به گزارش شانا، ناگهان زمین دهان باز کرد. صدای انفجاری مهیب، آسمان را لرزاند و شعله‌ای از دل چاه شماره ۱۴۷ میدان رگ سفید زبانه کشید؛ شعله‌ای که ۵۸ روز، بی‌وقفه می‌سوخت و هیچ‌چیز در برابرش تاب نمی‌آورد. اما تجربه، دانش و جانفشانی مهارگران ایرانی روایت دیگری رقم زد.
این گزارش روایتی است از نبرد انسان با آتش؛ از مردانی که تا آخرین لحظه در برابر شعله ایستادند تا زمین آرام گیرد.
صبحی که آسمان آتش گرفت
ساعت ۱۲ و ۵۷ دقیقه روز یکشنبه، هفتم آبان ۱۳۹۶ مهندس ناظر روی دکل حفاری شماره ۱۴۷ مشغول بررسی داده‌های فشار چاه بود که ناگهان لرزشی عجیب زیر پایش حس کرد. ثانیه‌ای بعد، صدای انفجار، دکل را بلعید. گاز از دهانه چاه فوران کرد و آتش، در کسری از ثانیه آسمان را شکافت.
در لحظه انفجار، دو نفر از کارکنان شرکت ملی حفاری به نام‌های «فرزاد ارزانی» و «محمد سلیمی» جان باختند. آنهایی که زنده ماندند، با چهره‌ای خاکسترگرفته و چشمانی حیران، ماندند تا کاری کنند کارستان.
این حادثه با مخاطره‌های محیطی فراوانی از جمله آلودگی گاز سولفید هیدروژن، تشعشعات حرارتی، آلودگی صوتی و افزایش شدید دما همراه بود. دما در شعاع ۳۰ متری دهانه چاه به ۷۰۰ درجه سلسیوس رسیده بود و آلودگی صوتی که در حال عادی برای هشت ساعت کار ۸۰ دسی‌بل است، در شعاع ۳۰ متری به ۱۸۰ دسی‌بل افزایش یافته بود. تأثیرگذاری شرایط محیطی فوران بر ضربان قلب و فشار خون کارکنان به‌دلیل ارتعاشات بالای ناشی از سرعت زیاد گاز را هم باید به این مخاطره‌ها افزود.
تمام این عوامل دست به دست هم می‌داد تا کار برای مهار چاهی که مانند اژدها از دل زمین بیرون آمده بود، سخت و سخت‌تر شود.
از همان لحظه اول، همه می‌دانستند حادثه کوچک نیست. در کمتر از دو ساعت، آتش چنان بالا رفت که از چند کیلومتری نیز دیده می‌شد و دود و حرارت تا شعاع ۵۰۰ متری، هوا را غیرقابل‌تنفس کرده بود.
شعله تا ۷۰ متر بالا می‌رفت. گرما چنان شدید بود که لاستیک ماشین‌ها در چند دقیقه ذوب می‌شد. هیچ تجهیزی نمی‌توانست نزدیک چاه شود.
آغاز نبرد با آتش و دود
خبر انفجار به اهواز و شرکت ملی مناطق نفت‌خیز جنوب رسید. تیم‌های تخصصی مهار چاه فوران‌کرده که سابقه عملیات‌های مشابه را داشتند، راهی منطقه شدند. دستور از بالا روشن بود: آتش باید مهار شود.
تجهیزات سنگین، خودروهای آبرسان، تانکرهای گل حفاری و ده‌ها نیروی متخصص از اهواز، امیدیه، آغاجاری و اهواز عازم محل شدند. جاده دسترسی در همان ساعات نخست بسته و منطقه قرنطینه اعلام شد.
مهار چاه رگ سفید ۱۴۷ یکی از پیچیده‌ترین عملیات‌های نفتی ایران بود. فشار بالای گاز، دمای حدود ۱۲۰۰ درجه و گستردگی شعله سبب شده بود هرگونه اقدام مستقیم خطرناک باشد. مهارگران ابتدا سعی کردند با نصب لوله‌های آب فشارقوی، حرارت را کاهش دهند. تانکرها شبانه‌روز آب پاشیدند تا دما پایین بیاید و امکان نزدیک شدن فراهم شود.
در این عملیات، برای نخستین بار موقعیت چاه طی ۱۴ روز ساخته شد؛ این در حالی است که ساخت موقعیت استقرار دکل حفاری و حفاری چاه در مناطق نفت‌خیز جنوب به‌طور میانگین پنج ماه زمان می‌برد.
