صرفه‌جویی به معنی کم مصرف کردن نیست، بلکه جلوگیری از مصارف غیر ضروری است، در واقع همان بهینه مصرف کردن است. در حالی که بهره‌وری استفاده بهینه از منابع (اعم از نیروی کار، سرمایه، زمین، انرژی، مواد، ماشین‌آلات، ابزار و تجهیزات و اطلاعات) در فرآیند تولید کالاها و خدمات است. آثار مثبت اصلاح الگوی تولیدی و مصرف تنها مختص زمان حال نخواهد بود، بلکه به عنوان میراثی ارزشمند برای نسل‌های آینده باقی خواهد ماند.

نکته بسیار مهمی که در اصلاح الگوی تولید و به‌ویژه مصرف باید توجه کرد، این است که تغییر در جهت اصلاح مثبت، روندی بلندمدت است، زیرا اگر تغییرات به حدی سریع اعمال شود که عوامل تولید و مصرف با آن هماهنگ نشوند ناخواسته به عنوان یک تهدید نگاه می‌شود و در نتیجه به جای اصلاح الگو، زمینه تخریب آن فراهم می‌شود.

بهره‌وری انرژی در خودروها در طول دهه‌های اخیر در دنیا افزایش یافته است که این تغییرات به ارتقای فناوری موتور، طراحی بدنه و ... منجر شده است. طبق نظر آژانس بین‌المللی انرژی، بهبود بهره‌وری انرژی در ساختمان‌ها، فرآیندهای صنعتی و حمل‌ونقل می‌تواند نیازهای انرژی جهان تا سال ۲۰۵۰ را به یک سوم کاهش دهد و به کنترل انتشار گازهای گلخانه‌ای کمک کند.

بخش حمل‌ونقل یکی از بزرگ‌ترین مصرف‌کننده‌های انرژی در دنیا و ایران است، در ایران حدود ۲۴ درصد از مصرف انرژی نهایی در بخش حمل‌ونقل است و بیش از ۷۰ درصد از مصرف فرآورده‌ها به حوزه حمل‌ونقل اختصاص دارد که بخش عمده‌ای از یارانه را نیز به خود اختصاص داده است.

توصیه‌های جهانی در زمینه بهره‌وری انرژی در بخش حمل‌ونقل به طور عمده در محورهای «استانداردهای مصرف سوخت و برچسب انرژی» و «تغییر رفتار رانندگان در جهت مصرف سوخت کمتر (رانندگی اقتصادی)» متمرکز است.

با توجه به اهمیت موضوع، این یادداشت به «نقش استانداردهای مصرف سوخت در خودروهای سبک برای افزایش بهره‌وری» پرداخته است.

مطابق با قانون اتحادیه اروپا، میزان انتشار دی‌اکسیدکربن خودروهای سواری نو که در اروپا ثبت می‌شوند نباید از محدوده‌های تعیین‌شده در این قانون فراتر رود. میانگین وزنی مصرف سوخت خودروهای تولیدی در اتحادیه اروپا در سال ۲۰۱۵ برابر ۵.۶ لیتر در صد کیلومتر (معادل ۱۳۰ گرم بر کیلومتر انتشار co2) و این عدد در سال ۲۰۲۰ باید به ۴.۱ لیتر در صد کیلومتر (معادل ۹۵ گرم بر کیلومتر انتشار co2 ) برسد. هدف‌گذاری آمریکا برای ۲۰۲۰ مقدار ۵.۵ لیتر در صد کیلومتر است. شایان ذکر است که اتحادیه اروپا در صورت عدم رعایت حدود مجاز تعیین‌شده، جرایم سنگینی برای تولیدکنندگان لحاظ کرده است. در سال ۲۰۱۹ به‌ازای هر گرم بر کیلومتر بیشتر از حد مجاز، مقدار جریمه ۹۵ یورو به‌ازای هر خودرو است. برای مثال اگر سازنده‌ای خودرویی با ۱۰ گرم بر کیلومتر بیشتر از حد مجاز با تیراژ ۱۰۰,۰۰۰ عدد تولید کنند، میزان جریمه آن ۹۵ میلیون یورو خواهد بود.

در ایران استاندارد «خودروهای سبک (بنزینی، دیزلی و دوگانه‌سوز) - مصرف سوخت، تعیین معیار انتشار دی‌اکسیدکربن و دستورعمل برچسب انرژی» به شماره ملی ۲-۴۲۴۱ در سال ۸۲ تدوین و در پنج دوره بازنگری شده است. این استاندارد از سال ۸۳ در کشور اجرایی شده و در آخرین بازنگری انتشار دی‌اکسیدکربن ملاک برچسب گذاری بوده است.

از سال ۸۳ تا سال ۹۶ مصرف سوخت خودروهای تولیدی کشور حدود ۱۶ درصد کاهش یافته، اما متاسفانه در سال ۹۷ مصرف سوخت ۴ درصد افزایش یافته است.

میانگین وزنی مصرف سوخت خودروهای تولید داخل در سال ۹۷ بالغ بر ۷.۷ لیتر در صد کیلومتر (معادل ۱۸۱.۵ گرم بر کیلومتر انتشار دی‌اکسیدکربن) بوده است، درحالی که این عدد برای اتحادیه اروپا در سال ۲۰۱۷ برابر ۵.۱ لیتر در صد کیلومتر (معادل ۱۲۰ گرم بر کیلومتر انتشار دی‌اکسیدکربن) است. به عبارتی مصرف سوخت و انتشار خودروهای تولیدی کشور ۵۰ درصد بیشتر از خودروهای تولیدی اتحادیه اروپا در سال ۲۰۱۷ است.

اینها نشان‌دهنده آن است که در بخش خودروهای سبک ظرفیت بسیار بالایی برای بهره‌وری انرژی وجود دارد. بدیهی است با ارتقا نیافتن تکنولوژی در خودروهای سواری تولید کشور، بهره‌وری انرژی امکان‌پذیر نخواهد بود. امید است که صنعت خودروسازی کشور با عزم جدی‌تر، اقدام‌های موثرتری برای ارتقای بهره‌وری انرژی در خودروها انجام دهد.

و سخن آخر اینکه یکی از راه‌حل‌های مهم رسیدن به بهره‌وری بالا، حذف یارانه‌های انرژی تحت کنترل دولت است، زیرا پایین بودن قیمت سوخت، عاملی برای مصرف انرژی بالا و استفاده ناکارآمد از انرژی است.

مریم مهدی‌نژاد

منبع: شرکت بهینه‌سازی مصرف سوخت