جمهوری اسلامی ایران با دارا بودن منابع طبیعی و بالاخص منابع مختلف انرژیهای فسیلی و تجدیدپذیر، رتبه نخست دنیا را در مجموع منابع انرژی فسیلی را به خود اختصاص داده است که علاوه بر منابع طبیعی، زیرساختهای عظیم بهره برداری از آنها از جمله امکانات فرآوری، انتقال و فرآیندهای تبدیل این منابع به محصولات نهایی یا واسطه ای که خوراک بسیاری از دیگر صنایع است را نیز در اختیار دارد.

کشور ما در کنار این دو سرمایه طبیعی و زیرساختهای ناشی از دهها سال سرمایه گذاری، منبع بسیار با ارزش دیگری هم دارد که همان سرمایة انسانی است. متخصصان ایرانی با تکیه بر دانش جهانی و دانش بومی، می‌توانند طرحهای پیچیده ای را از ابتدای تعریف و مهندسی تا اجرا و بهره‌برداری با کیفیت مناسب اجرا کنند. هر سه این سرمایه‌ها تحت چتر سرمایه بزرگتر نظام اجتماعی جمهوری اسلامی ایران است و این سرمایه اجتماعی بر پایه ایمان به خدا، نظم، همدلی، امید و اعتماد اجتماعی ناشی از سالها تلاش در راه تعالی و در نهایت انقلاب تاریخی اسلامی شکل گرفته است.

اما بحث امروز و این مکان در حول محور یکی از سرمایه‌های جمهوری اسلامی ایران یعنی گاز طبیعی است. طبق آمار مراجع جهانی، ایران دارای 34 تریلیارد مترمکعب (TCM) منابع اثبات شده است که از این بابت نخستین دارنده ذخایر معمولی گازطبیعی به شمار می‌رود؛ این حجم گاز 18.2 درصد از منابع گاز جهانی، البته بدون احتساب گاز ذخایر ماسه‌ای (گاز شیل) است.

BP Statistical Review of World Energy June 2015

کشور ما طبق آخرین آمار، 173 میلیارد مترمکعب در سال گاز تولید می‌کند و 15 میلیارد مترمکعب هم حجم واردات و صادرات آن است، یعنی به ترتیب 5 درصد از تولید جهانی و 0.8 درصد از تجارت جهانی گاز را داراست؛ مشاهده می‌کنیم سهم تولید و بالاخص سهم تجارت مقدار ناچیزی نسبت به دارایی و منابع موجود است. ایران در سالهای گذشته برنامه های وسیعی برای استفاده از این انرژی پاک و همچنین در اختیار قرار دادن آن به جامعه جهانی از طریق صادرات و ترانزیت داشته است. گاز طبیعی در حال حاضر اصلی ترین انرژی در سبد مصرفی انرژی ایران با 80 درصد سهم است.

BP Statistical Review of World Energy June 2015

Normal 0 false false false EN-US X-NONE FA

Source: Includes data from Cedigaz, CISStat, FGE MENAgas service, GIIGNL, IHS Waterborne, PIRA Energy Group, Poten, Wood Mackenzie

مصرف داخلی فقط برای تأمین انرژی نیست بلکه بخش روزافزونی از آن برای خوراک مجتمع‌های پتروشیمی و همچنین بخشی برای تزریق به میدانهای نفتی همسو با تولید صیانتی از میدانهای نفتی به کار گرفته می‌شود و اما مقرر بود که مقادیر متنابهی از گاز تولید شده برای عرضه به بازار بین المللی تخصیص یابد.

در سالهای قبل، برنامه ریزی برای صادرات روزانه تا 570 میلیون مترمکعب گاز به کشورهای همسایه و حتی کشورهای دور دست از طریق خطوط لوله یا گازطبیعی مایع شده (‌LNG) انجام شده بود. جمهوری اسلامی ایران در نظر داشته و دارد که جهان را از این موهبت الهی که در اختیار دارد، بی نصیب نگذاشته و این انرژی را که پاک ترین انرژی فسیلی در دست بشر است برای استفاده عموم عرضه کند تا شاید بخشی از نگرانیهای تأمین انرژی و همچنین نگرانیهای انتشار آلاینده ها را که سبب گرم شدن خطرناک جو کره زمین شده است، مرتفع کند و البته از این فرآیند خود نیز سرمایه‌های توسعه کشور را تأمین کند؛ یعنی از گاز طبیعی برای شروع و استمرار یک فرآیند برد- برد برای بشریت استفاده کند.

