بیژن زنگنه، نماد چنین تفکری است. وقتی از پروژه سیراف حرف می زند انگار از پارس جنوبی دیگری می گوید. از او می پرسم آیا پالایشگاههای میعانات گازی سیراف می تواند پارس جنوبی دیگری باشد، لبخند می زند؛ «سیراف کار بزرگی است اما نه به بزرگی پارس جنوبی» پرسشم را بار دیگر و اینبار اینگونه می پرسم: آیا پالایشگاه های میعانات گازی سیراف می تواند دستاورد مثال زدنی زمان وزارتش در دولت تدبیر و امید باشد؟ می گوید:« در حوزه پالایش، ساخت این هشت پالایشگاه کار بزرگی خواهد بود.»

وزیر نفت نخستین بار در حاشیه همایش تبیین سیاستهای اقتصادی دولت برای خروج از رکود، طراحی و راه اندازی هشت پالایشگاه 60 هزار بشکه ای میعانات گازی را در فهرست کارهایش برای خروج از رکود قرار داد. سیراف شهری باستانی واقع در بخش مرکزی شهرستان کنگان در استان بوشهر و یکی از قدیمی ترین بنادر ایران است که زمانی دارای رونق فراوانی بود.

آنهایی که انتخاب شدند
شرکتهای ناموران، گسترش انرژی پاسارگاد، سازه نارگان فالکون، تاپیکو، تناوب، ساتا، پترو فرآیند و انرژی امین کسری شرکتهایی هستند که پس از فراخوان عمومی برنده توسعه پالایشگاههای سیراف شدند.

یکسال و نیم طول کشید تا طرح ساخت هشت پالایشگاه 60 هزار بشکه ای در منطقه سیراف از سوی وزارت نفت آماده شود، فراخوان آن برگزار و هشت برنده اش اعلام شوند. خوراک این پالایشگاهها، نه نفت خام که میعانات گازی تولید شده در پارس جنوبی و سایر میادین گازی کشور است. ویژگی خاص و متمایز این پروژه، انجام آن از سوی بخش خصوصی، شرکتهای سرمایه گذاری و صندوقهای بازنشستگی با حمایت وزارت نفت است.

54 شرکت در فراخوان این پروژه شرکت کردند و هشت شرکت یا کنسرسیوم خصوصی و نیمه خصوصی برنده فراخوان شدند. هشت پالایشگاه 60 هزار بشکه ای میعانات گازی قرار است در زمینی به مساحت حدود 250 هکتار در سایت 2 عسلویه احداث شود.

تحریم و پالایشگاههای سیراف
با دستور وزیر نفت «شرکت زیر ساخت فراگیر پالایشی سیراف» از سوی صندوق بازنشستگی نفت ایجاد شد تا مقدمات ساخت پالایشگاههای سیراف را انجام دهد. از آماده سازی زمین گرفته تا تامین آب، برق (یوتیلیتی)، از آماده سازی مخازن ذخیره تا بندر صادراتی. قرار است 80 درصد سهام این شرکت به هشت شرکت با مشارکت خصوصی و نیمه خصوصی واگذار شود و 20 درصد سهام این شرکت در اختیار صندوق بازنشستگی صنعت نفت به نمایندگی از شرکت ملی نفت ایران باقی بماند.

علیرضا صادق آبادی، مدیرعامل شرکت زیرساخت فراگیر پالایشگاهی سیراف درباره این که آیا این پروژه قرار است با حفظ شرایط موجود و ادامه تحریمها توسعه پیدا کند، می گوید: همه امیدواریم که تحریمها برداشته شود، اما این طرح برای اجراشدن در زمان تحریمها آماده شده است. اما اگر تحریمها برداشته شود قطعا شرایط مان برای اجرا بهتر خواهد شد.

عدالت اجتماعی در پروژه پالایشی
شاید بتوان گفت اجرای هشت پالایشگاه میعانات گازی سیراف به نوعی شکل دهی الگوی جدید مشارکت بخش خصوصی در صنعت نفت ایران است، از این رو دغدغه در این زمینه اجرای این طرح زیاد است که از آن جمله می توان به تامین منابع مالی آن اشاره کرد.

