شانا: مجتمع پتروشیمی خراسان در چه سالی و با چه هدفی در شهر بجنورد ساخته شد؟ رستگارپور: پتروشیمی خراسان در کیلومتر 17 جاده بجنورد مشهد و با هدف رساندن کود شیمیایی ارزان و توزیع بهنگام به کشاورزان شهر های استان خراسان ساخته شد و علت انتخاب این شهر برای ساخت مجتمع پتروشیمی، فقیر بودن این منطقه از نظر صنعت و زیرساخت های صنعتی و نیز وجود آب های زیر زمینی فراوان برای تأمین آب مورد نیاز صنعت پتروشیمی بوده است. قرارداد ساخت این مجتمع در شهریور سال 1370 منعقد شد، همچنین عملیات اجرایی آن در فروردین 1371 آغاز و پس از آن در تیر ماه 1372، عملیات سیویل و یک سال بعد عملیات نصب شروع شد و در تیر ماه سال 1375 با حضور رئیس جمهور وقت کشور به بهره برداری رسمی رسید. واحد اوره این مجتمع با استفاده از دانش فنی شرکت هلندی «استامی کربن» و واحد آمونیاک نیز با دانش فنی «کیلاگ» انگلیس و به وسیله شرکت مهندسی و ساختمان صنایع نفت (اویک) و پیدک (شرکت طراحی مهندسی و ساختمان صنایع پتروشیمی) و نیز شرکت ساختمان و نصب صنایع پتروشیمی به عنوان پیمانکار اجرای طرح ساخته شد و این مجتمع پس از مجتمع پتروشیمی شیراز و رازی، سومین مجتمع تولید کود و شیمیایی در کشور به شمار می رود. خوراک این مجتمع، شامل 400 میلیون متر مکعب گاز طبیعی در سال و همچنین 450 متر مکعب در ساعت آب است که گاز از طریق خط لوله سرخس – خانگیران و آب از طریق رودخانه و 8 حلقه چاه که اطراف کارخانه زده شده است، تأمین می شود. این مجتمع در زمینی به مساحت 200 هکتار شامل 30 هکتار واحد های صنعتی، 50 هکتار واحد های غیر صنعتی و 125 هکتار فضای ساخته سبز است. شانا: از فرآیند تولید محصولات در واحد های تولیدی این مجتمع و نیز میزان تولیدات آن بگویید؟ رستگارپور: گاز طبیعی از خط لوله سرخس - خانگیران وارد واحد آمونیاک این مجتمع می شود و در ریفورمر واحد آمونیاک در دمای بالای هزار درجه سانتی گراد، هیدروژن آن جدا شده و همراه با نیتروژن تبدیل به گاز آمونیاک می شود و روزانه 850 تن از این آمونیاک به عنوان خوراک به واحد اوره فرستاده می شود. آمونیاک و گاز کربنیک در رآکتور واحد اوره در دمای 183 درجه سانتی گراد و فشار 140 «بار»، سنتز و کربنات آمونیوم و اوره محلول 70 درصد تولید می شود و این ماده محلول در کوره این واحد به طول 80 متر و قطر 17 متر، آبگیری می شود و به صورت کود اوره دانه بندی در می آید و 200 تن از اوره محلول نیز در تانک ها برای واحد کریستال ملامین ذخیره می شود. محصول اوره این مجتمع به طور کامل به بخش کشاورزی اختصاص دارد و نیز مازاد تولید آمونیاک که 150 تن در روز است، در دو مخزن 10 هزار تنی برای صادرات ذخیره می شود. واحد آمونیاک این مجتمع از 5 مرداد 1382 تاکنون، بدون وقفه در حال کار است و روز 5 مرداد امسال، جشن 2 سال تولید بدون وقفه در این واحد را جشن خواهیم گرفت. واحد اوره نیز به رکورد جهانی 866 روز تولید بدون وقفه در میان واحد های تولیدی تحت دانش فنی شرکت «استامی کربن» هلند دست یافته است. همچنین اجرای طرح توسعه این مجتمع به عنوان واحد کریستال ملامین (با وجود تحریم هایی که از سوی آمریکا