ایران برای اجرایی شدن این راهبرد برد- برد سرمایه گذاریهای هنگفتی به عمل آورد، طرحهای بسیاری را تعریف کرد، با کشور‌های بسیاری وارد مذاکره شد و با شرکتهای بین المللی به شراکت پرداخت؛ به عنوان مثال مذاکرات برای صادرات گاز به کشورهای اروپایی از طریق خطوط لوله بین المللی نابوکو و مسیرهای ترکیه- یونان- ایتالیا و عراق- سوریه- لبنان- دریای مدیترانه و صادرات گاز به کشورهای همسایه مانند ترکیه، ارمنستان، عراق، کویت، امارات متحدة عربی، عمان و پاکستان و صادرات به شبه قاره هند با اجرای طرح خط لوله صلح یا IPI که با امتداد آن به سمت چین عملاً شکل گیری صادرات گاز به شرق را فراهم می‌ساخت. علاوه بر اینها ترانزیت گاز با استفاده از شبکه خطوط لوله پرفشار سراسری که بالغ بر 34 هزار کیلومتر در سراسر ایران گسترده شده است امکان ترانزیت گاز شمالی جنوبی و شرقی غربی را فراهم می‌سازد که علاوه بر منابع گازطبیعی و شبکه زیرساخت توزیع گاز، موقعیت منحصر به فرد جغرافیایی جمهوری اسلامی ایران را همسو با منافع ملی، منطقه ای و بین المللی، به صحنه می‌آورد که در حال حاضر سوآپ گاز جمهوری آذربایجان به نخجوان در حال اجراست.

همچنین ایران، برای مشتریان دور دست هم تمهیداتی اندیشیده بود و با تعریف طرحهای مایع سازی گازطبیعی در نظر داشت بازارهای خاور دور، ژاپن و کره جنوبی و بازارهای غرب اروپا را از این موهبت الهی بهره مند سازد. طرحهای عظیم ایران ال ان جی، پارس ال ان جی، پرشین ال ان جی، ال ان جی میدانهای پارس شمالی، گلشن و فردوسی که با شراکت مستقیم شرکتهای عظیم بین المللی طراحی شد و سرمایه گذاری آن تا حدی انجام شده و می‌شود، از این جمله هستند.

اما متأسفانه، رخداد نامیمونی که همان تحریم ناجوانمردانه جمهوری اسلامی ایران به دلایل واهی بود باعث توقف توسعه صادرات و تراتزیت گاز شد و جهانیان را از این کسب و کار و تجارت انرژی پاک برای مدتی محروم کرد؛ البته ایران با جایگزین کردن مصرف داخلی، افزایش برداشت از میدانهای گازطبیعی را جبران کرده است که آن هم تبعات غیراصولی و فنی برای تجارت بین المللی انرژی و همچنین اقتصاد کم کربن دارد.

در حال حاضر با اجرای مراحل مختلف توسعه میدان پارس جنوبی و افزایش ظرفیت تولید، مصرف داخلی هم در حال افزایش است. علاوه بر تزریق گاز به میدانهای نفت و توسعه طرحهای پتروشیمی و صنایع انرژی بر که بتوانند گاز تولید شده را به دیگر کالاها تبدیل کنند و توسعه ناوگان ترابری گاز طبیعی فشرده (CNG)، مصارف غیرمولد مانند مصرف در ساختمانها نیز در حال افزایش است. گازرسانی به روستاهای دوردست که شاید اگر تحریمهای ناجوانمردانه نبود به نحو دیگری انرژی رسانی می‌شدند، در دستور کار قرار گرفته است و در آینده نزدیک به مصارف دائمی داخلی اضافه خواهد شد.