همچنین برای نخستین بار، فرآیند حمل، برپایی و Spud دکل در ۱۰ روز انجام شد که در حالت عادی ۲ تا ۳ برابر این مدت، زمان لازم بود. مهم‌تر از همه آنکه چاه موقعیت C در ۳۴ روز به نقطه مورد نظر رسید و به قدری طراحی متخصصان مهندسی حفاری و زمین‌شناسی دقیق بود که درست در همان محل پیش‌بینی‌شده، چاه به نقطه هدف برخورد کرد. دکل ۹۵ فتح که پیش از حادثه روی چاه ۱۴۷ مشغول حفاری بود، برای رسیدن به همین نقطه حدود ۹۰ روز در حال حفاری بود.
بلندشدن صدای شادی از بی‌سیم‌ها
در همین زمان، عملیات حفر چاه کمکی (Relief Well) آغاز شد تا از مسیر جانبی، گِل سنگین به درون چاه تزریق شود و فوران را متوقف کند. کار شبانه‌روزی بود. صدها نفر در گرمای سوزان روز و سرمای شب کار می‌کردند.
پس از ۵۸ روز تلاش بی‌وقفه، در ساعت ۲۰ و ۴۵ دقیقه پنجم دی ۱۳۹۶، صدای شادی از بی‌سیم‌ها بلند شد: فوران چاه فروکش کرد و چاه ۱۴۷ رگ سفید، بعد از نزدیک به دو ماه سوختن، خاموش شد.
محسن پاک‌نژاد که در آن زمان معاون مدیرعامل شرکت ملی نفت ایران در امور تولید بود، درخصوص عملیات مهار چاه ۱۴۷رگ سفید گفت: با عنایات خداوند منان و تلاش مستمر و همدلی مهارگران شرکت ملی مناطق نفت‌خیز جنوب و شرکت ملی حفاری ایران، پس از ۵۸ روز عملیات مستمر، یکی از دشوارترین فوران‌های چاه‌های نفت و گاز در خشکی به دست متخصصان ایرانی مهار شد.
از خاکستر تا تجربه
حادثه رگ سفید، تلخ‌ترین حادثه صنعت نفت ایران بعد از انفجار چاه ۵۵ دهلران بود، اما همین فاجعه، نقطه عطفی در تاریخ مدیریت بحران نفت شد. شرکت ملی حفاری ایران با تکیه بر دانش بومی، بدون حضور شرکت‌های خارجی، توانست چاهی با فشار بسیار بالا را مهار کند.
گزارش‌های بعدی نشان داد نقص در عملکرد یکی از شیرهای ایمنی و همزمان افت کنترل فشار در دکل، علت اولیه حادثه بوده است. پس از حادثه، تمام دکل‌های فعال کشور مورد بازبینی قرار گرفتند و دستورعمل‌های ایمنی به‌روزرسانی شد.
پس از این حوادث، وزارت نفت چند اقدام کلیدی را اجرا کرد که شامل بازبینی تجهیزات ایمنی در دکل‌های فعال، تشکیل مرکز ملی مدیریت بحران‌های چاه‌محور، آموزش‌های تخصصی در شرکت ملی حفاری برای مهار چاه‌های فوران‌کرده و تدوین دستورعمل اضطراری مشترک میان مناطق نفت‌خیز جنوب و مناطق مرکزی بود.
حکایت قهرمانان خاموش
حادثه‌های رگ سفید و مهر، در ظاهر فاجعه بود، اما در باطن، نقطه آغاز تحول در ایمنی چاه‌های نفتی ایران شد. مهار بومی چاه‌های فوران‌کرده، در حالی که بسیاری از کشورها برای چنین عملیاتی به کمک خارجی نیاز دارند، امروز به عنوان توان فنی افتخارآمیز صنعت نفت ایران شناخته می‌شود.
به گفته کارشناسان، این تجربه‌ها سبب شد ایران در زمره معدود کشورهایی قرار گیرد که قادر است فوران‌های پیچیده را بدون کمک خارجی مهار کند.
در رگ سفید، زمین آتش گرفت و انسان ایستاد. این فقط روایت فاجعه نیست، بلکه داستانی از رشد، یادگیری و ایستادگی در صنعتی هستند که همیشه بر لبه خطر حرکت می‌کند.
شعله فروکش کرد، خاکسترها آرام گرفتند، اما یاد مردانی که در میان آتش ماندند، هنوز داغ است. آنان قهرمانانی‌اند که با دستان خالی، در برابر خشم زمین ایستادند تا دیگر، هیچ صبحی در صنعت نفت با آتش و حادثه آغاز نشود.
نظر شما