معادل 12.8 میلیون تن بوده که در سال 1394 به 18.8 میلیون تن رسیده است، همچنین عملکرد این شاخص در سال 95 معادل 20.4 و در پایان سال 96 معادل 22.4 میلیون تن بوده است.

صادرات محصولات پتروشیمی در نیمه نخست سال 96 معادل 11.2 میلیون تن بوده که نسبت به مدت مشابه سال پیش از آن (10.3 میلیون تن) 8.7 درصد افزایش را نشان می‌دهد. این شاخص در پایان سال 1396 به رقم 22.4 میلیون تن رسید که افزایش 75 درصدی را به نسبت سال 1392 رقم زده است.

در عین حال فروش محصولات نهایی مجتمع‌های پتروشیمی شامل فروش داخلی خالص (بدون احتساب فروش داخلی بین مجتمعی) و صادرات در سال 1396 30.7 میلیون تن بوده که نسبت به سال پیش از آن چیزی حدود 3.1 میلیون تن افزایش داشته که برابر رشد 11 درصدی است.

 بر اساس تازه‌ترین گزارش‌های رسمی، در سه ماه بهار امسال میزان تولید صنعت پتروشیمی کشور از مرز 13.2 میلیون تن عبور کرده و بالغ بر 3.15 میلیارد دلار ارزش صادرات این صنعت بوده است. کل ارزش صادرات پتروشیمی در سال 1396، 12.012 میلیارد دلار اعلام شده که به نسبت رقم 9.54 میلیارد دلار سال 1395 25 درصد افزایش درآمدهای صادراتی مشاهده می‌شود.

مقدار اتان مصرفی مجتمع‌های پتروشیمی در دولت‌های یازدهم و دوازدهم به دنبال راه‌اندازی فازهای جدید میدان گازی پارس‌جنوبی روند افزایشی داشته، به‌طوری که از 2.7 میلیون تن در سال 1392 به 4.7 میلیون تن در سال 1396 افزایش یافته است.

از سوی دیگر متعاقب راه‌اندازی فازهای جدید در پارس جنوبی، مقدار اتان مصرفی مجتمع‌های پتروشیمی در سال‌های اخیر از روند افزایشی برخوردار شد، به‌طوری که از حدود 2651 هزار تن در سال 1392 به 3408.6 هزار تن در سال 1394 افزایش یافت، همچنین عملکرد این شاخص در سال 1395 با رشد 22 درصدی به 4156 هزار تن رسید.

میزان اتان مصرفی مجتمع‌های پتروشیمی در نیمه نخست سال 96 معادل 2235.2 هزار تن بود که در پایان سال 1396 به 4700 هزار تن رسید، بنابراین مقدار اتان مصرفی در طول پنج سال گذشته حدود 77 درصد رشد نشان داده است.

در سال 1396 پنج طرح پتروشیمی با ارزش سرمایه‌گذاری حدود 1.5 میلیارد دلار و ارزش تولیدات سالانه 2.5 میلیارد دلار (به قیمت‌های پایه سال 1390)  آغاز به کار کردند (مشتمل بر پتروشیمی مروارید، فاز دوم پتروشیمی کاویان، پتروشیمی تخت‌جمشید عسلویه، فاز سوم آمونیاک و اوره پردیس و پتروشیمی انتخاب).

نکته‌ قابل توجه این‌که با راه‌اندازی فازهای جدید میدان گازی پارس جنوبی، مشکلات مجتمع‌های پتروشیمی در زمینه تامین خوراک مورد نیاز تا حد زیادی برطرف شده است، در اقدام دیگر تامین مالی طرح‌های پتروشیمی از طریق صندوق توسعه ملی و فاینانس چین و معرفی طرح‌ها به بانک‌های داخلی پیگیری شده است.

برنامه‌ریزی و پیگیری احداث شهرک‌های تخصصی در مناطق جدید و مساعد نزدیک آب‌های آزاد و قابلیت حضور در بازارهای صادرات در جاسک، چابهار، ایرانشهر و منطقه ویژه انرژی پارسیان نیز در دستور کار وزارت نفت قرار داشته است.

محمد ابراهیمی

کارشناس صنعت نفت