مدیر برنامه ریزی تلفیقی شرکت ملی پالایش و پخش فرآورده های نفتی کشور درباره این دغدغه با توجه به این که پیش بینی شده است 70 درصد منابع آن از صندوق توسعه ملی تامین شود، می گوید: در اطلاعیه فراخوان و دعوت از سرمایه‌گذاران، تأکـید شده است که وزارت نفت هیچگونه مسئولیتی در تامین مالی و فاینانس این پالایشگاهها نخواهد داشت و تنها می تواند این طرحها را برای دریافت وام به صندوق توسعه ملی معرفی کند و شرکتها باید خود برای دریافت این وام تلاش کنند.

شهاب الدین متاجی می افزاید: البته این بدان معنا نیست که طرح کاملا به این صندوق متکی باشـد، بلکه سرمایه گذاران باید به هر نحو، تامین مالی را از روشهای مختلف انجام دهند تا قادر به انجام تعهدات خود بویژه در قبال تاسیسات شرکت زیر ساخت که با سرمایه گذاری مشترک همه شرکتها انجام می شود، باشند. همچنین سرمایه‌گذاران باید تلاش کنندهزینه لازم براساس برنامه‌ریزی بعمل آمده را انجام دهند.

او با بیان این که یکی از شروطی که برای کمک به تأمین مالی طرح شده، الزام به تعهد سرمایه‌گذاران برای عرضه حداقل ٣٥ درصد سهام در بورس تا یکسال پس از راه اندازی و یا تعهد قبول کاهش خوراک تا ٣٠ درصد است، تصریح می کند: این امر گذشته از کمک به تأمین مالی، از نظر عدالت اجتماعی نیز مهم است زیرا به همه آحـاد ملت ایران امکان سرمایه‌گذاری و بهره‌مندی از تسهیلات در نظر گرفته شده را خواهد داد.

الزامات زیست محیطی محصولات سیراف
برخی می پرسند با توجه به این که وزارت نفت بعنوان یک نهاد حاکمیتی مسئول انجام برنامه‌ریزی‌ به سمت توسعه صنایع پایین‌دستی نفت با ارزش افزوده بیشتر، تکنولوژی روز، اسـتاندارد کیفی محصولات و مباحث زیست‌محیطی است، چه برنامه‌ای برای نظارت بیشتر برای این طرح در زمان بهره‌برداری در نظر گرفته شده است؟ متاجی اما به این سوال اینگونه پاسخ می دهد: نحوه ارتباط و ضوابط حاکم بر صنایع پالایشی بر اساس مقررات تنظیم شده انجام می شود. لازم است به این نکته اشاره شود که به دلیل تأثیر بسیار زیاد صنایع پالایش نفت بر محیط زیست، ایمنی و سلامت محیطهای مجاور و اقتصاد کلان کشورها، مقررات حاکم بر این صنایع در کشورهای پیشرفته‌ای که از بخش خصوصی قوی برخوردارند، بسیار شدیدتر از کشورهایی با اقتصاد دولتی است.

او می افزاید: در این رابطه پالایشگاه‌های ایران (هم آنهایی که نیازهای داخلی را تامین می کنند و هم آنهایی که محصولاتشان را صادر می کنند، دولتی و خصوصی) موظفند در طول طراحی، نصب و بهره‌برداری، اسـتانداردهای فنی، زیست محیطی و ایمنی را رعایت کنند و این کار با نظارت شرکت ملی پالایش و پخش انجام می‌شود. از سوی دیگر محصولات نیز باید از مشخصات و استاندارد خاصی تبعیت کنند و مشخصه اسـتاندارد هر محصول، بستگی به نوع مصرف آن دارد؛ مثلاً نفت‌سفید برای مصارف خانگی باید بسیار کم گوگرد باشد، اما برای سوخت جت مقدار گوگرد آن می‌تواند بیشتر باشد، یا نفت‌گاز مورد مصرف در خودروها باید بسیار کم گوگرد باشد، اما در مصارف نیروگاهی و صنعتی مقدار گوگرد مجاز آن با دیزل سوخت خودروها تفاوت دارد؛ در مورد پالایشگاه‌های سیراف هم با توجه به همین امر، تولید سوخت جت، نفت‌گاز با گوگرد متوسط و نفتای تصفیه شده بدون گوگرد پیش‌بینی شده است، اما شرکتها می‌توانند با توجه به توانایی خود برای سرمایه‌گذاری، در آینده محصولات مختلفی برای مصارف دیگر تولید کنند.

