سرانجام الگوی جدید قراردادهای نفتی ایران هم به مرحله امضا و اجرا رسید، متنی که موافقان و مخالفان معتقدی داشت مصائب ریز و درشتی را هم متحمل شد و پس از تغییرات به فاز عملیاتی رسید.
مدت‌ها بود بر اساس بیع متقابل حرکت کردیم، اما نمونه سابق، دیگر جذابیت و کارآیی لازم را نداشت و از طرفی هم صنعت ملی نفت ایران هم نیازمند سرمایه‌گذاری گسترده بود، سرمایه‌ای که در داخل وجود نداشت و نیاز به حضور و مشارکت شرکت‌های فراملی بود، اقتصاد نفت‌محور ایران باعث شد حساسیت‌ها روی مقوله قراردادهای جدید نفتی بیش از حد تصور باشد، البته در میان نقدهای منصفانه برخی هم بی‌محابا و بدون توجه به چارچوب حقوقی و ساز و کار قرارداد فقط تخریب کردند.
الگوی جدید قراردادهای نفتی مانند هر قراردادی دارای نقاط قدرت و ضعف است، البته شایان ذکر است ایرادهای فراوانی که کارشناسان، صاحبنظران، مجلس و هیئت دولت بر آن گرفتند به پویایی و کاربردی‌تر شدن آن کمک کرد، اما هنوز محل بحث و ابهام است.
الگوی جدید قراردادهای نفتی ایران از اساس برای موقعیت متفاوت قابل اجراست، اکتشاف، اکتشاف و توسعه همزمان، افزایش ضریب بازیافت میدان‌های مشترک، مناطق مشترک و پرریسک، قرارداد مستقل توسعه و تولید از جمله این موقعیت‌های متفاوت هستند که الگوی جدید قراردادهای نفتی برای آنها طراحی شده است.
به نظرم ویژگی مهم این نوع قرارداد پیوستگی عملیات اکتشاف، توسعه و تولید است، چنانکه شرکت خارجی می‌تواند با کشف یک میدان تجاری با شرکت ایرانی یک مشارکت با هدف انتقال فناوری و رویه‌های مدیریتی، شفافیت بیشتر در هزینه‌های تولید و توسعه، بهره‌برداری بهینه از مخازن و در نهایت بین‌المللی کردن ظرفیت‌های نفت ایران است تشکیل داده و میدان را توسعه دهد.
عملیات توسعه در این مدل به‌صورت پلکانی و بر اساس رفتار مخزن انجام خواهد شد و طرح توسعه قابل بازنگری است و این یک امتیاز است.
در این قرارداد ۴ منطقه اکتشافی از بدون ریسک تا پرریسک و مشترک و آب‌های عمیق تعریف شده که ضریب ریسک برای هر یک از این 4 بسته متفاوت است و به‌وسیله اعمال ضریب ریسک در میزان حق‌الزحمه و سود پیمانکار انگیزه برای سرمایه‌گذاری در میدان‌های مشترک و مناطق پرریسک و افزایش ضریب بازیافت ایجاد می‌شود.
در نمونه جدید قراردادهای نفتی ایران با تاکید بر این‌که هزینه‌های پیمانکار در الگوی جدید قراردادهای نفتی به روش آرفاکتور کنترل می‌شود، اما در بیع متقابل به وسیله گذاشتن سقف یا نرخ بازگشت سرمایه قرارداد کنترل می‌شد، اما در IPC کل درآمدهای سالانه به کل هزینه‌های سالانه تقسیم می‌شود تا اگر از بازده تعیین شده بالاتر رفت از بخشی از سود آنها کاسته و سود غیرمنطقی نبرند.
برای ١٢ شرایط متفاوت نوع قرارداد انعطاف‌پذیر است، تکمیل تدریجی اطلاعات مخزنی، ریسک برنامه‌ریزی و تولید و سرمایه‌گذاری را کاهش می‌دهد و سپس ریسک بر اساس رفتار مخزن بازنگری می‌شود، در قراردادهای جدید نفتی سود سرمایه‌گذاری به‌صورت فی و تعیین درصدی در برابر تغییرهای بازار نفت در نظر گرفته می‌شود و برای میادین متفاوت سود متفاوتی پرداخت خواهد شد.
با توجه به انعطاف‌پذیری الگوی جدید قراردادهای نفتی برای همکاری بلندمدت از طریق جوینت ونچر؛ اگر از سالی ١۶ یا ١٧ قرارداد پیمانکار بخواهد برای افزایش بازیافت سرمایه‌گذاری کند الگوی جدید قراردادهای نفتی به پیمانکار اجازه می‌دهد ترم قرارداد را به‌طور متناسب افزایش دهد و در عین حال فی پرداخت شده به پیمانکار نسبت به مرحله اولیه متفاوت خواهد بود.
البته که فضای اجرایی قرارداد شامل مدیریت هوشمند و متعهد، هماهنگی میان همه دستگاه‌های اجرایی و ناظر، نظام مالی معقول و منطبق بر استانداردهای بین‌المللی و سرعت در تصمیم‌گیری اثر بسیار زیادی در میزان موفقیت یا عدم موفقیت یک قرارداد بالادستی دارد.
امید است با وجود جذابیت‌های فراوان صنعت ملی نفت ایران برای کشورهای خارجی و شرکت‌های معتبر فراملی دست‌اندرکاران این حوزه با وجود این قرارداد به‌روز با عملکرد خوب به احیا و بالارفتن رشد اقتصادی متکی به نفت ایران کمک کنند، البته این خواست عمومی از دولت وجود دارد که با برنامه‌ریزی دقیق و علمی سطح اتکای اقتصاد به طلای سیاه را کاهش دهد.
امروز حضور توتال و فروش نفت به میزان قبل از تحریم‌ها از ثمرات برجام است، از آنها که برجام را زیر سوال می‌برند، می‌پرسم: امروز اگر برجام نبود چه وضعیتی داشتیم؟
منبع : روزنامه آفتاب یزد
محمد جواد پهلوان
حقوقدان
نظر شما