پالایشگاه گاز ایلام، تنها پالایشگاه گاز غرب کشور، در دل منطقه‌ای کوهستانی و مرزی در شهرستان چوار قرار دارد؛ جایی که زخم‌های عمیق تاریخ هنوز در حافظه مردم آن باقی است. چوار، شهری کوچک اما پرخاطره در ۲۳ بهمن ۱۳۶۵ شاهد یکی از تلخ‌ترین فجایع دوران جنگ تحمیلی بود. در روزی که دو تیم منتخب چوار و جوانان استان ایلام در مسابقه‌ای دوستانه گرد هم آمده بودند، هواپیماهای ارتش بعث عراق زمین فوتبال را هدف بمباران قرار دادند. این حمله وحشیانه، جان ۱۰ بازیکن فوتبال، سه کودک، یک داور و یک تماشاگر را گرفت و شش نفر دیگر را زخمی کرد؛ این روایت تلخ را یکی از همراهان بازگو می‌کند.
امروز، در همان سرزمین زخم‌خورده، پالایشگاه ایلام به‌عنوان نماد ایستادگی و توسعه، نقش حیاتی در تأمین گاز غرب کشور ایفا می‌کند؛ گویی از دل خاکستر جنگ، شعله‌های امید و پیشرفت زبانه کشیده‌اند. پالایشگاه ایلام ۲۱ سال پس از آن روزهای سخت، در سال ۱۳۸۶ پا به عرصه گذاشت، با ظرفیت دریافت روزانه ۶.۸ میلیون مترمکعب گاز از میدان تنگ بیجار، به تولید محصولاتی راهبردی چون گاز طبیعی، اتان، ال‌پی‌جی، گوگرد و میعانات گازی می‌پردازد. این پالایشگاه نقشی حیاتی در پایداری شبکه گاز، تأمین خوراک پتروشیمی و صنایع پایین‌دستی استان و مدیریت پیک مصرف زمستان دارد.
اجرای طرح‌های فاز دوم توسعه، جمع‌آوری گازهای مشعل، راه‌اندازی کمپرسورهای آف‌گس، بهینه‌سازی مصرف انرژی و بازچرخانی آب پساب، همزمان با کاهش آلایندگی‌ها و ارتقای بهره‌وری، ارزش افزوده اقتصادی و اجتماعی قابل‌توجهی برای منطقه ایجاد کرده است، همچنین اولویت دادن به توان شرکت‌های داخلی و دانش‌بنیان و اشتغال‌زایی برای پیمانکاران بومی، تقویت اقتصاد محلی را به همراه داشته است. گفت‌وگوی شبکه اطلاع‌رسانی نفت و انرژی (شانا) با روح‌الله نوریان، مدیرعامل شرکت پالایش گاز ایلام، تصویری روشن از تلاش‌ها و دستاوردهای این پالایشگاه ارائه می‌کند.
ظرفیت فرآورش گاز پالایشگاه ایلام چقدر است و چه سهمی در تأمین گاز کشور دارد؟
پالایشگاه ایلام به‌عنوان تنها پالایشگاه گاز غرب کشور، افزون بر اینکه نقش کلیدی در بالانس فشار شبکه غرب به‌ویژه در پیک مصرف و فصل زمستان دارد، تأمین‌کننده اصلی سه خوراک اتان، ال‌پی‌جی و میعانات پتروشیمی ایلام است. ظرفیت اسمی پالایشگاه شامل دریافت ۶.۸ میلیون مترمکعب گاز غنی از میدان‌های تنگ بیجار و تولید روزانه ۵.۸ میلیون مترمکعب گاز طبیعی، ۲۷۰ تن گوگرد، ۷۵۰ تن گاز مایع خام، ۴۲۰ تن اتان و ۷ هزار و ۵۰۰ بشکه میعانات گازی است.
گوگرد پالایشگاه ایلام با درجه خلوص ۹۹.۹۸ درصد، بالاترین درجه خلوص را در کشور دارد. پروژه‌های پژوهشی متعددی در زمینه تولید گوگرد در دست اقدام است و مواردی ازجمله تولید کود بنتونیت با خط تولید اختصاصی راه‌اندازی شده و در صورت صرفه اقتصادی، پالایشگاه ظرفیت و امکانات تولید آن را داراست، همچنین توان تولید گوگرد پاستیلی و کلوخه نیز وجود دارد.
چه اقدام‌های شاخصی در یک سال گذشته در این شرکت انجام شده و چه تأثیری داشته است؟
این شرکت در یک سال فعالیت دولت چهاردهم، توانسته به تمام تعهدات برنامه تولید خود دست یابد، به‌ویژه در فصل زمستان با قابلیت اطمینان ۹۹.۴ درصد در سرویس بود. پروژه‌های عمده‌ای در حال اجراست که نقش بسزایی در افزایش تولید، جلوگیری از آلایندگی‌های زیست‌محیطی و ارزش افزوده اقتصادی دارند، ازجمله کمپرسور آف‌گس، پیشرفت ۶۰ درصدی در پروژه جمع‌آوری گازهای مشعل و پیشرفت نزدیک به ۹۰ درصد در پروژه کولینگ تاور که مشکلات دمایی پالایشگاه را حل می‌کند.
