پالایشگاه گاز بیدبلند خلیج‌فارس، پنجشنبه این هفته (دوم بهمن‌ماه) با فرمان رئیس‌جمهوری از طریق ویدیوکنفرانس افتتاح می‌شود. شبکه اطلاع‌رسانی نفت و انرژی (شانا) شهریورماه امسال در گفت‌وگویی تفصیلی با محمود امین‌نژاد، مدیرعامل این پالایشگاه صفر تا صد این پروژه را بررسی کرده است. اینک در آستانه افتتاح این مگاپروژه، یک بار دیگر این گفت‌وگو را مرور می‌کنیم.

داستان بزرگ‌ترین تأسیسات جمع‌آوری و فرآورش گازهای همراه نفت در خاورمیانه و غرب آسیا معروف به «مشعل خاموش کن» رو به پایان است. داستانی که از نگاه محمود امین‌نژاد، مدیرعامل شرکت پالایش گاز بیدبلند خلیج‌فارس بسیار دردناک بوده است. «اجرا و به حرکت درآوردن چنین اژدهای خفته‌ای با این گستردگی که ۱۷ سال روی زمین کشیده شده زمان‌بر است و انرژی بسیاری نیاز دارد، اما الحمدالله اجرای آن در طول سه سال انجام شد.»

صیانت از محیط‌زیست، جلوگیری از هدررفت و سوختن ثروت ملی یا تزریق به چاه‌های نفت بدون فرآورش در گستره استان‌های خوزستان، بوشهر و کهگیلویه و بویراحمد و ایجاد ارزش افزوده بالا با تولید محصولات متنوع ارزش افزوده با این پروژه محقق می‌شود.

گفت‌وگو با محمود امین‌نژاد، مدیرعامل شرکت پالایش گاز بیدبلندخلیج فارس را بخوانید.

خبرهای خوبی از راه‌اندازی پالایشگاه بیدبلند خلیج‌فارس منتشر شد، پروژه هم‌اکنون چه وضعی دارد؟

درست است. همه تست‌های گرم پالایشگاه از چهار ماه گذشته که مجموعه از طریق خط لوله ششم سراسری به گاز متصل شد، انجام شده و هم‌اکنون پالایشگاه و همه خطوط ۹۹ درصد برای دریافت خوراک آماده است که به محض دریافت خوراک اصلی از ان‌جی‌ال ۹۰۰ تولید آزمایشی آغاز می‌شود. البته پروپان، بوتان، پنتان و حتی مقدار کمی هم اتان در پالایشگاه تولید شده است و اگر خوراک اصلی با میزان حداقلی که در طراحی دیده شده به پالایشگاه تزریق شود تولید آزمایشی آغاز می‌شود.

تأمین خوراک این پالایشگاه در زمان بهره‌برداری چگونه خواهد بود؟

خوراک این پالایشگاه براساس طراحی سالانه ۱۳.۵ میلیون تن گاز ترش از ان‌جی‌ال ۹۰۰ و ۱۰۰۰ و ۲.۲۵ میلیون تن گاز شیرین از ان‌جی‌ال ۱۲۰۰ و ۱۳۰۰ تأمین خواهد شد، اما هم‌اکنون امکان دریافت خوراک از ان‌جی‌ال‌های ۱۲۰۰ و ۱۳۰۰ فراهم نیست و قرار است شرکت ملی مناطق نفت‌خیز جنوب از ان‌جی‌ال ۹۰۰ حدود ۷۰۰ میلیون مترمکعب خوراک در اختیار این پروژه قرار دهد و با توجه به اینکه خوراک پالایشگاه بیدبلند خلیج‌فارس گازهای همراه نفت است، بنابراین رسیدن به ظرفیت کامل تولید وابسته به تولید نفت و خوراکی است که در اختیار این پالایشگاه قرار می‌گیرد.

