روند رو به رشد انتشار آلودگی، تخریب محیط زیست، کاهش و نابودی منابع طبیعی و به تبع آن بروز حوادث و بحران‎های زیست محیطی، ایجاد الزام‎های حقوقی متناسبی را به‌منظور اعمال کنترل و پایش‎های لازم می‌طلبد و گامی مهم در پایه‌گذاری توسعه پایدار است. هفته دولت فرصت مغتمی شد تا با نتایج  تلاش‎های بی‎وقفه کارکنان و دستاوردهای شرکت ملی نفت ایران در طول یک سال گذشته بیشتر آشنا شویم. با مانی عبدالله‌زاده‌راد، مدیر ایمنی، بهداشت، محیط زیست، پدافند غیرعامل و مدیریت بحران شرکت ملی نفت ایران گفت‌وگویی انجام دادیم که در ادامه از نظرتان می‌گذرد.

مدیریت ایمنی، بهداشت و محیط زیست (اچ‌اس‌یی) شرکت ملی نفت ایران چه مجموعه وظایفی به‌عهده دارد و مهم‌ترین اقدام‌های انجام شده از سوی این مدیریت در یک سال اخیر چه بوده است؟

مدیریت اچ‌اس‌یی و پدافند غیرعامل و مدیریت بحران شرکت ملی نفت ایران، وظیفه سیاست‎گذاری و نظارت عالی بر حوزه‎های بهداشت، ایمنی و آتش‎نشانی، محیط زیست و پدافند غیرعامل و مدیریت بحران در سطح شرکت ملی نفت ایران را به‌ عهده دارد. اقدام‌های مختلفی در این حوزه‎ها بر اساس وظایف محول شده و سیاست‎های ابلاغی اداره کل اچ‌اس‌یی و پدافند غیرعامل وزارت نفت و مدیرعامل شرکت ملی نفت ایران برنامه‎ریزی شده و در حال انجام است. 

به این منظور، تهیه و تدوین الزام‎های اچ‌اس‌یی در قالب دستورعمل و بخشنامه و پیگیری پیاده‎سازی این الزام‎ها در قالب روش اجرایی، اجرای بخشنامه ابلاغی بیمه تخصصی اموال و تاسیسات، پیاده‎سازی الزام‎های ایمنی پیش‎راه‎اندازی PSSR، توسعه کیفی و کمی ساختار سازمانی اچ‌اس‌یی شرکت‎های فرعی و تابع و بازدید و ممیزی ایمنی و آتش‎نشانی از این شرکت‎ها، بررسی و تجزیه و تحلیل ریشه‎ای حوادث و اقدام‌های اصلاحی از شرکت‎های حادثه‌دیده به منظور پیشگیری از وقوع دوباره حوادث، اولویت‎بندی دوره‎های آموزشی اچ‌اس‌یی مبتنی بر درس‎آموزی از حوادث، بررسی فنی و ایمن‌سازی تاسیسات و ساختمان‎ها در سطح شرکت ملی نفت ایران، تشکیل کارگروه بهبود فرهنگ ایمنی و ارزیابی عملکرد اچ‌اس‌یی، مشارکت در کارگروه‎های AIMS, PIMS و مدیریت خوردگی از اهم اقدام‎های مدیریت ایمنی، بهداشت و محیط زیست شرکت ملی نفت به منظور توجه به مقوله اچ‌اس‌ای در حوزه ایمنی و آتش‎نشانی است.

شرکت‎های فرعی شرکت ملی نفت به‌ویژه در شرکت‎های تولیدی از نظر اجرای دستورعمل‎های اچ‌اس‌یی چه وضعی دارند؟ آیا نظارت کافی بر این روندها انجام می‌شود؟

 مدیریت اچ‌اس‌یی تا کنون حدود 45 راهنما و دستورعمل به همراه 15 بخشنامه در همه حوزه‎ها تدوین کرده و به شرکت‎های فرعی و تابع برای اجرا و پیاده‎سازی ابلاغ شده است. برای اجرای دستورعمل‎های ابلاغی، نشست‌های کارشناسی زیادی با مسئولان شرکت‎های فرعی و تابع برگزار شده و مشکلات و چالش‎های اجرای دستورعمل‎ها بررسی و راهکارهای مناسب با همفکری همکاران اندیشیده شده و در حال اجراست. برای نمونه بیست‌ویکمین کمیته تخصصی ایمنی و آتش‎نشانی شرکت ملی نفت ایران با حضور رؤسای اچ‌اس‌یی و ایمنی و آتش‎نشانی شرکت‎های فرعی و تابع 21 و 22 مردادماه در تهران برگزار شد و یکی از موضوع‎های دستور جلسه، بررسی اجرای راهنماها و دستورعمل‎ها و چالش‎های موجود بود. افزون بر برگزاری نشست‌های کارشناسی، در بازدیدهای میدانی از شرکت‎های فرعی و تابع، نحوه پیاده‎سازی دستورعمل‎ها بررسی و  ممیزی شد. فرآیند اجرای دستورعمل‎ها با وجود همه مشکلات و تنگناها رضایت‌بخش است. البته درباره برخی دستورعمل‎ها به دلیل ماهیت آن و سرعت اجرا، پایین است و با نقطه مطلوب فاصله دارد. امید است با تلاش و همکاری مناسب مسئولان شرکت‎های فرعی و تابع با مدیریت اچ‌اس‌یی، این مشکلات به‌زودی برطرف شود و با اجرای کامل دستورعمل‎ها شاهد کاهش حوادث در صنعت نفت باشیم.