با در دست بودن انرژی زیاد، قیمت انرژی داخلی هم بسیار کمتر از قیمتهای بین المللی است که در نتیجه حساسیت مصرف کننده را برای مدیریت مصرف بر نمی‌انگیزد و در نتیجه تبعات زیست محیطی جهانی در پی دارد. همین امر که از تبعات تحریمهای کور بوده، باعث شده است ایران با تولید 650 میلیون تن معادل دی اکسید کربن، نهمین کشور انتشار دهنده آلاینده‌های جو کره زمین باشد.

 oil - 73,300 kg CO2 per TJ (3.07 tonnes per tonne of oil equivalent);
 natural gas - 56,100 kg CO2 per TJ (2.35 tonnes per tonne of oil equivalent);
 coal - 94,600 kg CO2 per TJ (3.96 tonnes per tonne of oil equivalent).
 source BP Statistical Review of World Energy June 2015

اما اکنون که با درایت و تدبیر جمهوری اسلامی ایران و موفقیت مذاکرات هسته‌ای با برخی قدرتهای جهانی، پدیده نادرست و صدمه زننده تحریم که جامعه جهانی را از تجارت انرژی پاک و دوستدار محیط زیست محروم ساخته بود، از میان رفت و ایران تمایل خود را به توسعه تجارت بین المللی گاز اعلام می‌دارد.

کشور ما مایل است از طریق افزایش صادرات گاز خود از منابع سرزمینی و همچنین استفاده از شبکه گستردة خطوط لوله و مبادی صادراتی مرزی و مخازن زیر زمینی گاز و ترمینالهای گازطبیعی مایع شده (LNG)، نقش بازار مقسّم (Hub) منطقه ای و بین المللی را ایفا کند.

اغلب کشورهای همسایه که مایل باشند، می‌توانند به عنوان فروشنده یا خریدار در این بازار منطقه ای بطور مستقیم ایفای نقش کنند. پشتوانه این بازار داراییهای گاز ایران است. همچنین کشورهای دوردست می‌توانند با ادامه برنامه‌های متوقف شده از طریق مایع سازی گازطبیعی (LNG) سهم خود را از این تجارت بگیرند. در ضمن پرونده برنامه‌های «صادرات به شرط صرفه جویی» با نام اختصاری SAVEX همچنان مفتوح است و حتی با اجرای طرحهای صرفه جویی انرژی تحت قوانین «اصلاح الگوی مصرف» و «رفع موانع تولید رقابت پذیر» پذیرای ایفای نقش همه ذینفعهای بین المللی انرژی و محیط زیست است.

در این دوران که دوره پساتحریم نام گرفته است، اهداف جمهوری اسلامی ایران ارتقای فناوری در تولید و توزیع انرژی و ارتقای فناوری در بخشهای مصرف کننده انرژی شامل نیروگاهها، ساختمانها، حمل و نقل و صنایع اعم از بزرگ و کوچک و در نتیجه آزادسازی مقادیر متنابهی انرژی برای عرضه به بازار جهانی است. همچنین در نظر دارد، بازارهای از دست رفته را بازسازی کرده و بازارهای جدیدی برای صادرات گاز به اروپا و شبه قاره هند و با استفاده از فناوری مایع سازی به نقاط دورتر مانند غرب اروپا و خاور دور ایجاد کند. با اجرای طرحهای افزایش تولید گازطبیعی پشتوانه پایداری برای عرضه بین المللی این ماده ارزشمند وجود خواهد داشت بنابراین سرمایه گذاران و ذینفع های بین المللی می‌توانند با سرمایه گذاری در طرحهای بالادستی، پائین دستی و صرفه جویی و مدیریت انرژی ایران، ضمن برخورداری از منافع مادی به تعهدات اجتماعی و زیست محیطی خویش نیز عمل کنند و در یک مسیر برد- برد قرار گیرند.

نصرت اله سیفی، مدیرعامل شرکت بهینه سازی مصرف سوخت