به گزارش خبرنگار شانا، دهم دسامبر برای نفت جهان تنها یک تاریخ روی تقویم نیست؛ نمادی است از آغاز یک همکاری که توانست یکی از پرتلاطمترین دورههای تاریخ انرژی را مدیریت کند. در چنین روزی در سال ۲۰۱۶، در نشست وزیران نفت سازمان کشورهای صادرکننده نفت (اوپک) و کشورهای غیرعضو در وین، «اعلامیه همکاری» امضا شد و ائتلافی به نام اوپکپلاس شکل گرفت؛ ائتلافی که با گذشت نزدیک به یک دهه هنوز هم وزنهای تعیینکننده در معادلات بازار جهانی نفت شناخته میشود.
این توافق محصول شرایطی بود که بازار جهانی طی سالهای قبل تجربه کرده بود. رشد سریع تولید نفت شیل در آمریکا، سهم اوپک از بازار را تهدید و ساختار سنتی عرضه و تقاضا را با چالش جدی روبهرو کرد. قیمتها بهشدت نوسان داشت و اعضای اوپک و حتی تولیدکنندگان خارج از این سازمان به این نتیجه رسیده بودند که ابزارهای گذشته دیگر برای مدیریت بازار کافی نیست.
بر همین اساس، اوپک با ابتکاری تازه دست همکاری به سوی روسیه و چند کشور دیگر همچون قزاقستان، آذربایجان، بحرین، برونئی، مالزی، مکزیک، عمان، سودان و سودان جنوبی دراز کرد؛ حرکتی که به شکلگیری چارچوبی جدید برای گفتوگو، تصمیمگیری و اقدام جمعی در بازار نفت منجر شد. این کشورها در کنار اعضای اوپک حدود ۴۰ درصد از تقاضای نفت جهان را تأمین میکنند.
امضای اعلامیه همکاری در سال ۲۰۱۶، آغاز مسیری بود که بعدها اوپکپلاس در آن به یکی از مهمترین بازیگران تثبیت بازار تبدیل شد. در سالهای بعد، نشستهای منظم و هماهنگیهای مستمر میان اعضا توانست نوسانهای شدید قیمت را مهار کند و نوعی پیشبینیپذیری نسبی برای بازار فراهم آورد. با این حال بزرگترین آزمون این ائتلاف در سال ۲۰۲۰ رقم خورد؛ زمانی که جهان با بحرانی روبهرو شد که هیچ بازاری، بهویژه بازار نفت، تجربه مشابهی از آن نداشت.
شیوع ویروس کرونا، تنها یک بحران بهداشتی نبود؛ ضربهای سهمگین بر پیکره اقتصاد جهانی بود. در مدت کوتاهی، تقاضای جهانی برای نفت حدود یکسوم کاهش یافت. پروازها متوقف شدند، صنایع بزرگ تعطیل شدند و جادهها خالی از خودرو شد. مصرف سوخت به کمترین سطح در دهههای اخیر رسید و بازار جهانی نفت با مازاد شدیدی روبهرو شد؛ مازادی که سرانجام به سقوط تاریخی قیمتها انجامید. در آوریل ۲۰۲۰ قیمت آتی نفت آمریکا به حدود منفی ۳۷ دلار رسید؛ رقمی که بیش از واقعیت اقتصادی، بیانگر نوعی بینظمی و هراس در بازار بود.
چنین شرایطی برای بسیاری از تولیدکنندگان غیرقابل تصور بود و حتی اوپکپلاس نیز ابتدا درگیر اختلافنظرهای گستردهای شد. نشستهای متعدد برگزار میشد، اما رسیدن به توافق بسیار دشوار بود. هر کشور دغدغههای خود را داشت و در فضایی که درآمدهای نفتی بهشدت کاهش یافته بود، کوتاهآمدن از منافع ملی دشوار بهنظر میرسید، اما در نهایت، تاریخ بار دیگر نشان داد که همکاری جمعی میتواند بر پیچیدهترین بحرانها نیز غلبه کند.
پس از رایزنیهای گسترده، اوپکپلاس موفق شد بزرگترین اقدام هماهنگ در تاریخ صنعت نفت را رقم بزند: کاهش ۱۰ میلیون بشکهای تولید در روز. این تصمیم بیسابقه تنها یک توافق فنی نبود؛ پیامی سیاسی و اقتصادی به جهان مخابره کرد مبنی بر اینکه تولیدکنندگان نفت قادرند در سختترین شرایط هم برای ثبات جهانی انرژی مسئولانه عمل کنند. این اقدام بهتدریج اثر خود را گذاشت؛ بازار که در آستانه فروپاشی قرار داشت، بهآرامی به تعادل برگشت و قیمتها از سطوح تاریخی پایین فاصله گرفتند.
با گذشت زمان و عبور از شرایط بحرانی، اوپکپلاس تقریباً سهم خود از بازار را پس گرفت؛ هرچند هنوز مقداری از این کاهش عرضه داوطلبانه باقی مانده که اعضای اوپکپلاس به دنبال فرصت مناسب برای احیای آن هستند.
اوپکپلاس از زمان تشکیل خود بهویژه از سال ۲۰۲۰ به بعد در مدیریت بازار نفت نقش مستمر و اثرگذاری داشته است. تعدیلهای تدریجی تولید، پایش ماهانه بازار، واکنش سریع به تغییرات تقاضا و ایجاد سازوکارهای مشورتی، همگی نشاندهنده بلوغ ساختاری این ائتلاف است. حتی در دورههایی که تنشهای ژئوپلیتیک، تحولات اقتصادی یا فشارهای سیاستهای انرژی کشورهای مصرفکننده افزایش یافته، این گروه با حفظ انسجام نسبی توانسته است اثرگذاری خود را حفظ کند.
این تجربه نشان داد که در جهانی بهشدت پیچیده و وابسته به انرژی، همکاریهای چندجانبه نهتنها گزینهای مطلوب، بلکه ضرورتی انکارناپذیر است. اوپکپلاس امروز تنها یک تفاهمنامه فنی نیست، بلکه بهعنوان یک بازیگر سیاسی - اقتصادی معتبر در معادلات انرژی جهان شناخته میشود؛ بازیگری که تصمیمهایش میتواند مسیر قیمتها، انگیزه سرمایهگذاری و حتی سیاستگذاری انرژی کشورها را تحت تأثیر قرار دهد.
اکنون در نهمین سالروز امضای اعلامیه همکاری، مرور تجربیات سالهای گذشته نشان میدهد این ائتلاف چگونه توانسته است از دل بحرانها، چارچوبی پایدار و مؤثر برای مدیریت بازار خلق کند. اوپکپلاس از ابتدای شکلگیری تا امروز ثابت کرده که با دیپلماسی انرژی، همافزایی میان تولیدکنندگان و نگاه واقعبینانه به بازار، میتوان حتی در بیثباتترین شرایط نیز نقشآفرینی کرد.
نظر شما