به گزارش خبرنگار شانا، کمتر کسی در ایران وجود دارد که با واژه ناترازی انرژی بیگانه باشد؛ واژه‌ای که چند سال پیش وارد ادبیات ایران شد و کم‌کم شهرت یافت. این در حالی است که ایران درمجموع ذخایر نفت و گاز رتبه نخست را در جهان دارد، اما تمام عوامل از تولید تا مصرف دست به دست هم داده‌اند تا ایران در میان کشورهای دارای بالاترین شدت مصرف انرژی قرار گیرد. این موضوع سبب شده با وجود افزایش هر ساله تولید نفت و گاز در کشور، اما شتاب مصرف بیشتر باشد و این ناترازی هر روز عمیق‌تر شود. اگرچه وظیفه وزارت نفت تولید پایدار نفت و گاز در ایران است و حل ناترازی انرژی و اصلاح الگوی مصرف برعهده وزارت نفت نیست، برای جبران این ناترازی و تأمین سوخت مورد نیاز، برنامه‌های توسعه‌ای در میدان‌های نفتی و گازی جریان دارد.
تولید گاز ایران؛ ثبت رکورد پشت رکورد
اجرای برنامه‌های توسعه‌ای در میدان‌های نفتی و گازی، سبب شد، آن‌گونه که حمید بورد، مدیرعامل شرکت ملی نفت ایران اعلام کرده است، در سال نخست فعالیت دولت چهاردهم، هفت مرتبه رکوردشکنی در تولید گاز به ثبت برسد. با این حال، از آنجا که گاز طبیعی بیش از ۷۰ درصد از سبد انرژی کشور را تشکیل می‌دهد، افزایش و پایداری تولید آن، به‌ویژه از میدان‌های مشترک، اهمیتی دوچندان پیدا کرده است.
در این میان، حدود ۷۰ درصد از این سهم گازی، تنها به میدان مشترک پارس جنوبی اختصاص دارد. با یک محاسبه ساده می‌توان دریافت که این میدان، که در قلب خلیج فارس قرار دارد، به‌تنهایی حدود ۵۰ درصد از انرژی اولیه کشور را تأمین می‌کند. از این رو، استمرار تولید گاز از پارس جنوبی، چه در تابستان برای تأمین سوخت نیروگاه‌ها به‌منظور تولید برق و چه در زمستان برای گرم نگه‌داشتن خانه‌ها و پایداری صنایع، از اهمیت بالایی برخوردار است. بر همین اساس، تمرکز اصلی شرکت ملی نفت ایران، به‌عنوان متولی تولید گاز کشور، بر توسعه و نگهداشت میدان پارس جنوبی است؛ میدانی مشترک با ۳۷ سکوی تولید که در دل دریا استوار ایستاده‌اند.
تعمیرات اساسی بزرگ‌ترین میدان مشترک گازی جهان
از آنجا که بیش از ۲۰ سال از عمر توسعه میدان مشترک پارس جنوبی می‌گذرد، تعمیرات اساسی تأسیسات این میدان مشترک اهمیت زیادی دارد. تعمیرات گسترده در سکوهای میدان پارس جنوبی از نیمه دوم فروردین آغاز شده و تاکنون تعمیرات ۲۹ سکو به پایان رسیده است و تعمیرات بقیه سکوها نیز به‌زودی به پایان می‌رسد، تا این تأسیسات پیش از آغاز فصل سرد در ایران، آماده تولید حداکثری گاز شوند.
توجه به تعمیرات اساسی در پارس جنوبی، به تقویت توانمندی‌های داخلی و افزایش اشتغال در صنعت نفت و گاز نیز کمک می‌کند. با بهره‌گیری از نیروی کار متخصص و مهارت‌های بومی، می‌توان به انتقال دانش و فناوری‌های تازه به داخل کشور کمک کرد. این موضوع نه‌تنها به افزایش ظرفیت‌های تولیدی میدان‌های گازی کمک می‌کند، بلکه می‌تواند به توسعه صنایع جانبی و ایجاد فرصت‌های شغلی جدید در مناطق اطراف میدان نیز منجر شود.