با توجه به اینکه تولید نفت کشور تحت تأثیر محدودیت‌های بین‌المللی قرار گرفته است، مشکلی در تأمین خوراک این پالایشگاه به وجود نمی‌آید؟

همان‌طور که گفتم، خوراک پالایشگاه بیدبلند خلیج‌فارس می‌تواند تحت تأثیر تولید نفت قرار گیرد، بنابراین در صورتی که این روند ادامه یابد کمبود خوراک احتمالی از خط لوله ششم سراسری گاز که اتان مازاد عسلویه به آن تزریق می‌شود، تأمین می‌شود و مشکلی در تولید خوراک این پالایشگاه به‌وجود نخواهد آمد.

چرا از بیدبلند خلیج‌فارس به‌عنوان بزرگ‌ترین تأسیسات جمع‌آوری و فرآورش در کشور نام برده می‌شود؟

پالایشگاه بیدبلند خلیج‌فارس از لحاظ ظرفیت تولید بزرگ‌ترین تأسیسات جمع‌آوری و فرآورش در تاریخ صنعت نفت ایران و یکی از بزرگ‌ترین پالایشگاه‌های گازی خاورمیانه یا غرب‌ آسیاست که با سرمایه‌گذاری ۳.۴ میلیارد دلار اجرا شده است. این پروژه ظرفیت فرآورش روزانه ۵۶.۶ میلیون مترمکعب گازهای همراه نفت را داراست و سالانه ۱۰.۴ میلیون تن متان، ۱.۵ میلیون تن اتان، یک میلیون تن پروپان، ۰.۵ میلیون تن بوتان، ۰.۶ میلیون تن میعانات گازی، ۰.۹ میلیون تن گاز اسیدی تولید خواهد کرد. برآورد می‌شود در صورتی که پالایشگاه با ۱۰۰ درصد ظرفیت خوراک فعالیت کند، سالانه حدود ۷۰۰ میلیون دلار برای کشور درآمدزایی خواهد داشت.

متان تولیدی به شبکه سراسری گاز تزریق می‌شود و اتان نیز خوراک پتروشیمی گچساران که تأمین‌کننده خوراک صنایع پتروشیمی مسیر خط لوله اتیلن دناست خواهد بود و مازاد آن به‌منظور تأمین خوراک بعضی از مجتمع‌های پتروشیمی همچون امیرکبیر، بندرامام و مارون به منطقه ویژه پتروشیمی ماهشهر انتقال داده خواهد شد، اما با توجه به اینکه پتروشیمی گچساران هنوز آماده نیست، کل اتان تولیدی به منطقه ویژه می‌رود و بحث کمبود خوراک این منطقه تا زمانی که ان‌جی‌ال ۳۲۰۰ وارد سرویس شود، برطرف می‌شود. محصولات پروپان و بوتان نیز به‌منظور انجام صادرات به اسکله ماهشهر منتقل می‌شوند. البته می‌توان در برنامه‌ریزی طرح‌های توسعه‌ای صنعت پتروشیمی ایجاد واحدهای پتروشیمی به‌منظور استفاده از محصولات پروپان و بوتان تولیدی این پالایشگاه را با هدف تکمیل زنجیره و ارزش افزوده بالاتر در کشور در نظر گرفت.

این ابرپروژه افزون بر مجتمع پالایشگاهی شامل بیش از هزار کیلومتر خطوط لوله و تأسیسات ذخیره‌سازی در ماهشهر است؛ اجرای ۱.۴ میلیون اینچ لوله، نصب ۷ هزار تن تجهیزات دوار، نصب ۳۰ هزار تن تجهیزات ثابت، نصب ۱۰ هزار تن مخازن ذخیره، ۳۵۰۰ کیلومتر کابل‌کشی، ۲۰ هزار تن سازه فلزی و یک هزار کیلومتر خطوط انتقال گاز در این پروژه اجرا شده است.