مهم‌ترین برنامه‎هایی که برای ارتقای اچ‌اس‌یی در دستور کار دارید چیست؟

فعالیت‎های حوزه اچ‌اس‌یی گستردگی بسیاری دارد. مواردی که در بالا به آن اشاره شد تنها بخش اندکی از اقدام‎های این حوزه را پوشش داده است، بنابراین ارتقای سطح فعالیت اچ‌اس‌یی از جمله مواردی است که در دستور کار شرکت بوده و می‌توان به مواردی از آن اشاره کرد. بازنگری و تدوین مقررات تخصصی ایمنی شرکت ملی نفت ایران، بررسی وضع نیروی انسانی و تجهیزات، ادوات و ماشین‎آلات موجود در ایستگاه‎های آتش‎نشانی، آسیب‎شناسی سیستم مدیریت اچ‌اس‌یی و ارزیابی عملکرد اچ‌اس‌یی شرکت‎های تابع با رویکرد PSM، تعیین حریم ایمنی خطوط لوله، تاسیسات و چاه‎های بخش خشکی، خرید 64 دستگاه خودروی آتش‎نشانی شرکت‎های تابع، پروژه ارزیابی ریسک حریق (FRA) میدان نفتی آزادگان شمالی، 6 موردی است که انتظار می‌رود واحد‌های ایمنی و آتش‎نشانی مدیریت اچ‌اس‌یی در سطح شرکت‎های فرعی و تابع به‎منظور ارتقای اچ‌اس‌یی به آنها توجه جدی داشته باشند.

محیط زیست از مباحث اصلی اچ‌اس‌یی است که با توجه به آلایندگی‎های ناشی از مشعل در صنعت نفت بسیار حائز اهمیت است. آیا در این زمینه اقدام خاصی را دنبال می‎کنید؟

موضوع مدیریت گازهای ارسالی به مشعل با رویکرد کاهش و بازیافت و استفاده دوباره از آن اهمیت ویژه‌ای در صنایع نفت دارد و در احداث واحدهای جدید نیز به صفر رساندنن سوزاندن گازهای مشعل (Zero flaring) یک اصل اساسی در طراحی تلقی می‎شود. خوشبختانه شرکت ملی نفت در چهار سال گذشته تلاش زیادی را برای بازیافت گازهای سوزانده شده در مشعل آغاز کرده که فرصت خوبی را برای شرکت‎های متقاضی برای سرمایه‎گذاری در این زمینه به‌وجود آورده است. پیش‎بینی می‎شود در آینده‎ای نزدیک شاهد اقدام‎های موثری در زمینه کاهش و بازیافت گازهای همراه و گازهای سوزانده شده در مشعل باشیم. شایان ذکر است که سیاست‎های بالادستی به منظور اقتصاد مقاومتی و اصلاح الگوی مصرف مبنی بر طرح مزایده فروش گازهای ارسالی به مشعل است و اقدام‌هایی انجام شده که از جمله می‌توان به واگذاری برخی گازهای مشعل در شرکت ملی مناطق نفت‎خیز جنوب و شرکت نفت و گاز اروندان به بخش خصوصی به‌منظور بازیافت و تبدیل آن به فرآورده‎های نفتی اشاره کرد.

با توجه به وقوع حادثه مهیبی مثل حادثه رگ سفید در سال 96، آیا بخشنامه‎ها و ابلاغیه‎های اچ‌اس‌یی در سطح شرکت ملی نفت سختگیرانه‎تر شده‎اند؟

پس از وقوع حادثه رگ سفید که متاسفانه شاهد فوت 2 نفر از همکاران پرتلاش و فداکارمان در شرکت ملی حفاری ایران بودیم، که جا دارد یادی از این عزیزان کنیم، این حادثه توسط کارگروه کارشناسی زیر نظر اداره کل HSE و پدافند غیرعامل وزارت نفت بررسی و تجزیه و تحلیل شد. در این باره دو شیوه‎نامه ازسوی وزیر نفت ابلاغ شد، از جمله شیوه‌نامه نحوه تایید صلاحیت حرفه‌ای افراد مرتبط با عملیات حفاری (این شیوه‌نامه با هدف به حداقل رساندن مخاطرات و حوادث و افزایش ایمنی و کیفیت انجام عملیات حفاری چاه‌های نفت و گاز در مناطق خشکی و دریا ابلاغ شد) و شیوه‎نامه نحوه دریافت گواهی ایمنی و تطابق با استاندارد برای ماشین‎آلات و تجهیزات حفاری که امیدوارم با اجرای این شیوه‎نامه‎ها دیگر شاهد حوادث ناگوار در صنعت نفت نباشیم.

