در حالی عرضه جهانی نفت خام در سه ماه نخست سال 2016 میلادی به میانگین روزانه حدود 96 میلیون و 900 هزار بشکه می رسد که تقاضای جهانی نفت از سوی آژانس بین المللی انرژی تنها 94.7 میلیون بشکه در روز برآورد شده است، در واقع می توان گفت بازارهای جهانی نفت خام همچنان با دو میلیون و 200 هزار بشکه مازاد عرضه روبروست.
مازاد عرضه نفت در شرائطی مشاهده می شود که میانگین تولید اعضای سازمان کشورهای صادرکننده نفت (اوپک) در سه ماه نخست امسال حدود 32 میلون و 300 هزار بشکه برآورد شده است، از این رو می توان پی برد که برخی اعضای اوپک با تخطی از سقف تولید روزانه 30 میلیون بشکه این سازمان در حال تخریب بازار هستند. در ضمن احتمال اندکی وجود دارد که کشورهایی مانند عربستان در زمان ورود دوباره نفت خام ایران به بازارهای جهانی پس از لغو تحریمها، از سطح تولید کنونی خود عقب نشینی کنند.
تخریب بازار از سوی برخی اعضای اوپک در حالی است که هدف اصلی این سازمان هماهنگی و یکپارچه سازی سیاستهای نفتی کشورهای عضو و تعیین بهترین راه برای تامین منافع جمعی یا فردی آنها، طراحی شیوه‌هایی برای تضمین ثبات قیمت نفت در بازار به منظور از میان بردن نوسانهای نوسانات مضر و غیر ضروری؛ توجه ویژه به کشورهای تولید کننده نفت و به ضرورت فراهم کردن درآمد ثابت برای آنها؛ تامین پایدار نیاز مصرف کنندگان، مقرون به صرفه و همیشگی و بازده مناسب و منصفانه برای آنهایی که در صنعت نفت سرمایه گذاری می‌کنند.
در این میان عربستان با بهره گیری از همسویی دیدگاه های دبیرکل کنونی و همراهی برخی اعضای دیگر، از عوامل اصلی ناتوانی اوپک در تنظیم بازار به شمار می روند.
بی نظمی موجود در بازار نفت که از سوی عربستان پدید آمده است، بیشتر اعضای این سازمان که بخش مهمی از اعتبارات بودجه ای خود در بخش هزینه های جاری و عمرانی را از محل فروش نفت به دست می آورند تحت تاثیر قرار داده است.
کشورهای عراق (98.83 درصد)، ونزوئلا (96.42 درصد)، لیبی (98.09 درصد)، کویت (93.63 درصد)، نیجریه (91.68 درصد)، آنگولا (90.14 درصد)، عربستان (76.47 درصد) و الجزایر (67.68 درصد) بیشترین وابستگی را به صادرات نفت دارند.
بر اساس گزارش سالانه اوپک صادرات نفت کشورهای عضو این سازمان در سال 2015 با کاهش 135 میلیارد و 400 میلیون دلاری نسبت به سال 2014 به 964 میلیارد و 600 میلیون دلار رسید، قیمت نفت در بازه زمانی مورد بررسی از 96 دلار برای هر بشکه در ماه ژانویه به 60 دلار برای هر بشکه در ماه دسامبر کاهش یافت و میانگین قیمت سبد نفتی اوپک از 105 دلار و 87 سنت برای هر بشکه در سال 2014 به 96 دلار و 29 سنت برای هر بشکه در سال 2015 رسید.
کاهش قیمت سبد نفتی اوپک و درآمدهای ارزی اعضای این سازمان در سال 2015 در حالی است که در ژانویه 2016 بازار همچنان با مازاد عرضه 2 میلیون بشکه ای روبروست و قیمتها به زیر 26 دلار کاهش یافته است.
با در نظر گرفتن صادرات روزانه 22 میلیون و 600 هزار بشکه خام نفت و میعانات گازی از سوی اعضای اوپک در سال 2014 که ٥٦,٥ درصد از کل صادرات نفت خام در جهان را شامل می شود و در همین سطح 26 دلار برای هر بشکه باقی بماند؛ درآمد کشورهای عضو اوپک از صادرات نفت خام با توجه به تخفیفهای متداول، در سال 2016 رقمی کمتر از 190 میلیارد دلار خواهد بود.
