در نخستین سفرم به عسلویه، آنچه مقابلم قرار گرفت، فراتر از تصاویری بود که پیش‌تر در گزارش‌ها دیده بودم. گرمای نفس‌گیر، رطوبت سنگین و سازه‌های عظیم صنعتی، گرچه به‌خودی‌خود چشمگیر بودند، اما برجسته‌ترین تصویر این سفر نبودند. آنچه بیش از هر چیز در ذهنم نقش بست، صمیمیت و متانت مردانی بود که بی‌هیاهو و بی‌ادعا، بار یکی از سخت‌ترین مشاغل صنعتی کشور را بر دوش می‌کشیدند.
به‌عنوان خبرنگاری که بارها برای تهیه گزارش به مناطق صنعتی کشور سفر کرده‌ام، عسلویه برایم تجربه‌ای متفاوت و انسانی‌تر بود. در اینجا، در میان خطوط لوله، صدای توربین‌ها و مشعل‌های روشن، مردانی ایستاده‌اند که با لباس‌هایی خیس از عرق و دستانی آغشته به روغن و خاک، لبخند به لب دارند و با رویی گشاده از ما استقبال می‌کنند.
در گرمایی که نفس را بند می‌آورد و رطوبتی که ایستادن را دشوار می‌کرد، صدای خنده‌های کوتاه، دست‌های سیاه اما توانمند و نگاهی سرشار از غرور ملی، تصویری دیگر از سختی و عشق به کار ترسیم می‌کرد. این مردان نه‌تنها در برابر فشار طاقت‌فرسای کار تاب آورده‌اند، بلکه در برابر برخی نابرابری‌ها و بی‌توجهی‌ها نیز سکوت کرده‌اند؛ سکوتی که گاه رساتر از هر فریاد است. اما این‌بار، همان مردان آرام و کم‌ادعا پذیرفتند که با ما سخن بگویند. با نگاهی صادقانه و بی‌پیرایه از رنج‌ها و امیدهایشان گفتند؛ به امید آنکه صدایشان شنیده و گرهی از کارشان گشوده شود.
گفتند اوضاع بهتر می‌شود، بهتر هم شد؛ اما ...
یکی از کارکنان باسابقه بخش تعمیرات، با نگاهی پخته و صدایی آرام از سال‌های آغازین فعالیتش در عسلویه می‌گوید؛ سال‌هایی که به‌گفته او با سختی‌های فراوان همراه بود: «سال‌های اول واقعاً سخت بود. امکانات محدود بود، نیروها تازه‌کار بودند و حجم کار بسیار بالا. گفتند اوضاع بهتر می‌شود، و انصافاً بهتر هم شد. زیرساخت‌ها ارتقا یافت، برنامه‌ریزی‌ها دقیق‌تر شد و نیروها تجربه بیشتری پیدا کردند... اما هنوز مشکلاتی وجود دارد. مثلاً برخی مواقع تجهیزات ایمنی به اندازه کافی در اختیارمان نیست و خودمان مجبور می‌شویم بخشی از آن را تهیه کنیم. این موضوع وقتی با مشکلات مالی شخصی‌مان گره می‌خورد، فشار مضاعفی وارد می‌کند. وقتی ذهن درگیر هزینه زندگی و دغدغه مالی باشد، طبیعی است که تمرکز در کار کاهش می‌یابد و این، مستقیماً روی ایمنی و کیفیت کار تأثیر می‌گذارد.»
یکی از متخصصان باتجربه در حوزه جوشکاری که در جریان عملیات اورهال نقشی کلیدی دارد، از واقعیت‌های شغلی خود می‌گوید: «در فصل اورهال همیشه در آماده‌باش کامل هستیم. می‌دانیم کشور به ما نیاز دارد و وقفه در تولید گاز حتی برای چند ساعت، تبعات بزرگی دارد. به همین دلیل با تمام توان کار می‌کنیم، حتی در شرایط سخت آب‌وهوایی.» اما «با اینکه از اهمیت کاری که انجام می‌دهیم آگاهیم، واقعیت این است، حقوق و شرایط رفاهی ما با سختی کارمان تناسب ندارد. گرما، رطوبت، فشار کاری، استرس بالا و مسئولیت سنگینی که به‌عهده داریم، چیزی نیست که بشود با جبران‌های حداقلی آن را تحمل کرد.»
