به گزارش شانا به نقل از مدیریت اکتشاف شرکت ملی نفت ایران، مقاله‌ پژوهشی با عنوان «بهینه‌سازی حذف نویز الکترومغناطیسی در داده‌های لرزه‌نگاری با استفاده از گیرنده‌های نوآورانه EM: رویکرد ترکیبی نوین» بر حذف عوامل مزاحم الکترومغناطیسی در روند اکتشاف نفت و گاز تأکید دارد.

در پروژه‌های گسترده لرزه‌نگاری که با هدف اکتشاف منابع هیدروکربنی انجام می‌گیرند، همواره نویز الکترومغناطیسی (EM) ناشی از خطوط انتقال برق به‌عنوان چالشی اجتناب‌ناپذیر مطرح بوده است. روش‌های مرسوم مقابله با این نوع نویز به‌طور عمده بر پایه استفاده از فیلترهای فرکانسی استوارند. با وجود کاربرد گسترده، این روش‌ها دارای دو ایراد اساسی‌اند؛ نخست، نادیده گرفتن ماهیت پویا و متغیر نویز EM در طول زمان و مکان و دوم اینکه بخشی از انرژی سیگنال هدف به‌دلیل هم‌پوشانی فرکانسی نویز تخریب می‌شود.

در این مقاله پژوهشگران با بهره‌گیری از رویکردی نوآورانه، روشی جدید برای حذف نویز EM معرفی کرده‌اند که به‌طور همزمان هر دو ایراد بالا را برطرف می‌سازد. محور اصلی این روش، مفهوم جدیدی تحت عنوان «نویز خالص» (Pure Noise) است. بر این اساس گیرنده‌های الکترومغناطیسی ویژه‌ای طراحی و  استفاده شدند که نویز EM را به‌صورت مستقل و هم‌زمان با داده‌های لرزه‌ای ثبت می‌کنند. این گیرنده‌ها به‌گونه‌ای طراحی شده‌اند که در محدوده عملکرد خود، تنها نویز EM را دریافت می‌کنند و هیچ سیگنال لرزه‌ای یا نویز دیگری را ثبت نمی‌کنند.

در ادامه، داده‌های ثبت‌شده از سوی این گیرنده‌ها طی فرآیندهایی از نظر فاز و دامنه با داده‌های اصلی لرزه‌ای تطبیق داده شدند تا اثرات ناشی از اختلاف‌های غیرقابل کنترل برطرف شود، سپس با استفاده از روش تفاضلی، داده‌های نویز خالص از داده‌های لرزه‌ای خام کسر و در نتیجه، داده‌های پاک‌سازی‌شده (Denoised Data) حاصل شد.

برای ارزیابی عملی کارایی این روش، ابتدا گیرنده‌های EM طراحی و آزمایش‌های عملکردی آنها انجام شد، سپس آزمایشی میدانی در یک خط لرزه‌نگاری دوبعدی که از میان دو خط انتقال برق با ولتاژهای ۲۳۰ و ۱۳۲ کیلوولت عبور می‌کرد، اجرا شد. نتایج این آزمون نشان داد گیرنده‌هایی که در نقاط با دامنه بالاتر نویز نصب شده بودند، عملکرد بهتری در حذف نویز داشتند. این موضوع ضرورت مکان‌یابی دقیق و بهینه این گیرنده‌ها در پروژه‌های عملی را به‌خوبی نمایان ساخت.

ارزیابی عددی روش نیز نشان داد مقدار خطای حذف نویز در داده‌های آزمون کمتر از ۳ درصد بوده است؛ عددی که نسبت به روش‌های رایجی مانند فیلترهای میان‌نگذر، بهبود چشمگیری محسوب می‌شود. از سوی دیگر، به‌دلیل اینکه فرآیند حذف نویز بر پایه داده‌های واقعی نویز انجام می‌گیرد و نه مدل‌سازی فرکانسی آن، سیگنال‌های لرزه‌ای هدف در این روش حداقل آسیب را می‌بینند و در نتیجه دقت تفکیک اهداف زیرسطحی افزایش می‌یابد.

در پایان، پژوهشگران این روش را به‌عنوان راهکاری عملی، قابل‌اجرا و جایگزینی مؤثر برای روش‌های مرسوم حذف نویز EM در پروژه‌های لرزه‌نگاری معرفی کرده‌اند، به‌ویژه در مناطقی که خطوط انتقال برق با ولتاژ بالا در نزدیکی خطوط برداشت داده‌های لرزه‌ای قرار دارند.