پروژه نوسازی خط لوله جدید فاز ۱۶ پارس جنوبی به‌عنوان یکی از راهبردی‌ترین پروژه‌های صنعت نفت با توجه به شرایط خط لوله قدیم متصل به این سکو در دستور کار کارفرمای این پروژه قرار گرفت؛ پروژه‌ای که نه‌تنها به بازگشت تولید پایدار از سکوی فاز ۱۶ انجامید، بلکه دستاوردهای فنی و مدیریتی کم‌نظیری برای صنعت نفت کشور به همراه داشت.

محمدرضا عاطفه‌پور، مدیر پروژه خط لوله جدید فاز ۱۶ پارس جنوبی درباره اهمیت، چالش‌های ایمنی و فنی، تجربه‌های نوآورانه در ایمن‌سازی خطوط لوله و دستاوردهای بومی‌سازی با خبرنگار شانا گفت‌وگو کرد. آنچه در ادامه می‌خوانید مشروح این گفت‌وگو است.

چه عواملی سبب شد موضوع احداث خط لوله جدید فاز ۱۶ پارس جنوبی در دستور کار قرار بگیرد و اهداف کلان این پروژه چه بود؟

خط لوله ۳۲ اینچ دریایی قدیم فاز ۱۶ طی سال‌های گذشته دچار مشکل و توقف تولید مکرر می‌شد. هر بار توقف تولید، زمان قابل‌توجهی را برای بازگشت به مدار لازم داشت که به‌معنای از دست رفتن بخشی از تولید گاز از میدان گازی پارس‌جنوبی بود. از همین رو تصمیم بر آن شد تا خط لوله جدیدی احداث شود که با تلاش شبانه‌روزی متخصصان و کارکنان شرکت مهندسی و ساخت تأسیسات دریایی ایران با موفقیت وارد مدار شد.

خط لوله‌ جدید از نظر ابعاد، طول، تجهیزات و شرایط اجرایی چه ویژگی‌هایی دارد و چه تفاوت‌هایی با خط لوله قبلی ایجاد کرده است؟

این خط لوله ۳۲ اینچی به طول در مجموع ۱۱۵ کیلومتر، یک خط لوله راهبردی است که از فلنج رایزر سکوی SPD۱۶ آغاز و به پالایشگاه ششم منتهی می‌شود. این خط لوله در بخش دریایی به طول ۱۱۰.۴ و در بخش خشکی نیز ۴.۶ کیلومتر است. خط لوله دریا و ولوپیت جدید فاز ۱۶، پیش‌تر و در سال ۱۴۰۲ در قالب طرح تولید زودهنگام (Early Production) وارد چرخه بهره‌برداری شده بود. این خط لوله با استفاده از شناور لوله‌گذار سی‌مستر در دریا احداث شد و با توجه به اینکه این خط لوله، آخرین خط لوله احداث‌شده ما بین میدان گازی پارس‌جنوبی و پالایشگاه‌های عسلویه است، با ۳۰ خط لوله موجود در بستر دریا تقاطع داشته و در انتها با یک اسپول ۱۱۰ متری چهار قطعه‌ای به رایزر سکو SPD۱۶ متصل شده که بزرگ‌ترین اسپول ۳۲ اینچ در پارس‌ جنوبی است.

با توجه به در حال احداث بودن خط لوله خشکی در این زمان، برای ورود سکوی مذکور به حداکثر ظرفیت تولید، خط لوله جدید و ولوپیت جدید با استفاده از طرح تولید زودهنگام که خود یک طرح پرچالش و پرریسک در پارس‌جنوبی است، به خط لوله قدیم خشکی فاز ۱۶ متصل و تولید زودهنگام از ۲۰ مهر ۱۴۰۲ آغاز شد. با تکمیل خط لوله بخش خشکی به طول ۴.۶ کیلومتر بین ولوپیت جدید و پالایشگاه ششم، این خط لوله نیز اول شهریور ۱۴۰۴ به مدار بهره‌برداری وارد و آخرین حلقه نوسازی این خط لوله بین رایزر سکوی SPD۱۶  و پالایشگاه ششم تکمیل شد.

اجرای چنین پروژه‌ای طبیعتاً با موانع و دشواری‌های زیادی همراه است. مهم‌ترین چالش‌هایی که تیم شما با آن مواجه شد چه بود و چگونه بر آنها غلبه کردید؟

برای انجام این پروژه چند دسته چالش داشتیم که شرایط اقلیمی (گرما، رطوبت بالا و سطح بالای آب زیرزمینی)، تقاطع‌های متعدد مسیر خط لوله خشکی به‌دلیل توسعه منطقه عسلویه، کار در مجاورت خطوط در حال بهره‌برداری، اجرای خط لوله سوم ۳۲ اینچ در پالایشگاه ششم و الزامات سختگیرانه جوشکاری لوله با ضخامت بالا از جمله چالش‌های مهم ما در کنار پیچیدگی‌ها و ریسک‌های ایمن‌سازی بود، اما یکی از مهم‌ترین چالش‌ها، لزوم خارج‌ کردن خط لوله قدیم خشکی از مدار تولید و ورود خط لوله جدید به چرخه بهربرداری در زمان محدود توقف تولید بود.