برای خرید دانش فنی وجود داشت)، با هدف بالا بردن ارزش افزوده محصولات مجتمع، در دی ماه 1378 با استفاده از دانش فنی شرکت «یوروتکنیکا» ایتالیا آغاز شد و در اردیبهشت 1383 با استفاده از اوره محلول این مجتمع، با ظرفیت 20 هزار تن در سال شروع به تولید کرد و هم اکنون نیز، 90 درصد از محصول کریستال ملامین این واحد در بسته بندی های استاندارد یک تنی به بازار های جهانی صادر می شود. محصولات واحد کریستال ملامین 6 تا 7 برابر نسبت به اوره دارای ارزش بیشتری است. این واحد در نخستین سالی که به بهره برداری رسید، بیش از ظرفیت اسمی خود تولید کرد که این امر برای نخستین بار در میان طرح های پتروشیمی رخ داده است، زیرا طرح های دیگر در سال نخست بهره برداری، با حداقل ظرفیت تولید خود را آغاز می کنند. این واحد هم اکنون با استفاده از متخصصان ایرانی بدون هیچ مشکلی در حال تولید است. همچنین واحد سرویس های جانبی این مجتمع نیز از ظرفیت تولید حدود 24 مگاوات برق در ساعت برخوردار است که 7/10 درصد از این برق تولیدی، مصرف می شود و نیز این واحد ظرفیت تولید 210 تن بخار در ساعت را دارا است که 175 تن آن مصرف می شود و همچنین 370 متر مکعب در ساعت آب بدون املاح و 350 متر مکعب در ساعت نیتروژن، از دیگر تولیدات واحد سرویس های جانبی به شمار می رود. شانا: آیا برنامه ای برای افزایش ظرفیت تولید یا اجرای طرح های توسعه ای دیگر در این مجتمع دارید؟ رستگارپور: طرح تولید اوره با پوشش گوگردی یکی از طرح های توسعه این مجتمع است و هم اکنون مذاکره با شرکت های حاضر در مناقصه این طرح، به مراحل نهایی رسیده است و 4 کنسرسیوم متشکل از شرکت های داخلی و خارجی در این مناقصه حضور دارند. دانش فنی اجرای این طرح اوره از شرکت «نیوگرو» کانادا با هزینه حدود یک میلیون دلار تهیه شده است و با سرمایه گذاری حدود 30 میلیون دلار و ظرفیت تولید 90 هزار تن در سال، در زمین مجتمع پتروشیمی خراسان اجرا خواهد شد و زمان بازگشت سرمایه این طرح نیز، 4 سال پس از بهره برداری برآورد شده است. این محصول در شالیزار ها و زمین های کشاورزی مرطوب به عنوان کود استفاده می شود و بر حسب نیاز کشور در این مجتمع تولید خواهد شد. تفاوت این کود با کود اوره معمولی این است که اوره معمولی یک دقیقه پس از ریخته شدن در مزارع به سرعت تبخیر و ازت آن رها می شود، اما با آمدن لایه ای از گوگرد بر روی دانه های اوره، قدرت کود بالا می رود و ازت آن در مدت زمان 7 روز و به آرامی جذب خاک می شود و گوگرد نیز خاک را سولفونه می کند. خوراک این طرح اوره و گوگرد است که اوره آن از واحد اوره همین مجتمع و گوگرد آن از خانگیزان یا پتروشیمی رازی تهیه می شود و از نظر اقتصادی نیز 30 تا 40 درصد بیشتر از کود اوره سود آوری دارد. همچنین طرح افزایش ظرفیت واحد اوره نیز از دیگر طرح های توسعه مجتمع پتروشیمی خراسان به شمار می رود که امسال اجرا خواهد شد. ظرفیت تولید واحد اوره این مجتمع با 5 میلیون یورو هزینه و با نصب یک کمپرسور و افزایش ظرفیت برج اوره، از یک هزار و 700 تن در روز به 2 هزار و 200 تن می رسد. هم اکنون، مذاکره با شرکت های صاحب دانش فنی برای