روند ساخت این پالایشگاه بسیار طولانی شده بود، اما چه شد که در طول سه سال یکباره پیشرفت چشمگیری صورت گرفت؟

داستان ساخت این پالایشگاه بسیار دردناک است. این پروژه در سال ۱۳۸۲ مصوبه شورای اقتصاد را دریافت کرد. طی اتفاق‌هایی که از محدودیت‌های بین‌المللی تا واگذاری از شرکت ملی گاز به شرکت انرژی‌سپهر و تداوم نداشتن تزریق نقدینگی، این پروژه پیشرفت چشمگیری نداشت تا اینکه در سال ۹۳ با سیاست‌گذاری صحیح وزیر نفت، اجرای آن به هلدینگ خلیج‌فارس واگذار شد. پروژه در خرداد سال ۹۵ تنها حدود ۱۹ درصد پیشرفت داشت، اما از اسفند ۹۵ با گشایش اعتبارات اسنادی از طریق صندوق توسعه ملی و سندیکایی بانک‌های پارسیان، صنعت‌ومعدن، ملت و تجارت به عاملیت بانک سپه و تزریق نقدینگی و تداوم تأمین مالی به‌عنوان موتور محرک قوی شتاب بالایی گرفت، به‌طوری‌ که پیشرفت پروژه در اسفند ۹۸ به ۹۸ درصد رسید. متأسفانه شیوع ویروس کرونا راه‌اندازی این پروژه را کمی تحت تأثیر قرار داد و کارهای جزئی نهایی پروژه را به چالش انداخت، در غیر این صورت این پالایشگاه فروردین‌ماه نیز قابلیت افتتاح را داشت.

با توجه به اینکه تکمیل این پروژه در شرایط سخت تحریم صورت گرفته است، بزرگ‌ترین چالشی که با آن روبه‌رو شدید چه بود؟

محدودیت‌های بین‌المللی در انتقال پول، خرید تجهیزات، حمل و متأسفانه تغییر مکرر قوانین ارزی و صادراتی در داخل کشور از بزرگ‌ترین چالش‌های پیش‌روی تکمیل این پروژه بود، اما با همه این شرایط توانستیم پروژه را به جایی برسانیم که هم‌اکنون در آستانه افتتاح است.

آیا گاز اسیدی بیدبلند خلیج‌فارس که به مشعل خاموش کن معروف است همچون مجتمع‌های دیگر برای سوزاندن به مشعل ارسال می‌شود؟

خیر. ۸۵ درصد از خوراک پالایشگاه بیدبلند خلیج‌فارس گاز ترش است. با استحصال و فرآورش گاز ترش، گاز اسیدی از آن جدا می‌شود که گوگرد را باید از آن جدا کرد. ما هم می‌توانستیم مانند مجتمع‌های دیگر این را فلر کنیم که برای محیط زیست مضر است یا اینکه به گوگرد تبدیل کنیم که با توجه به طبیعت کشاورزی و وزش باد در منطقه، این گوگرد نیز برای زمین‌های کشاورزی می‌تواند مشکل‌ساز شود، بنابراین بیش از ۶۵ میلیون یورو برای حل این موضوع هزینه شده است که این گاز اسیدی را دوباره تا حدی شیرین و به ایستگاه‌های تقویت گاز آغاجاری برای تزریق به چاه‌های نفت ارسال کند. این برنامه از موضوعاتی است که به‌عنوان یکی از مسائل زیست‌محیطی بر آن حساس بودیم.

درست است که پساب خروجی این مجموعه صفر است؟

دقیقاً. پساب نیز از مسائل حائز اهمیت در این مجموعه است، به‌طوری‌ که برخلاف واحدهای صنعتی که ممکن است سبب نارضایتی مردم همجوار شوند و به محیط‌ زیست و زمین‌های کشاورزی آسیب برسانند، به هیچ عنوان یک قطره پساب پالایشگاه بیدبلند خلیج‌فارس از سایت خارج نمی‌شود.

حوضچه‌های تبخیری احداث شده است که پساب‌ها در آن تبخیر می‌شود و افزون بر آن به منظور صیانت از کمبود آب در کشور، روزانه حدود یک میلیون لیتر آبی که باید به حوضچه‌های تبخیر وارد شود با استفاده از سیستم‌های جدید بازیابی ZDL (zero discharge liquid) دوباره فرآوری و استفاده می‌شود که مصرف آب مجموعه کاهش می‌یابد.