افزایش ۸۰ درصدی برداشت گاز از فاز ۱۱
فاز ۱۱ پارس جنوبی به‌عنوان آخرین فاز این میدان مشترک حالا وارد مدار تولید گاز شده است. برداشت فاز ۱۱ پارس جنوبی مرداد ۱۴۰۳، ۴۵۰ میلیون فوت‌مکعب در روز بود که شهریور امسال به ۸۰۰ میلیون فوت‌مکعب یا ۲۲ میلیون مترمکعب در روز رسید، این فاز شامل دو موقعیت ۱۱A و ۱۱B است. حفاری در موقعیت ۱۱B از سال ۱۳۹۹ آغاز و در نهایت در مرداد سال ۱۴۰۲ با ۴ حلقه چاه موقعیت ۱۱B وارد مدار تولید و بهره‌برداری شد.
از مرداد ۱۴۰۲ تا شهریور امسال ۵ حلقه چاه جدید نیز حفاری و وارد مدار بهره‌برداری شد. در پایان مرداد ۱۴۰۳ تولید تجمعی این فاز تقریباً ۱۳۷ میلیارد فوت‌مکعب بود، اما با ورود نهمین حلقه چاه به مدار بهره‌برداری، تولید تجمعی فاز ۱۱ به ۳۷۷ میلیارد فوت‌مکعب رسیده است که نزدیک به ۱۰.۷ میلیارد مترمکعب می‌شود، یعنی نسبت به مرداد سال ۱۴۰۳ تقریباً ۷.۲ برابر شده است. در موقعیت ۱۱B سه حلقه چاه دیگر باید حفاری شود که یک حلقه در دست اجرا بوده و تا دی تکمیل می‌شود و دو حلقه چاه دیگر نیز تا شهریور سال ۱۴۰۵ به پایان می‌رسد و پرونده توسعه موقعیت ۱۱B به‌طور کامل بسته می‌شود.
در موقعیت ۱۱A نیز یک سازه جکت چهارپایه ساخته شده و روی بارج قرار گرفته است و پس از مهاربندی به دریا حمل و نصب می‌شود و امکان حفاری با دکل فراهم می‌آید که پیش‌بینی می‌شود عملیات حفاری از ابتدای زمستان در این موقعیت آغاز شود، در موقعیت ۱۱A تعداد ۱۵ حلقه چاه تعریف شده، اما با تکمیل حفاری ۶ حلقه چاه در مدت دو سال و نصب سکو، عملیات بهره‌برداری در پاییز سال ۱۴۰۶ آغاز می‌شود.
برداشت پایدار گاز با خط لوله جدید فاز ۱۶
پروژه نوسازی خط لوله جدید فاز ۱۶ پارس جنوبی به‌عنوان یکی از راهبردی‌ترین پروژه‌های صنعت نفت با توجه به شرایط خط لوله قدیم متصل به این سکو در دستور کار کارفرمای این پروژه قرار گرفت؛ پروژه‌ای که نه‌تنها به بازگشت تولید پایدار از سکوی فاز ۱۶ انجامید، بلکه دستاوردهای فنی و مدیریتی کم‌نظیری برای صنعت نفت کشور به همراه داشت.
خط لوله ۳۲ اینچ دریایی قدیم فاز ۱۶ طی سال‌های گذشته دچار مشکل و توقف تولید مکرر می‌شد. هر بار توقف تولید، زمان قابل‌توجهی را برای بازگشت به مدار لازم داشت که به‌معنای از دست رفتن بخشی از تولید گاز از میدان گازی پارس جنوبی بود، بنابراین احداث خط لوله جدید در دستور کار قرار گرفت. این خط لوله ۳۲ اینچی به طول درمجموع ۱۱۵ کیلومتر، یک خط لوله راهبردی است که از فلنج رایزر سکوی SPD۱۶ آغاز و به پالایشگاه ششم منتهی می‌شود. این خط لوله در بخش دریایی به طول ۱۱۰.۴ و در بخش خشکی نیز ۴.۶ کیلومتر است. خط لوله دریا و ولوپیت جدید فاز ۱۶، پیش‌تر و در سال ۱۴۰۲ در قالب طرح تولید زودهنگام (Early Production) وارد چرخه بهره‌برداری شده بود.