زمستان پارسال را چگونه پشت سر گذاشتید و چه اقدام‌های شاخصی برای تولید پایدار گاز انجام شد؟
پایداری تولید در زمستان گذشته با تعمیرات اساسی به‌موقع تضمین شد و با همکاری دیسپچینگ شرکت ملی گاز ایران، هیچ نوسان یا اختلال فشاری در شبکه غرب کشور مشاهده نشد. پروژه‌های عمده شامل راه‌اندازی پکیج تولید نیتروژن پی‌اس‌ای، رتروفیت بویلرهای ال‌پی، رتروفیت کمپرسورها و راه‌اندازی کمپرسور آف‌گس بود که سبب شد ۵ هزار و ۶۰۰ تن اتان، ۱۴ هزار تن ال‌پی‌جی، ۵ هزار تن گوگرد و ۲۶ میلیون مترمکعب گاز طبیعی که به مشعل می‌رفت، احیا و ارزش افزوده اقتصادی ایجاد شود.
فاز دوم پالایشگاه با چه هدفی در حال اجراست و هم‌اکنون در چه مرحله‌ای است؟
فاز دوم شامل یک واحد تثبیت میعانات با ظرفیت ۶۰۰ مترمکعب در روز، یک واحد شیرین‌سازی با ظرفیت ۳.۶ میلیون مترمکعب و یک واحد تولید گوگرد با ظرفیت ۲۷۰ تن در روز است که هم‌اکنون پیشرفت فیزیکی ۹۰ درصد دارد و از سوی همکاران شرکت مهندسی و توسعه گاز ایران در حال اجراست. این فاز ۵۰ درصد به ظرفیت کل محصولات پالایشگاه اضافه و کمک شایانی به رفع ناترازی انرژی غرب کشور و تأمین خوراک بیشتر پتروشیمی و صنایع پایین‌دستی و ایجاد ارزش افزوده در زنجیره پایین‌دست می‌کند.
چه اقدام‌هایی برای بهبود بهره‌وری پالایشگاه انجام شده است؟
پروژه‌های متعددی افزون بر فاز دوم در حوزه بهینه‌سازی مصرف انرژی وجود دارد که ازجمله کمپرسورهای آف‌گس است. پارسال یک مورد آن راه‌اندازی شد و کمپرسور دوم تا اوایل مهر آماده راه‌اندازی می‌شود. جمع‌آوری گازهای مشعل می‌تواند کل گازهای ارسالی به مشعل را جمع‌آوری کند و پروژه‌های دیگر در واحد شیرین‌سازی سبب کاهش هدررفت انرژی شده‌اند. این پروژه‌ها درمجموع سبب کاهش ۳۳ درصدی گازهای ارسالی به مشعل، ۲۲ درصد مصرف بخار، ۲۸ درصد مصرف برق و ۲۰ درصد مصرف آب شده است، همچنین پروژه بازچرخانی آب پساب با ظرفیت ۶۰۰ مترمکعب در روز اجرا شده است. پارسال ۶۸ هزار مترمکعب آب بازچرخانی و ۳۷ هزار مترمکعب آن در حوزه‌های آب صنعتی و فرآیندی استفاده شد.
آخرین وضع تعمیرات اساسی پالایشگاه چگونه است، با تعمیرات اساسی پارسال چه تفاوت‌هایی دارد؟
تعمیرات اساسی با هدف افزایش قابلیت اطمینان انجام می‌شود و آمادگی پالایشگاه برای فصل سرد سال و در سرویس بودن مطمئن تجهیزات تا تعمیرات اساسی سال آینده که بر اساس ارزیابی‌ها و ریسک تجهیزات و خروجی‌های بازرسی فنی انجام می‌شود، تضمین شده است. امسال حدود ۶۴ هزار نفرساعت برای تعمیرات اساسی پیش‌بینی شد و ۳ هزار تجهیز مکانیکی، برقی و ابزار دقیق تحت بازرسی و تعمیرات قرار گرفته‌اند. با برنامه‌ریزی مناسب و هماهنگی با ستاد شرکت ملی گاز ایران، دوره تعمیرات اساسی از ۳۰ روز در ۱۴۰۳ به ۲۴ روز در سال جاری کاهش یافت. امسال از دوم شهریور آغاز شد و تا ۲۶ شهریور ادامه دارد.
پس از این تعمیرات، پالایشگاه آمادگی لازم برای ورود به فصل سرد را دارد؟
پالایشگاه با تعمیرات اساسی به‌موقع و کاهش توقف‌های ناخواسته و اضطراری، رشد تولید محصولات را دارد، بنابراین پس از پایان تعمیرات، آمادگی کامل وجود دارد تا خوراک را از بالادست با ظرفیت کامل تحویل گیرد و ضمن تأمین خوراک پتروشیمی ایلام و تولید گوگرد برای صنایع داخلی، نسبت به تزریق گاز به شبکه غرب کشور اقدام کند.