یکی دیگر از کارکنان بومی منطقه اظهار می‌کند: «با اینکه در همین منطقه زندگی می‌کنیم و در مجتمعی کار می‌کنیم که سهم بزرگی در تأمین گاز کشور دارد، اما خودمان حتی از نعمت گاز در خانه‌هایمان بی‌بهره‌ایم. این واقعیت تلخ است، اما ما همچنان به کاری که انجام می‌دهیم افتخار می‌کنیم.» اما «در کنار این احساس مسئولیت، انتظار داریم که حداقل امکانات رفاهی برای ما و خانواده‌هایمان فراهم شود. متأسفانه از نظر زیرساخت، خدمات شهری و رفاه عمومی، همچنان با کمبودهای زیادی روبه‌رو هستیم.»
همدلانه اما محدود در اختیارات
در کنار دغدغه‌های کارکنان، مدیران نیز با نگاهی دلسوزانه، واقع‌گرایانه و مبتنی بر تجربه میدانی، مسائل موجود را به‌خوبی درک کرده و در چارچوب اختیارات خود تلاش‌هایی برای بهبود شرایط انجام داده‌اند. علیرضا حقوقی، رئیس بهره‌برداری پالایشگاه نهم مجتمع گاز پارس جنوبی، یکی از مدیرانی است که از نزدیک با واقعیت‌های کاری کارکنان مواجه است و با اشاره به برخی چالش‌های موجود، به ویژه در حوزه انگیزشی می‌گوید: «یکی از مهم‌ترین چالش‌ها، محدودیت در افزایش حقوق و مزایاست. وقتی حقوق متناسب با عملکرد یا شرایط کاری نباشد، طبیعی است که انگیزه در میان کارکنان کاهش می‌یابد. انتظار بهره‌وری بالا در محیطی که عدالت در پرداخت رعایت نمی‌شود، انتظار واقع‌بینانه‌ای نیست، به‌خصوص برای نیروهای عملیاتی که در شرایط سخت آب‌وهوایی و با مسئولیت‌های سنگین فعالیت می‌کنند، انگیزش مالی و رفاهی نقش مهمی در حفظ بهره‌وری دارد.»
او همچنین بر این نکته تأکید دارد که کارکنان عملیاتی در خط مقدم تولید، هم از نظر جسمی و هم روانی تحت فشار بالایی هستند و به همین دلیل تقویت انگیزه‌های درونی و بیرونی، نقشی اساسی در پایداری تولید ایفا می‌کند: «کارکنانی که در گرمای عسلویه در عملیات اورهال یا در شرایط اضطراری شبانه‌روزی پای کار هستند، نباید دغدغه معیشت و نابرابری‌های حقوقی داشته باشند. اگر قرار است تولید پایدار بماند، سرمایه انسانی باید در اولویت قرار گیرد.»
با وجود محدودیت‌های قانونی در پرداخت‌ها، تلاش‌هایی در سطح کلان برای رفع این مشکلات صورت گرفته است. در همین زمینه، پیگیری‌های محسن پاک‌نژاد، وزیر نفت، با مراجع و نهادهای عالی کشور طی سال گذشته به اتخاذ تصمیم‌هایی راه‌گشا درباره سقف حقوق کارکنان عملیاتی صنعت نفت منجر شد؛ تصمیم‌هایی که پس از طی مراحل قانونی، نهایی و ابلاغ شد. بر اساس این تصمیم‌ها، امکان افزایش سقف حقوق در مناطق خاص عملیاتی مانند سکوها، جزایر و تأسیسات دورافتاده تولید و انتقال نفت و گاز فراهم شده است. این اقدام گامی مهم برای جبران بخشی از نابرابری‌های موجود و تقویت انگیزه نیروهای خط مقدم محسوب می‌شود. به گفته مدیران، این مصوبات توانسته‌اند در عمل، بخشی از دغدغه‌های مزدی کارکنان را کاهش دهند و زمینه‌ساز افزایش رضایتمندی و بهره‌وری باشند، هرچند هنوز تا تحقق عدالت کامل، مسیر ناتمامی در پیش است. با این حال تأکید مدیران آن است که موضوع معیشت و رفاه کارکنان عملیاتی، تنها یک مطالبه صنفی نیست، بلکه مسئله‌ای راهبردی برای بقای تولید و امنیت انرژی کشور به‌شمار می‌رود.