در حوزه آموزش اچ‌اس‌یی چه برنامه‎هایی را پیاده کرده‎اید و چه برنامه‎هایی دارید؟

بله این موضوع مهم نیز پس از بررسی‌های همکاران ما به صورت مناسبی انجام شد. اجرای سمینارها و دوره‎های آموزشی اچ‌اس‌یی براساس نتایج حاصل از نیازسنجی‎ها، تهیه و روزآمد کردن مستندات آموزشی اچ‌اس‌یی، بررسی نتایج ارزیابی شاخص‎های فرآیندی  اچ‌اس‌یی، ممیزی‎ها، حوادث، Near Miss & Anomaly ها و ... به منظور نیازسنجی آموزشی، هماهنگی و برگزاری دوره‎های آموزشی اچ‌اس‌یی در سطح شرکت ملی نفت ایران، تعیین و روزآمدکردن شاخص‎ها و معیارهای ارزیابی عملکرد اچ‌اس‌یی، تدوین بسته آموزشی با همکاری اداره آموزش مرکزی، با عنوان دوره‎های الزامی درس‎آموزی از حوادث مواردی است که پس از نیازسنجی کارشناسان این واحد برای کارکنان مرتبط برگزار شد. ضمنا دوره‌های آشنایی با ارتقای کیفی و کمی فرآیند آموزش اچ‌اس‌یی، نیازسنجی آموزشی براساس راهنماهای صادر شده، نیازسنجی آموزشی براساس رخدادها تا سال 96، نیازسنجی آموزشی براساس فرآیندها و دستیابی حداقل سرانه آموزشی (عمومی 20 درصد تخصصی 30 درصد) در حال برنامه‌ریزی و اجراست.

آیا برای ارتقای شاخص‎های اچ‌اس‌یی، با شرکت‎های خارجی پیشرو در این زمینه مذاکره و تفاهمی داشته‎اید؟

مدیریت اچ‌اس‌یی شرکت ملی نفت ایران پس از برجام و فرصت پیش‎آمده با توجه به رفع تحریم‎ها با شرکت‎های معتبر خارجی در این حوزه وارد مذاکرات خوبی شد و کار تا مراحل پایانی برای انجام تفاهم‎نامه و امضای قرارداد پیش رفت، اما متاسفانه با توجه به شرایط پیش‎آمده اخیر، مذاکرات به نتیجه نرسید. البته مدیریت  اچ‌اس‌یی برنامه‎ها و پروژه‎هایی را با شرکت‎های ایرانی همکار با شرکت‎های معتبر خارجی در برنامه و در دست اقدام دارد.

الگوی جدید قراردادهای نفتی در حال اجراست و یک نکته مهم در این قراردادها، همکاری شرکت‎های بزرگ خارجی با پیمانکاران صاحب صلاحیت ایرانی در زمینه توسعه میدان‌هاست. با توجه به شناختی که از کارکردهای شرکت‎های خارجی در حوزه  اچ‌اس‌یی دارید، به نظرتان با آغاز این روند همکاری بر اثر اجرای الگوی جدید قراردادهای نفتی، عملکرد طرح‎ها در حوزه  اچ‌اس‌یی بهبود می‌یابد؟

 برای پاسخ به این پرسش بهتر است تجربه همکاری با شرکت‎های خارجی در فازهای پارس جنوبی را با هم مرور کنیم. با ورود شرکت‎های خارجی در فازهای پارس‎جنوبی شاهد نقطه عطفی در  اچ‌اس‌یی شرکت نفت بودیم و با ورود این شرکت‎ها با توجه به باور مدیران این شرکت‌ها به  اچ‌اس‌یی و فرهنگ  اچ‌اس‌یی این شرکت‎ها، شاهد ارتقای  اچ‌اس‌یی در شرکت‎های ایرانی بودیم. با وجود این تجربه در صورت همکاری شرکت‎های بزرگ خارجی، قطعا عملکرد طرح‎ها در حوزه HSE بهبود و ارتقا می‌یابد. البته در این سال‎ها  اچ‌اس‌یی در وزارت نفت و شرکت ملی نفت ایران توسعه مطلوبی داشته و اختلاف آن با شرکت‎های خارجی کاهش چشم‎گیری داشته است که امیدواریم با حضور شرکت‎های خارجی و با توجه به شناختی که از آن‎ها داریم، شاهد ارتقای بیشتر اچ‌اس‌یی باشیم.