با توجه به اهمیت مسائل زیست‌محیطی، چه طرح‌هایی برای کاهش آلاینده‌ها و بازیافت پسماندها در پالایشگاه اجرا شده است؟
پالایشگاه بر اساس ارزیابی سازمان محیط زیست، هیچ‌گونه آلایندگی و اخطار زیست محیطی در حوزه خاک و آب ندارد. در حوزه هوا نیز با جمع‌آوری گازهای مشعل که پیشرفت ۶۰ درصدی دارد و با راه‌اندازی آف‌گس، ۳۳ درصد از گازهای ارسالی به مشعل کاهش یافته و حرکت به سمت صنعت سبز آغاز شده است، بنابراین فرآیند اخذ گواهینامه سبز از سازمان محیط زیست بر اساس پیش‌بینی‌ها، پس از تکمیل پروژه جمع‌آوری گازهای مشعل که تا پایان سال بهره‌برداری می‌شود، محقق می‌شود.
با وجود تعهد ۱۰ درصدی استانداردهای زیست محیطی، بیش از ۱۰۴ درصد سرانه فضای سبز از سوی پالایشگاه ایجاد شده است. حدود ۲۵.۵ هکتار فضای سبز شامل نهال‌کاری با گونه‌های بومی منطقه به‌وجود آمد و بازچرخانی آب پساب نیز بهبود یافت. این اقدام‌ها به کسب رتبه برتر اچ‌اس‌ئی در شاخص‌های مختلف شرکت ملی گاز منجر شد و پالایشگاه ایلام رتبه اول را در میان شرکت‌های پالایشی کسب کرده است.
چه مقدار از توان متخصصان داخلی و شرکت‌های دانش‌بنیان در پروژه‌های اخیر پالایشگاه به‌ویژه فاز دوم استفاده شده است؟
در فاز دوم، تمام خریدها و پروژه‌ها با اولویت استفاده از شرکت‌های داخلی و به‌ویژه دانش‌بنیان انجام شده است. ۷۷ درصد از مجموع خریدها از شرکت‌های داخلی بوده و تاکنون ۱۸ پروپوزال پروژه ساخت بار اول در معاونت علمی ریاست جمهوری ارائه شده است که چهار پروژه، ازجمله روبشگر فراصوتی، کنترل خوردگی، پوشش‌های مقاوم به خوردگی و تولید ماده حیاتی دی‌متیل‌اتانول‌امین، به قرارداد منجر شده‌اند، همچنین پروژه کلوند که شامل مبدل‌های حرارتی چندجریانه است، تجهیز حیاتی واحدهای کلاژنیک را ارتقا می‌دهد.
پالایشگاه ایلام چه تأثیری بر اقتصاد استان و اشتغال‌زایی در منطقه داشته است؟
پالایشگاه ایلام در طول پروژه‌ها سبب توانمندسازی پیمانکاران بومی شده و تاکنون برای یک هزار و ۵۰ نفر نیروی مستقیم اشتغال ایجاد کرده است. تعداد زیادی نیروی پیمانکاری نیز در پروژه‌های فاز یک و دو مشغول به کار هستند. بخش عمده خریدها، به‌ویژه اقلام مصرفی، از داخل استان تأمین می‌شود و از نظر چرخه اقتصادی استان، پرداخت مالیات‌ها، گردش مالی پیمانکاران و افتتاح حساب‌های بانکی از سوی پالایشگاه کمک قابل‌توجهی به اقتصاد استان کرده است.
چه طرح‌های توسعه‌ای در دستور کار پالایشگاه ایلام قرار دارد؟
در کنار فاز دوم، پروژه‌های تکمیلی ازجمله کمپرسورهای سوم و چهارم توربواکسپندر، کولینگ تاور و تصفیه‌خانه صنعتی با ظرفیت ۴۸ لیتر بر ثانیه در دست اجراست که مشکلات دمایی و تأمین آب را حل می‌کند. همچنین پروژه‌های اصلاح پست ۶۳ برق، رتروفیت سیستم‌های کنترل کمپرسورها و بویلرها و ارتقای اطفای سیستم مخازن میعانات و ال‌پی‌جی در جریان است. در حوزه دیجیتال نیز پروژه دستیار هوشمند اچ‌اس‌ئی از پروژه‌های شاخصی است که سبب افزایش بهره‌وری، کاهش هزینه‌ها و افزایش راندمان پالایشگاه می‌شود.
چه چالش‌هایی پیش روی پالایشگاه است و برای رفع آنها چه برنامه‌ای دارید؟
کمبود خوراک یکی از چالش‌ها بود که با توسعه فاز دوم پالایشگاه، شرکت ملی نفت ایران در میدان‌های بالادست و توسعه میدان تنگ بیجار، حفر پنج حلقه چاه را در دستور کار دارد. مشکل تأمین آب موضوع دیگری است که با تکمیل پروژه تصفیه‌خانه و بر اساس برنامه‌ریزی، حداقل تا یک ماه آینده ۵۰ درصد ظرفیت آب تأمین می‌شود. چالش دیگر نیروی انسانی است که نیازمند پیگیری برای رفع مشکلات معیشتی و حقوقی کارکنان در سطح وزارت نفت است.
مژگان فرجی
نظر شما