حیدر وردیانی، مسئول ایمنی پالایشگاه نهم مجتمع گاز پارس جنوبی نیز تأکید می‌کند: «کارکنان خط مقدم با جان و دل تلاش می‌کنند، به‌خصوص در فصل‌های حساس اورهال ضروری است که رفاه این عزیزان در اولویت قرار گیرد.»
صدایی برای شنیده شدن
پارس جنوبی فقط مجموعه‌ای از پالایشگاه‌ها، خطوط لوله و تجهیزات عظیم صنعتی نیست؛ اینجا قلب تپنده صنعت گاز ایران و تکیه‌گاه حیاتی امنیت انرژی کشور است. اما آنچه این سازه‌های عظیم فلزی را از یک سازه بی‌جان به موتور محرک اقتصاد ملی تبدیل می‌کند، نه‌تنها فناوری‌های روز دنیا و طراحی‌های پیچیده، بلکه نیروی انسانی بی‌ادعایی است که در سکوت و سایه، بار سنگین تولید ملی را به دوش می‌کشند؛ مردانی جان‌سخت که در دل گرما، رطوبت، فشار کاری و محرومیت‌های رفاهی، همچنان استوار ایستاده‌اند.
این گزارش تلاشی است برای شنیده شدن صدای همان مردانی که در سکوت کار می‌کنند، اما صداقت و غرور در نگاه‌شان موج می‌زند. کارگرانی که با دست‌هایی پینه‌بسته، لباس‌هایی خیس از عرق و لبخندی خسته اما صمیمی، نابرابری‌ها را تاب می‌آورند. تکنیسین‌هایی که ساعت‌ها زیر آفتاب سوزان، در کنار صداهای بلند سنگ‌زنی، جوشکاری و دستگاه‌های سنگین، با حداکثر تمرکز از بروز حوادث جلوگیری می‌کنند. کارمندانی که شب‌ها را بیدار می‌مانند تا هیچ‌گاه حتی یک دقیقه از جریان پایدار گاز کشور قطع نشود.
آنها ستون‌هایی هستند که این صنعت بزرگ بر دوش‌شان استوار مانده و مطالبه‌شان، در نهایت سادگی، عمیق و بنیادین است: عدالت در پرداخت، بهبود حداقلی شرایط رفاهی، و دیده شدن زحمات‌شان. مدیری که این مطالبات را بشنود و درک کند، نه‌تنها ضامن پایداری تولید و بقای صنعت گاز است، بلکه در حقیقت، حافظ و قدردان ارزشمندترین دارایی این صنعت، یعنی سرمایه انسانی آن به‌شمار می‌رود.
پارس جنوبی، بی‌شک ویترین صنعت گاز ایران است، اما درخشش این ویترین فقط با آمار تولید، طراحی تجهیزات پیشرفته یا نمایش مشعل‌ها حاصل نمی‌شود. پشت این دستاوردها، انسان‌هایی ایستاده‌اند که در سخت‌ترین شرایط ممکن، از قلب انرژی کشور محافظت می‌کنند. اگر این صداها شنیده نشوند، اگر رنج‌های آنان در هیاهوی نشست‌ها و نمودارها گم شود، آینده‌ای مطمئن برای صنعت گاز کشور نیز تضمین‌شده نخواهد بود. صدای این افراد باید شنیده شود، نه‌فقط از سر دلسوزی یا همدردی، بلکه به حکم انصاف، درک مدیریت و برای حفظ آینده همین صنعتی که تداوم زندگی اقتصادی، اجتماعی و امنیتی ایران به آن وابسته است.
مژگان فرجی
نظر شما