همه عملیات‌های ایمن‌سازی خط لوله قدیم، جداسازی آن از ولوپیت جدید و پالایشگاه و اتصال و ورود خط لوله جدید خشکی به مدار بود که تنها ظرف دو هفته و تا قبل از اتمام توقف تولید در اول شهریور ۱۴۰۴ و بدون تأخیر انجام شد. در این روند از تجربه مشابه در همین پروژه در ورود خط لوله جدید دریا به مدار تولید زودهنگام در سال ۱۴۰۲ بهره‌گیری شد.

یکی از مهم‌ترین بخش‌های این پروژه عملیات ایمن‌سازی خط لوله بود که همواره با ریسک بالا و حساسیت ویژه همراه است. در این پروژه چه روشی به‌کار گرفتید و چگونه توانستید بدون توقف تولید و بدون حادثه، این عملیات دشوار را مدیریت کنید؟

ایمن‌سازی به‌معنای خارج کردن گاز از خط و رساندن گاز سمی سولفیدهیدروژن و گاز قابل اشتعال به مقدار صفر است. در سال ۱۴۰۲ بر اساس یک رویه ایمن‌سازی خلاقانه، کل خط از سکو تا پالایشگاه ایمن‌سازی و تخلیه شد، اما در سال ۱۴۰۴ یک روش نوآورانه جدید اجرا کردیم که تنها بخش خشکی خط لوله ۵ کیلومتری قدیم ایمن‌سازی شد، در حالی که بخش دریایی همچنان پر از گاز بود. این عملیات ریسک بسیار بالایی داشت، اما با طراحی دقیق و روش‌های ابتکاری توانستیم بدون هیچ حادثه‌ای خط را ایمن کنیم. این تجربه برای نخستین بار در کشور انجام شد و نشان داد توان بومی برای نوآوری در چنین پروژه‌های حساسی وجود دارد. هر دو عملیات به‌طور ایمن و بدون هیچ حادثه ایمنی و با موفقیت انجام شد که تأییدکننده رویه‌های مهندسی به‌کارگرفته‌شده و اجرای صحیح عملیات از سوی شرکت مهندسی و ساخت تأسیسات دریایی ایران است.

با توجه به اینکه بسیاری از پروژه‌های مشابه در دنیا از سوی شرکت‌های بین‌المللی اجرا می‌شود، اجرای کامل این پروژه از سوی نیروها و پیمانکاران داخلی چه پیامی دارد و به نظر شما چه اهمیتی برای صنعت نفت و گاز کشور خواهد داشت؟

از طراحی تا خرید تجهیزات و اجرا همگی از سوی متخصصان ایرانی انجام شد و پیمانکاران اصلی و فرعی داخلی و بیشتر نیروهای اجرایی جوان و بومی بودند. نشست‌های متعدد در کارگاه برگزار و روش‌های نوآورانه‌ای طراحی شد که بسیاری از آنها در پروژه‌های مشابه در آینده قابل استفاده است. این پروژه نشان داد توان بومی‌سازی کامل چنین کار بزرگی در کشور وجود دارد.

اجرای پروژه در مجاورت پالایشگاه ششم که در حال تولید بود، حساسیت ویژه‌ای داشت. همکاری مدیریت پالایشگاه ششم با تیم پروژه چگونه پیش رفت و این هم‌افزایی چه نقشی در موفقیت نهایی داشت؟

کار در شرایطی انجام شد که پالایشگاه ششم در حال تولید بود و حساسیت ایمنی بالایی داشت. مدیران پالایشگاه همراهی کامل داشتند و با برگزاری نشست‌های مشترک، راه‌حل‌های لازم ارائه و همین همکاری سازنده سبب شد پروژه بدون توقف تولید و بدون حادثه اجرا شود.

اگر بخواهید از کل پروژه و دستاوردهای آن جمع‌بندی داشته باشید، مهم‌ترین نکته‌ای که دوست دارید در ذهن مخاطب باقی بماند چیست؟

باید از کارفرمای پروژه، شرکت نفت و گاز پارس، مدیریت پالایشگاه ششم و مدیریت تأسیسات مشترک در مجتمع گازی پارس‌جنوبی و تمام همکارانم در پروژه، کارگاه فاز ۱۶، مهندسی، تأمین کالا، کنترل کیفیت، کنترل پروژه، ایمنی، حراست و گروه اجرایی پیمانکار فرعی، شرکت نیلسان کیش تشکر کنم. این دستاورد نتیجه تلاش شبانه‌روزی نیروهای جوان و متخصص ایرانی است. بسیاری از کارشناسان مؤثر در توسعه صنعت نفت گمنام‌اند، اما ثمره کارشان ماندگار است. پروژه خط لوله جدید فاز ۱۶ نیز از همان جنس است؛ پروژه‌ای ملی که پایداری تولید گاز کشور را تضمین کرد.

سید امیر افتخاری‌پور