با تکمیل خط لوله بخش خشکی به طول ۴.۶ کیلومتر بین ولوپیت جدید و پالایشگاه ششم، این خط لوله نیز اول شهریور ۱۴۰۴ به مدار بهره‌برداری وارد و آخرین حلقه نوسازی این خط لوله بین رایزر سکوی SPD۱۶ و پالایشگاه ششم تکمیل شد.
نگهداشت تولید گاز با بهره‌برداری از چاه‌های اینفیل
یکی دیگر از گام‌های مهم برای مقابله با کاهش تولید و افت فشار طبیعی در میدان پارس جنوبی، حفاری چاه‌های اینفیل یا درون‌میدانی است. این چاه‌ها به‌گونه‌ای طراحی شده‌اند که در لایه‌های کمتر استخراج‌شده یا دست‌نخورده میدان حفر می‌شوند و این امکان را فراهم می‌کنند که ظرفیت تولید گاز همچنان حفظ شود. حفاری ۳۵ حلقه چاه جدید اینفیل در پارس جنوبی، طرحی حیاتی است که برای افزایش توان برداشت از این میدان و رفع بخشی از ناترازی گاز در کوتاه‌مدت تعریف شده و با پیشرفت مطلوبی که دارد، امید است که در زمان‌بندی تعیین‌شده (دو سال آینده) به نتیجه برسد. این افزایش تولید به‌ویژه در فصل سرد، نقشی اساسی در جلوگیری از ناترازی و برآورده ساختن نیازهای انرژی کشور خواهد داشت.
تاکنون سه حلقه چاه از چاه‌های درون‌میدانی پارس جنوبی تکمیل و وارد مدار تولید شده‌اند و بر اساس پیش‌بینی‌ها شش حلقه چاه دیگر نیز تا پایان سال تکمیل می‌شود.
تحویل آخرین پالایشگاه پارس جنوبی
همچنین در آستانه ورود به زمستان، پالایشگاه فاز ۱۴ پارس جنوبی به مجتمع گاز پارس جنوبی به‌عنوان بهره‌بردار نهایی تحویل شد و راهبری عملیات تولید پالایشگاه فاز ۱۴ پارس جنوبی به‌عنوان سیزدهمین پالایشگاه میدان مشترک پارس جنوبی از ابتدای مهر امسال به شرکت مجتمع گاز پارس جنوبی واگذار شد، در چارچوب قرارداد طرح توسعه فاز ۱۴ پارس جنوبی، مسئولیت تکمیل ساخت و راه‌اندازی واحدهای باقی‌مانده و بازسازی و راه‌اندازی ردیف آسیب‌دیده پالایشگاه، کماکان به‌عهده شرکت نفت و گاز پارس است که بر اساس برنامه زمان‌بندی پیش خواهد رفت.
تحویل آخرین پالایشگاه پارس جنوبی به بهره‌بردار نهایی به مدیریت متمرکز بهره‌برداری از پالایشگاه‌های پارس جنوبی و اطمینان بیشتر از تأمین گاز سراسری در فصول اوج مصرف خواهد انجامید.
افزایش تولید گاز از میدان‌های گازی مستقل
افزون بر پارس جنوبی که بزرگ‌ترین میدان مشترک گازی جهان است، شرکت نفت مناطق مرکزی ایران نیز عهده‌دار تولید گاز از میدان‌های مستقل گازی ایران است. میدان‌هایی که یا در موقعیت راهبردی شمال شرق ایران متمرکز هستند یا در قلب زاگرس جای گرفته‌اند. آمارها نشان می‌دهد میانگین تولید واقعی گاز در میدان‌های ده‌گانه زاگرس جنوبی طی ۶ ماه نخست امسال معادل ۱۱۳.۶ میلیون مترمکعب بوده است که با احتساب کاهش‌های تکلیفی، مقدار تحقق تولید این شرکت با احتساب کاهش تکلیفی ۱۰۸ درصد بوده است.
نهایی‌سازی مطالعات جامع میدان‌های آغار، دالان، تابناک، شانول، وراوی و به‌روزرسانی مدل‌ها، احداث و راه‌اندازی ایستگاه‌های تقویت فشار گاز کنگان، تابناک، دالان و تسریع در بازآرایی کمپرسورها و تعمیر توربین‌های ایستگاه تقویت فشار گاز نار و توسعه میدان‌های جدید (پازن، مدار، خارتنگ، گردان دی، سفیدزاخور، شایگان، ارم، سفیدباغون، دنگ و توسعه فاز دوم میدان آغار) در راستای افزایش و حفظ توان تولیدی این شرکت انجام شده است.