تفسیر 190 میلیارد دلار درآمد نفتی برای کشور های عضو اوپک این است که این کشورها از محل فروش نفت تنها می توانند 20 درصد آن مبلغی را به دست آورند که در سال 2015 کسب کرده بودند و این بدان معناست که دولتهایی مانند عربستان که وابستگی حدود 77 درصدی به درآمدهای نفتی دارند به سرعت آثار نامطلوب کاهش منابع را لمس خواهند کرد.
شاید برخی بگویند ذخایر ارزی 660 میلیارد دلاری عربستان می تواند این کشور را دو تا پنج سال سرپا نگهدارد اما کاهش شدید درآمدهای ارزی عربستان که 90 درصد صادرات آن وابسته به نقت است، با توجه به مخارج 279 میلیارد دلاری دولت که تنها 37.4 درصد آن از مالیتها تامین می شود ناخواسته منجر به کوچک شدن اقتصاد و سرانه تولید ناخالص داخلی و به تبع آن کاهش قدرت خرید مردم شده و به اعتراضهای مردمی دامن خواهد زد.
در این باره، تصمیم عربستان به فروش بخشی از سهام شرکت دولتی نفت سعودی آرامکو را می توان آغازی در نظر گرفت که با خواست عربستان برای غیر منطقی کردن قیمت نفت در بازار رقم خورده است، اما پایان آن در خیابانهای مدینه و به دست مردم این کشور رقم خواهد خورد؛ دیگر کشورهایی که وابستگی زیادی به درآمدهای نفتی دارند سرنوشتی بهتر از عربستان نخواهند داشت.
نکته مهم این که افت و خیزهای اخیر در اقتصاد دنیا و بازار سهام در حالی است که در سال 2015 تنها کمتر از 270 میلیارد دلار از درآمدهای کشورهای صادر کنند عضو و غیر عضو اوپک از محل صادرات نفت کاسته شده است. این در حالی است که با تداوم قیمتهای زیر 30 دلار برای هر بشکه نفت در سال 2016 درآمدهای نفتی صادراتی مجموع کشورهای جهان رقمی بیش از 1600 میلیارد دلار کاهش خواهد یافت.
کاهش 1600 میلیارد دلاری در تجارت جهانی زمانی آثار خود را بهتر نشان می دهد که بدانیم مجموع تجارت جهانی در سال 2014 رقمی حدود 19000 میلیارد دلار بوده است. بر این اساس، مشخص است که نفت زیر 30 دلاری می تواند تجارت جهانی را بیش از هشت درصد کوچکتر کند.
در واقع عواقب کاهش قیمت نفت فقط کشورهای عضو اوپک را شامل نمی شود. گزارش اخیر بلومبرگ نیز از آغاز روند کوچک شدن تجارت جهانی و افت سهام شرکتهای بزرگ بین المللی به دلیل کاهش قیمت ی نفت و افزایش عرضه حکایت دارد.
برآوردهای بلومبرگ نشان می دهد که به دنبال سقوط قیمت نفت و انتشار آمار ضعیف اقتصادی چین، ۴۰۰ نفر از ثروتمندترین افراد دنیا، ۱۹۴ میلیارد دلار از دارایی خود را به دلیل سقوط بورسهای جهان از دست دادند.
در این میان، جف بزوس، موسس وب سایت آمازون پنج میلیارد و 900 میلیون دلار از دارایی های خود را به دلیل کاهش سهام این شرکت از دست داد، بیل گیتس و آمانیکو اورتگا به عنوان دو ثروتمند برتر جهان نیز هر کدام به ترتیب چهار میلیارد و 500 میلیون دلار و سه میلیارد و 400 میلیون دلار از دارایی خود را از دست دادند.
بر این اساس، بر خلاف گفته های رئیس هیئت مدیره سعودی آرامکو، دیگر موضوع کاهش هزینه های تولید و افزاش فروش مشکل عربستان و کشورهای حامی آن را حل نمی کند، اخلال گران در بازار نفت که به بازار نفت ایران دست اندازی کرده اند باید به تعهدهای خود در قبال اوپک و اعضای آن عمل کنند!
نظر شما