کلنگ اجرایی سیراف به زمین خورد
بهمن ماه سال گذشته بود که وزیر نفت در جلسه ای که در آن قرعه کشی محل زمین اختصاصی به هر پالایشگاه برای احداث خط فرآیند و نیز احداث مخازن ذخیره فرآورده انجام شد، اعلام کرد بهار سال 94 با حضور یکی از مقامات ارشد کشوری کلنگ اجرایی ساخت هشت پالایشگاه میعانات گازی به زمین زده خواهد شد و کار اجرایی آن رسما آغاز خواهد شد.

بیژن زنگنه در همان جلسه عنوان کرد: برندگان فراخوان ساخت هشت پالایشگاه میعانات گازی در سیراف هر زمانی آمادگی داشته باشند، می توانند قرارداد تامین خوراک پالایشگاهها را با شرکت ملی نفت ایران امضا کنند. او با بیان این که با کارهایی که تاکنون در مورد این طرح انجام شده و با همت سرمایه گذاران منتخب می توان این پروژه را حداکثر ظرف سه سال آینده به نتیجه رساند، می افزاید: امید است شرکتهای منتخب، بتوانند این طرح را به خوبی انجام دهند و علاوه بر تامین فرآورده های نفتی، در زیرمجموعه این پالایشگاهها واحدهای پتروشیمی ایجاد کنند.

قرار است هر یک از این پالایشگاه ها پس از احداث، سه هزار و 100 بشکه گاز مایع، 16 هزار بشکه نفتای سبک، 18 هزار و 450 بشکه نفتای سنگین، سه هزار و 700 بشکه سوخت جت/نفت سفید و 18 هزار و 740 بشکه نفت گاز تولید کنند.

امروز و در هجدهمین روز خردادماه، شاهد تحقق وعده ای هستیم که وزیر نفت پیش از این داده بود. مهندس اسحاق جهانگیری، معاون اول رئیس جمهوری در صدر هیئتی با حضور وزیر نفت کلنگ عملیات اجرایی پروژه پالایشگاههای سیراف را به زمین می زند. مردان دولت تدبیر و امید در دمای 40 درجه و شرجی 60 درصدی پای کار آمده اند تا ایران دقیقه ای از پیشرفت باز نماند. 

سیراف آنچه بود
سیراف یکی از قدیمی ترین بنادر ایران است که زمانی دارای رونق فراوانی بوده‌است. شهر باستانی «سیراف» دارای معماری خاصی است که بسیار شبیه به روستای ماسوله در استان گیلان است. بندری که در آن زمان بیش از سیصدهزار نفر جمعیت داشته و به دلیل آزادمنشی دینی در این بندر بین‌المللی پیروان مذاهب گوناگونی همچون: زرتشتیان، مسیحیان، مانویان، یهودیان، بوداییان و اقوامی همچون: رومیان، یونانیان و چینی ها در این بندر زندگی می کرده‌اند.

روزگاری سیراف جزو بنادر پر رونق کشور بود و روابط تجاری زیادی با روم و یونان در اروپا، ماداگاسکار در آفریقا تا کانتون چین در آسیا در دوره‌های ساسانی و اسلامی داشت. سفالهای بازمانده با نقشهای گوناگون، پارچه ها و زیورآلات، معماریهای گچی و اتاقهای آذین شده به آثار هنری و ساختمانهای دو سه طبقه بخشی از میراث به جامانده از آن تمدن است. اما زمین لرزه مرگبار هفت روزه سال سیصد و شصت و هفت هجری قمری مدفون شدن کامل این بندر را در پی داشت. حال اما قرار است بخش خصوصی آستین بالا بزند و نه تنها رونق را به این بندر قدیمی بازگردانند بلکه ظرفیت پالایشی کشور را تا سال 96 افزایش داده و ایران را از خام فروشی محصولات نجات دهند.

رویا خالقی - جعفر پورفرجودی