تضمین پایدار گاز از شمال شرق ایران
با آغاز فصل سرد سال و افزایش مصرف گاز طبیعی، نگاه‌ها بیش از هر زمان دیگری به شرکت‌های تولیدکننده گاز در نقاط مختلف کشور دوخته می‌شود. در این میان شرکت بهره‌برداری نفت و گاز شرق به‌عنوان یکی از بازوان عملیاتی شرکت نفت مناطق مرکزی ایران، نقشی حیاتی در تأمین انرژی شمال شرق کشور ایفا می‌کند. این شرکت با بهره‌برداری از میدان‌های خانگیران (مزدوران، شوریجه B، شوریجه D) و گنبدلی، سهمی قابل‌توجه در پایداری شبکه سراسری گاز به‌ویژه در زمستان دارد.
اهمیت فعالیت این شرکت تنها در حجم تولید خلاصه نمی‌شود؛ آماده‌سازی کامل تأسیسات، اجرای تعمیرات اساسی (اورهال) پیش از زمستان، رعایت استانداردهای ایمنی و تلاش برای برداشت حداکثری از میدان مشترک گنبدلی ازجمله اقدام‌هایی است که تأثیر مستقیم بر امنیت انرژی کشور دارند. در شرایطی که ایران با ناترازی انرژی روبه‌روست، عملکرد میدان‌های شرق کشور و نقش‌آفرینی کارکنان سختکوش این منطقه، بیش از گذشته مورد توجه قرار گرفته است، از همین رو با نزدیک شدن به زمستان ۱۴۰۴ و ضرورت تأمین پایدار گاز در استان‌های شمالی و شمال شرقی، شرکت بهره‌برداری نفت و گاز شرق برنامه‌های گسترده‌ای را برای افزایش ظرفیت تولید، اجرای عملیات تعمیراتی و ورود میدان‌های توسعه‌ای به مدار عملیاتی دنبال می‌کند.
بر اساس برنامه و تعهد تکلیفی شرکت ملی نفت ایران، در ماه‌های سرد امسال روزانه ۶۵ میلیون مترمکعب گاز از میدان‌های زیرمجموعه این شرکت تولید می‌شود. از این مقدار، میدان مزدوران با ۴۵ میلیون مترمکعب در روز، شوریجه B با ۱.۴ میلیون مترمکعب در روز، شوریجه D با نزدیک به ۱۸ میلیون مترمکعب در روز و میدان گنبدلی با ۰.۶ میلیون مترمکعب در روز تولید گاز خواهند داشت. گاز تولیدی پس از فرآورش در پالایشگاه شهید هاشمی‌نژاد به شبکه سراسری تزریق شده و انرژی مورد نیاز شش استان شمالی و شمال شرقی کشور را تأمین می‌کند.
سخن پایانی
وزارت نفت دولت چهاردهم با اقدام‌های راهبردی و برنامه‌های جامع، تلاش کرده ناترازی انرژی را مدیریت و امنیت کشور را تضمین کند. این اقدام‌ها شامل افزایش برداشت و تولید گاز، توسعه میدان‌ها، بهره‌برداری از ظرفیت‌های موجود و بهبود زیرساخت‌ها است. این گام‌های مؤثر نقشی اساسی در پایداری انرژی به‌ویژه در فصل‌های اوج مصرف ایفا می‌کنند.
از سوی دیگر، وزارت نفت با نوسازی و انجام تعمیرات اساسی در سکوهای استخراج و تجهیزات گازی، بهره‌وری تولید را بهبود بخشیده است. این تعمیرات شامل بازرسی، تعویض قطعات فرسوده و به‌روزرسانی سیستم‌های کنترلی است که افزون بر افزایش کارایی، سبب کاهش آلایندگی‌های زیست‌محیطی نیز می‌شود. در کنار این تعمیرات، اقدام‌های اصلاحی و استفاده از فناوری‌های جدید نیز برای بهینه‌سازی فرآیندهای استخراج و انتقال گاز به‌کار گرفته شده است.
نظر شما