اجرای این پروژه در مراحل نهایی است و قرارداد اجرای آن به صورت «EPC» (مهندسی، تأمین تجهیزات و ساختمان و نصب) و با کنسرسیومی متشکل از شرکت های خارجی و داخلی منعقد خواهد شد. در زمان اتصال واحد اوره به واحد کریستال ملامین این مجتمع برای تأمین خوراک، ظرفیت تولید اوره با انجام برخی تغییرات و بدون سرمایه گذاری، 200 تن در روز افزایش یافت و با اجرای این طرح جدید، روزانه 2 هزار تن اوره دانه بندی شده به عنوان کود و 200 تن اوره محلول برای تأمین خوراک واحد کریستال ملامین تولید خواهد شد. شانا: علل کسب رکورد های جهانی و موفقیت های پی در پی در زمینه های گوناگون در این مجتمع چیست؟ رستگارپور: علت کسب موفقیت ها و رکورد های مورد نظر، دقت در انجام اصولی فعالیت های مختلف مجتمع است. اما موفقیت واقعی، کسب رکورد نیست، بلکه تربیت نیروهای انسانی متخصص نیز یک موفقیت بزرگ به شمار می رود. اگر نیروی انسانی به درک و فهم صنعتی درستی برسد و به اهمیت حضور خود پی ببرد، تمامی فعالیت ها به طور صحیح و دقیق انجام خواهد شد، اما موفقیت واقعی این مجتمع در تولید محصول، پایه گذاری صحیح آن از مرحله نخست و انتخاب دانش فنی مطلوب بوده است و هم اکنون نیز آنچه از پیشینیان به جا مانده، به درستی محافظت و اداره می شود. شانا: خصوصی سازی مجتمع پتروشیمی خراسان که از سال گذشته در دستور کار شرکت ملی صنایع پتروشیمی قرار گرفته، هم اکنون در چه مرحله ای قرار دارد و با انجام آن، چه تغییراتی در این مجتمع رخ خواهد داد؟ رستگارپور: سیاست خصوصی سازی اگر درست اجرا شود، بسیار ثمربخش خواهد بود و این سیاستی است که در تمام دنیا اجرا شده و بر اساس برنامه ریزی شرکت ملی صنایع پتروشیمی، سهام مجتمع پتروشیمی خراسان نیز امسال در سازمان بورس اوراق بهادار تهران عرضه می شود. اگر الگوهای صحیح برای خصوصی سازی رعایت شود، این امر به نفع کارکنان نیز خواهد بود، زیرا یک بخش خصوصی سودآور، هرگز نیروهای متخصص و با ارزش را رها نمی کند و حتی امکانات و رفاه بیشتری را در اختیار آنها خواهد گذاشت. در خصوصی سازی واقعی، شایسته سالاری و ارزش گرایی مشخص می شود، اما اگر خصوصی سازی با عجله و بدون تفکر انجام شود، هیچ سودی در پی نخواهد داشت. خصوصی سازی در برخی از مجتمع های پتروشیمی مانند آبادان و اراک، در قیمت فروش و سود محصولات تولیدی آنها تأثیر گذار بوده است، اما در مجتمع پتروشیمی خراسان، تفاوتی در قیمت محصولات به وجود نمی آورد، زیرا محصول کود اوره متعلق به بخش کشاوری کشور است و ملامین و آمونیاک این مجتمع نیز، هم اکنون به قیمت «فوب» خلیج فارس فروخته می شود. شانا: درباره برنامه های آموزشی در زمینه ایمنی، تربیت نیروی انسانی و تحقیق و توسعه این مجتمع توضیح دهید؟ رستگار پور: 1300 نیروی انسانی در این مجتمع مشغول به کار هستند که 95 درصد از بخش پیمانکاری، بومی و در بخش رسمی نیز 60 درصد بومی هستند. برنامه های آموزشی که برای این نیرو ها در نظر گرفته شده، به صورت سالانه برنامه ریزی می شود و سرپرستان هر بخش برنامه های آموزشی که مورد نیاز کارکنان هر بخش است را ارایه می دهند و پس از تجزیه و تحلیل آن در کمیته آموزشی مجتمع، برنامه های آموزشی سالانه هر بخش بر همین مبنا تنظیم می شود. در کنار آن، اجرای برنامه های معمول زیست محیطی و ایمنی نیز به طور مستمر ادامه دارد و برنامه های آموزشی برای تمامی افراد مجتمع در رده های مختلف مدیریتی از جمله مدیر عامل مجتمع نیز اعمال می شود. آموزش ایمنی یکی از مهم ترین آموزش هایی است که در مجتمع پتروشیمی خراسان برای تمامی افراد در نظر گرفته شده و 20 میلیون نفر ساعت کار بدون حادثه در این مجتمع، نشانگر درک و شناخت صحیح از ایمنی و وجود انگیزه ای قوی در کارکنان برای داشتن یک محیط کار ایمن است. انجام این میزان کار بدون حادثه در مجتمعی که تعداد کارکنان آن اندک است، کار بسیار دشواری است و پتروشیمی خراسان در سالان اخیر، در میان مجتمع هایی پتروشیمی با تعداد کارکنان زیر 2 هزار نفر توانسته است رتبه نخست را در کار بدون حادثه کسب کند. همچنین واحد تحقیق و توسعه این مجتمع نیز در سال های اخیر با اجرای پروژه های کوچک و بزرگ توانسته سود آوری بالایی را به ارمغان آورد. شانا: مجتمع پتروشیمی خراسان چگونه در سال های اخیر به دریافت لوح های زیست محیطی گوناگون نایل آمده است؟ رستگارپور: مجتمع پتروشیمی خراسان در زمینه مسایل زسیت محیطی پروژه های بلند مدت و کوتاه مدت فراوانی را اجرا کرده است و یا در دست اجرا دارد. برنامه های زیست محیطی در این مجتمع در قالب صیانت از آب، خاک و هوا تعریف شده و از رها شدن هر گونه مواد آلاینده در این سه بخش ارزشمند جلوگیری می شود. این مجتمع برای رسیدن به اهداف زیست محیطی خود، تمامی کارکنان را به شیوه های گوناگون به کار گرفته است. برای مثال، کارانه کارکنان هر بخش با تأیید نهایی مسئول محیط زیست مجتمع پرداخت می شود و هر واحدی که استاندار های زیست محیطی را رعایت نکرده باشد، جریمه و یا از کارانه آنها کسر خواهد شد. همچنین کارکنان تشویق به ارایه پروژه های زیست محیطی شده اند و تبدیل ضایعات واحد کریستال ملامین مجتمع به نوعی چسب نیز، یکی از پروژه های بوده که در راستای اهداف زیست محیطی مجتمع انجام شده است و هم اکنون چسب بسیار مناسبی با قابلیت چسباندن همه چیز، با هزینه اندکی تولید می شود؛ همچنین مشکل ضایعات واحد کریستال ملامین نیز برطرف شده است. همچنین این نکته قابل ذکر است که در چند سال گذشته، این مجتمع نه تنها هیچ گونه شکایت و اخطار زیستی محیطی دریافت نکرده، بلکه دریافت گواهینامه ها و عناوین گوناگونی از جمله گواهینامه ایزو 14000، عنوان صنعت سبز استان خراسان در سال 1379 و عنوان صنعت سبز برگزیده کشور در سال 1381، از جمله موفقیت هایی به شمار می رود که مجتمع پتروشیمی خراسان در سال های گذشته در جهت خط مشی زیست محیطی خود کسب کرده است. همچنین مدیر عامل این مجتمع در سال گذشته به عنوان مجری نمونه طرح ملی نهضت سبز در وزارت نفت برگزیده شد. کسب عنوان «برگزیده برگزیدگان صنایع سبز کشور» از سوی این مجتمع با رعایت مسایل زیست محیطی، کنترل مصرف منابع و نیز جلوگیری از هدر رفتن منابع حاصل شده؛ به طوری که مجتمع پتروشیمی خراسان در 5 سال گذشته، بیش از 100 میلیارد ریال در مصرف انرژی صرفه جویی کرده است.