آیا طرح توسعه‌ای برای جمع‌آوری گازهای مشعل هم آغاز شده است؟

بله. طرح جمع‌آوری گازهای مشعل در شرق کارون به مبلغ ۱.۱ میلیارد دلار با شرکت ملی مناطق نفت‌خیز جنوب آغاز شده و براساس برنامه در حال انجام است که اجرای این طرح ضمن اینکه به خاموش کردن مشعل‌های منطقه کمک می‌کند، خوراک پالایشگاه بیدبلند خلیج‌فارس را هم تثبیت می‌کند و افزایش می‌دهد.

واحد شیرین‌سازی میعانات گازی یا همان پنتان‌پلاس نیز طرح توسعه دیگر این مجموعه به نام واحد PDH است که میعانات گازی تولیدی مجتمع را به‌عنوان خوراک پالایشگاه‌ها برای تولید بنزین و گازوئیل با کیفیت استحصال می‌کند و هم‌اکنون این واحد ۴۸ درصد پیشرفت دارد.

اجرای این طرح‌های توسعه‌ای چه تأثیری بر درآمد شرکت دارد؟

طرح جمع‌آوری گازهای مشعل افزون بر اینکه شامل پروژه‌های بهینه‌سازی می‌شود، خوراک ۲ میلیاردی بیدبلند را تثبیت می‌کند و سبب می‌شود مجتمع بیدبلند خلیج‌فارس با ظرفیت کامل فعالیت داشته باشد.

در طرح PDH هم فرض کنید قیمت محصول تولیدی در بیدبلند تنی ۳۰۰ دلار باشد که با گوگردزدایی حداقل تنی ۱۰۰ دلار ارزش افزوده ایجاد می‌کند و سرمایه‌گذاری حدود ۵۵ میلیون یورو در این طرح در کمتر از ۱۸ ماه باز می‌گردد.

به‌کارگیری توانمندی‌های داخلی در اجرای پروژه چه مقدار اهمیت داشت؟

از مجموع سرمایه‌گذاری که در این پروژه از پیمانکاران، سازندگان، مشاوران، تأمین تجهیزات و همه عوامل اجرایی در این پروژه به‌کار گرفته شده بیش از ۶۵ درصد سهم ساخت داخل است، اما دستگاه‌های حساسی که فناوری بالایی دارند از کشورهای دیگر خریداری شده است.

در اجرای این پروژه آیا رکوردهای منحصربه‌فردی هم ثبت شده است؟

گشایش اعتبار اسنادی به‌عنوان استارتر قضیه بسیار حائز اهمیت است. طی ۲۲ روز کاری از زمان اعلام مسدودی اعتبار اسنادی از طریق صندوق توسعه ملی از ۲.۲ میلیارد دلار، یک میلیارد دلار را گشایش اعتبار کردیم که طی ۱۵ روز از آن برداشت انجام شد. رکورد دیگر در اجرای این پروژه ۶۳ میلیون نفر کارکرد بدون حادثه منجر به فوت است که یکی از رکوردهای بسیار خوب این مجموعه است. از طرفی نیز اجرا و به حرکت درآوردن چنین اژدهای خفته‌ای با این گستردگی که ۱۷ سال روی زمین کشیده شده زمان‌بر است و انرژی بسیاری نیاز دارد اما الحمدالله اجرای آن در طول سه سال انجام شد.

بیدبلند خلیج‌فارس چه نقشی در اشتغال‌زایی خواهد داشت؟

این پروژه یک پروژه ملی است و نمی‌توان گفت که تنها به سه استان خوزستان، بوشهر و کهگیلویه ‌و بویراحمد مربوط می‌شود. در دوران ساخت و اجرای این پروژه برای بیش از ۱۵ هزار نفر به‌صورت مستقیم و غیرمستقیم اشتغال ایجاد شد و در دوران بهره‌برداری هم حدود یک هزار نفر در مجموعه مشغول به‌کار خواهند بود که بیش از ۷۵ درصد از مجموع این یک هزار نفر از نیروهای بومی استان خوزستان به‌ویژه شهرستان بهبهان هستند.

سمانه بیدمشک